از ظاهر سیاق و ظاهر اینکه حرف «فاء» بر سر این جمله در آمده است، استفاده مى‏شود که امر به نماز و نحر شتر که متفرع بر جمله «إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ» شده است، از باب شکر نعمت است و چنین معنا مى‏دهد: حال که ما بر تو منت نهادیم و خیر کثیرت دادیم، این نعمت بزرگ را با نماز و نحر شکرگزارى کن. [ نظرات / امتیازها ]

مراد از «نحر» بنا بر روایاتى که از طرق شیعه و سنى از رسول خدا (صِلّی الله علیه و آله) و از على (علیه السلام) رسیده است و نیز روایاتى که شیعه از امام صادق و سایر ائمه اهل بیت (علیهم السلام) روایت کرده اند، دست بلند کردن به طرف گردن در هنگام تکبیر گفتن براى نماز است (تفسیر برهان، ج 4، ص 514 و الدر المنثور، ج 6، ص 403).

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

در الدر المنثور (ج 6، ص 403) آمده است که ابن ابى حاتم، حاکم، ابن مردویه، و بیهقى در کتاب سنن خود، از على بن ابى طالب (علیه السلام) روایت کرده‏اند که فرمود: وقتى این سوره بر رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) نازل شد، از جبرئیل پرسید: این «نحیرة» که خداى عز و جل مرا بدان مامور فرموده چیست؟ گفت: منظور نحیرة نیست، بلکه خداى تعالى مامورت کرده وقتى مى‏خواهى احرام نماز ببندى دستهایت را بلند کنى، هم در تکبیرة الاحرام و هم در هنگام رکوع رفتن و هم در موقع سر از رکوع برداشتن، که این نماز ما و نماز فرشتگانى است که در هفت آسمان هستند، و براى هر چیزى زینتى است، و زینت نماز دست بلند کردن در هر تکبیر است. و رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) فرمود: دست بلند کردن یکى از مظاهر استکانت و التماس است که خداى تعالى (در مذمت کفار) فرموده: «فَمَا اسْتَکانُوا لِرَبِّهِمْ وَ ما یَتَضَرَّعُونَ- براى پروردگار خود نه استکانت دارند و نه تضرع و زارى».

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

در الدر المنثور (ج 6، ص 403) است که ابن جریر از ابى جعفر روایت کرده که در ذیل آیه «فَصَلِّ لِرَبِّکَ» گفته است: یعنى نماز بخوان، و در معناى کلمه «وَ انْحَرْ» گفته: یعنى دستها را در آغاز نماز و هنگام گفتن تکبیر افتتاح، بلند کن.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

در ماجراى فتح مکّه که مشرکان دسته دسته و فوج فوج به اسلام وارد مى‏شدند، خداوند تنها دستور تسبیح مى‏دهد: «رَأیتَ النَّاس یَدخلون فى دینِ اللَّه أفواجا فَسَبّح» ولى براى عطا کردن «کوثر» مى‏فرماید: «فصلِ‏ّ لربّک» نماز بگزار. گویا اهمیّت «کوثر» از اسلام آوردن مشرکان بیش‏تر است. [ نظرات / امتیازها ]

شتر در قرآن، هم در بحث توحید مطرح شده است: «أفلا ینظرون الى الابل کیف خلقت» (غاشیه/17) هم در مورد مقدّمات قیامت نام آن آمده است، «و اذا العشار عطّلت» (تکویر/4) هم در احکام و شعائر حج مطرح شده است، «و البُدن جعلناها» (حج/36) و هم مورد قربانى و کمک‏رسانى به جامعه قرار گرفته است. «وانحر» [ نظرات / امتیازها ]

بر اساس روایات، مراد از «وانحر» آن است که به هنگام گفتن تکبیرها در نماز، دستان تا مقابل گودى زیر گلو که محلّ نحر است، بالا آورده شود که این زینت نماز است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

