توضیح :
اگر دلالت استقلالی به آیه اول قائل شدیم، می‌توان گفت که این «همزه» و «لمزه» را به طور مطلق بیان می‌کند. ولی در ارتباط با آیات دیگر این «همزه و لمزه» قید می‌خورد و منظور سوره آن «همزه و لمزه» به طور مطلق نیست و تنها آن «همزه و لمزه‌ای» را می‌‌گوید که با جمع مال آن ویژگیهای ذکر شده را پیدا کرده است و آن را تهدید می‌کند.
و در برابر سایر همز و لمزها ساکت هست، ولی نفی نمی‌کند و نمی‌خواهیم بگوییم که همزه و لمزه‌ای که جمع مال ندارد تهدید ندارد. نه سوره با آن کاری ندارد و یک بحث دیگری هست که ممکن است سوره‌های دیگری یا آیات دیگری به آن بپردازند. اما در نگاه استقلالی علامه طباطبایی یک روایتی را آورده‌اند که در آن امام معصوم در آن آیه‌ای را ، این گونه معنا می‌کنند که دو کلمه از آیه را می‌گویند و یک معنا از آن می‌گیرند و بعد کلمه‌ای دیگر را بیان می‌کنند و یک معنا دیگر می‌گیرند و کلمه چهارم را اضافه می‌کنند و یک معنای دیگر از آن می‌گیرند و همین طور کلمه به کلمه آیه که جلو می‌رود، امام یک معنا از آن برداشت می‌کنند و تا آخر آیه کلی معنا از آن آیه برداشت می‌شود. و علامه در ذیل هیمن روایت بحث دلالت استقلالی ارتباطی را بیان می‌کنند. که آنچه که باهم ارتباط دارند، استقلالاً هم دلالت دارد.

در اینجا هم یکی بیاید از آیه «ویل لکل همزه لمزه» دلالت استقلالی استفاده کند و بگوید هر کسی که همز و لمز دارد مشمول این آیه هست، اما در ارتباطی هر چه جلوتر می‌رویم دایره‌اش محدودتر می‌شود. همزه و لمزه‌ایکه جمع مال می‌کند و آن را می‌شمارد و خیال می‌کند که این مال او را جاودان می‌کند. [ بستن توضیحات ]

توضیح : بحث خلود در اینجا ایرادی ندارد، به دلیل اینکه بیان سوره از «همزه لمزه» صرفاً یک رذیله اخلاقی نیست، یعنی این «همزه لمزه» ریشه در یک پندار باطل دارد.
در همان «رجلینی» که مثال زدیم رجل مومن در ادامه حرف می‌گوید: «اکفرت بالذی خلقک من تراب ثم من نطفه ثم سواک رجلا» آن رجل فخر فروش هنوز هیچ کفری در زبان نگفته بود و فقط آن جاودانه بودن خود را بیان کرده بود، ولی این فرد مومن او را در مقام محاکمه بحث را روی کفر برده بود و اشاره به این داشت که تو به خدای خالق خود کافری. و اگر کسی روی این مبنا که مال مایه جاودانگی است حرکت کند عملا کفر است ولو که طرف ظاهراً‌ کفری بیان نکرده باشد. [ بستن توضیحات ]

توضیح : در این مورد باید گفت که در لایه اول فقط مال هست و معنای مال هم مشخص است. اما اگر به مال این طور نگاه کنیم که مانند سوره فجر که مال نماد دنیاست و «لبدا» هست و اگر به این نگاه به آیه نگاه کردیم، هر چیزی را با اینکه خودش مال نیست، ولی یک دارایی قابل فخر فروشی است و من به آن به عنوان یک دارایی قابل فخر فروشی به آن نگاه می‌کنم و آن یک جور باعث حب دنیا و اتصال من و دنیا و انقطاع من و خدا شده است، می‌شود گفت که آنها مشمول این آیه هستند. ولی آنها ظاهر اول آیه نیستند.
ولی هر چیزی که این پندار جاودانگی را آنچه که جمع کرده در او بوجود بیاورد همان هم مصداق این آیات هست، چون اینجا بحث همان پندار هست و گمانی که شخص به خاطر داشتن مال می‌کند، که او را جاودانه خواهد کرد نه خود مال.
پس می‌توان گفت که ممکن است در مورد عالمی باشد که علم اندوزی کند و به سبب این علمی که اندوخته است، بر دیگران فخر فروشی کند و گمان کند که این علم او مایه جاودانگی او می‌شود و به کسی که علم ندارد، به دیده حقارت نگاه می‌کند و یا مثالهای دیگر. و این قبیل استفاده‌ها از قرآن قواعد و قوانین خاص خود را دارد که هر چه بتوانیم در همان چهار چوبهای خود الفاظ بمانیم مناسب‌تر هست. [ بستن توضیحات ]

توضیح : «حطمه» به معنای در هم شکننده هست و در اینجا می‌توان گفت که کاری که اینها در دنیا می‌کردند به خاطر غرور بوده و آتشی که در آخرت دامن‌گیر آنها می‌شود، آتشی است که دود کننده و درهم شکننده این غرور هست، و این غرور او به همز و لمزی منتهی می‌شد که دیگران را هم می‌شکست. در خود ماده همز هم آن خرد کردن و شکستن هست. از کسی که همزش می‌کند به تعبیری او را می‌شکند.
تهدید متوجه همز و لمزی است که این ویژگی را دارد که جمع مال می‌کند و آن را می‌شمارد، همراه با این گمان که این مال او را جاودانه می‌کند. و آن همز و لمزی که از آن یک نگاه طبقاتی بوجود می‌آید و این فرد می‌گوید که من کسی هستم! من یک آدم متفاوتی هستم و با دیگران فرق دارم!
در بحث همزه لمزه لزومی ندارد که این صفت خود برتر بینی حالت جلی داشته باشد و این شخص بگوید «انا احسب انّ مالی اخلدنی». اقرار لازم نیست و یا همز و لمز را خودش هم معترف باشد که من این کار را دارم می‌کنم!
یک بار اقرار می‌کند و یک بار هم اساس عمل او این گونه هست. اساس این صفت احساس جاودانگی خود، و برتری نسبت به دیگران است. و این جاودانگی یا به معنای جاودانه ماندن در دنیا است یا به معنای سعادتمند دیدن خود در آخرت است.
این اساس رفتار او با دیگران هست که به سوزاندن دل آنها و خرد کردن شخصیت آنها منتهی شده است. این شخص دارد تهدید می‌شود. ما در سوره یک «ویل» برای این شخص داریم و یک «کلا».
«کلا» در اینجا می‌خواهد بگوید که آنچه که به آن دل خوش کردی و اساس رفتار تو را تشکیل می‌دهد، بی پایه و اساس هست. هرگز مال سبب جاودانگی نمی‌شود. کَلا لَیُنْبَذَنَّ فِی الْحُطَمَةِ (۴) تویی که احساس می‌کنی که مال، باعث جاودانگی تو است، و این مال موجب فخر تو بر دیگران شده، بدان که این مال مایه عذاب تو است! و با این نگاهی که تو داری، در عذاب جاودانه‌ات می‌کند!
یک وقت ممکن است که کسی ثروت دارد و «جمع مالا و عدده» هست، ولی «یحسب ان ماله اخلده» نیست. مال را مایه جاودانگی برای خودش نمی‌داند در نتیجه کارش به همز و لمز هم نمی‌کشد، و طبقه خود را با دیگران متفاوت نمی‌داند و با دیگران از موضع برتر و بالاتر صحبت نمی‌کند و تحقیرشان نمی‌کند و آنها را برای کمترین نیازهای مالیشان به هزار جور بی‌آبرویی نمی‌کشد.
امام در این زمینه یک مطلبی دارند و می‌فرمایند: « این کاخ نشینی نیست که بد است خوی کاخ نشینی است که بد است و لکن کاخ نشینی است که خوی کاخ نشینی را به دنبال می‌آورد» و در میان کسانی که ثروت را انباشته کرده‌اند، کم پیدا می‌شوند آدمهایی که این نگاه را پیدا نکرده باشند. این یک هشدار برای اینهاست که ابتلاءشان با جمع ثروت اتفاق می‌افتند.
اسلام به نفس ثروت نگاه بدی ندارد، اما اگر ثروت به این نگاه رفتاری منتهی شود در اسلام قبیح هست.
پس اولاً ردع می‌کند و ثانیاً تهدید می‌کند «لینبذن فی الحطمه» تا آخر: «ما ادرک ما الحطمه»، «حطمه» را توضیح می‌دهد، آیات بعدی هم «ما ادراک ما الحطمه» را جواب می‌دهند و «لینبذن فی الحطمه» این «ویل» را توضیح می‌دهد.
کل حرف سوره این است که: «ویل لکل همزه لمزه الذی جمع مالا و عدده». [ بستن توضیحات ]

توضیح :
در اینجا می‌فرماید کَلا لَیُنْبَذَنَّ فِی الْحُطَمَةِ (۴). در معنای لقمه اینها باید برای
جهنم لقمه بشوند، نه جهنم بشود «حطمه»‌ای که اینها را در بر می‌گیرد. «حطمه» از «حطم» است و به معنای در هم شکستن است. یا در جلوی خانه خدا به قسمتی که می‌گویند «حطیم». یعنی جایی که آدمها در آنجا می‌شکنند، خرد می‌شوند و زیر دست و پا له می‌شوند. [ بستن توضیحات ]

توضیح : حرف که خیلی گفت، یعنی اولا «حطمه» را به عنوان عذاب اینها معرفی کرد و بعد به آن وجهه‌ای «نار الله» بودن داد که این آتش، از غضب خدا شعله‌ور می‌شود، و اینها غضب خدا را برمی‌انگیزند و کسانی که خلق الله را همز و لمز می‌کنند، باعث خشم خدا می‌شوند و هر چه قدر که بخواهید در این آیات غور کنید جا دارد و «الموقده» که بر افروخته شده، چه کسی این آتش را بر افروخته است؟ خود این افراد در دنیا با همان همز و لمزی که داشتند و با همان پندار غلطی که داشتند و با سوزاندن دل دیگران که در دنیا.
نار الله هست و از غضب خدا شعله‌ور شده ولی چه کسی این آتش را شعله‌ور کرده است؟ خود اینها با اعمالشان و با خردکردن شخصیت دیگران که شخصیت انسان خیلی بالاتر هست و خیلی ارزش دارد و در روایات داریم که شخصیت انسان و مومن چه قدر در پیشگاه خدا مهم است! حرمت یک انسان از حرمت کعبه بالاتر است! و حرمت انسان را به همین راحتی نمی‌شود شکست! و این تعصب خدا را به حرمت انسان می‌رساند. در قیامت با این قضیه برخورد می‌شود.
ولی باید توجه داشت که این همز و لمز باید معنادار باشد، و الا یک وقت هست که کسی یک رذیله اخلاقی دارد و همز و لمز می‌کند و یک آدم فقیر و بی‌چیزی هم هست و این از آن جهت نیست که خود را برتر از دیگران می‌بیند و شخصیت دیگران خرد می‌کند، بلکه او گرفتار یک رذیله اخلاقی است.
این شخص هم در نگاه استقلالی تهدید می‌شود، ولی در نگاه کلی همان شخصی که از روی خود برتربینی و نگاه باطل و ثروت اندوزی که به خیال او به جاودانگی او منجر می‌شود به همز و لمز می‌پردازد، تهدید می‌شود. «التی تطلع علی الافئده» که بر این اشاره دارد که او در دنیا دلهایی را سوزانده و در آخرت گرفتار آتشی می‌شود که دلش را می‌سوزاند و به دلش زبانه می‌کشد.
اینکه بگوییم که در دلش در دنیا همز و لمز داشته است و گرفتار این آتش شده است، به قرینه نیاز دارد و از ظاهر استفاده نمی‌شود. اساس مجازات در قیامت، اساس عینیت است، یعنی آنچه که می‌کنی در قیامت عینیت می‌یابد، مانند قصاص. اگر بگوییم که دل آنها می‌سوزد چون کانون این نگاه، دل آنها بود می‌توان گفت که این گفته درست است.
مجهول بودن «موقده» به این خاطر است که می‌خواهد بگوید که این آتش بر افروخته شده است. و در سوره نگاه می‌کنم که چه چیز می‌تواند عامل ایقاد این آتش باشد؟ به این می‌رسیم که همین همز و لمز مبتنی بر جمع مال و پندار جاودانگی مال. و اینها با دلهای انسانها طرفند و در دنیا دل انسانها را می‌سوزانند و کانون این همز و لمز قلب هست. و در قیامت هم دلهای اینها آتش می‌گیرد و می‌سوزد. همه اینها می‌توان گفت إِنَّهَا عَلَیْهِمْ مُؤْصَدَةٌ (٨): این آتش برای آنها در بسته هست. یعنی آنها از این آتش خلاصی ندارند و این اشاره به پندار آنها از مالشان دارد، که گمان می‌کردند که مالشان آنها را جاودانه می‌کند و این جاودانگی امروز و در قیامت در جای دیگر دارد معنا می‌شود.
یا فِی عَمَدٍ مُمَدَّدَةٍ (٩): اشاره به شعله‌های زبانه کشیده و دراز دارد، چون اینها در دنیا
مال را روی هم جمع می‌کردند و ثروت اندوزی می‌کردند و اینها در حد تناسب جرم و جزا قابل طرحند و الا حرف اصلی تهدید و ترساندن همز و لمز کنندگان هست. [ بستن توضیحات ]

توضیح : حسابش را آنها باید بدهند و بهره اش نصیب دیگران است [ بستن توضیحات ]