فصل لربک وانحر شکر این کوثر را باید به بجای آوریم ، دو قدم برداریم ، قدم اول روبه خدا ، یعنی رابطه ی خود را با خداوند از طریق نماز قوی کنیم . فصل لربک یعنی فقط برای خداوند سر سجده فرود آور . و انحر یعنی رابطه ی خود را با بقیه ی مخلوقات با برداشتن گام دوم یعنی قربانی کردن و درجای دیگر می فرماید با زکات محکم کنید ، در این صورت کسی باقی نمی ماند که بخواهیم رابطه ی خود را با او اصلاح کنیم .صل : یعنی نماز خواندن تشکر از خداوند است ، وانحر در حقیقت دیگران را بهره مند کردن از مظاهر کوثر است .چون قرار نیست که ما کوثر را فقط برای خود بخواهیم و وقتی در کوثر ما برکت ایجاد خواهد شد که دیگران را نیز در این کوثر سهیم کنیم .یعنی هر چیزی و همه چیز را فقط برای خودمان نخواهیم ، انحصار طلب نباشیم .وقتی که این دو گام را برداشتیم نتیجه چه می شود ؟ بقیه ی گام هانیز تکرار همین دو گام است یعنی نماز – زکات ( قربانی ) و بقیه ی گامها نیز تکرار همین دو گام است دیگر چرا باید ترسید ؟ دشمن تو که بسیار کمبود دارد ، کسی که غیبت می کند کسی که حرفهای بد می زند ، کسی که تهمت می زند ، دیگران را تحقیر می کند ، در دلش کینه و بغض وجود دارد نباید ازچنین افرادی نگران باشی آنها کارشان بی نتیجه است . [ نظرات / امتیازها ]

وانحر: از ماده ای نحر است به معنی گلو گاه و اینجا گلوی شتر را می گویند . اگر دقت کرده باشید و یا شنیده باشید برای سر بریدن شتر ، نمی توان شتر را مستقیما" سر برید . برای همین ابتدا شتر را نحر می کنند یعنی نیزه هایی را به گردنش می زنند و بعد از اینکه بدنش سست شد به زمین می افتد و سپس گردنش را می بند . به این عمل نحر گفته می شود . که بعدا" به معنی قربانی آمده است . [ نظرات / امتیازها ]

از ظاهر سیاق و ظاهر اینکه حرف (فاء) بر سر این جمله در آمده ، استفاده مى شود که امر به نماز و نحر شتر، که متفرع بر جمله (انا اعطیناک الکوثر) شده ، از باب شکر نعمت است ، و چنین معنا مى دهد، حال که ما بر تو منت نهادیم و خیر کثیرت دادیم این نعمت بزرگ را با نماز و نحر شکرگزارى کن .
و مراد از (نحر) بنا بر روایاتى که از طرق شیعه و سنى از رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله وسلم ) و از على (علیه السلام ) رسیده ، و نیز روایاتى که شیعه از امام صادق و سایر ائمه اهل بیت (علیهم السلام ) روایت کرده ، دست بلند کردن به طرف گردن در هنگام تکبیر گفتن براى نماز است .
ولى بعضى گفته اند: معنایش این است که نماز عید قربان بخوان ، و شتر هم قربانى کن ، ( چون کلمه نحر به معناى سر بریدن شتر به آن نحو خاص است ، همچنان که کلمه ذبح به معناى سر بریدن سایر حیوانات است ).
بعضى دیگر گفته اند: معنایش این است که براى پروردگارت نماز بخوان ، و وقتى سر از رکوع بر مى دارى به طور کامل بایست .
بعضى دیگر معانى دیگرى هم ذکر کرده اند.
ان شانئک هو الابتر
کلمه : (شانى ء) به معناى دشمن خشمگین ، و کلمه (ابتر) به معناى اجاق کور است ، و این کسى که چنین زخم زبانى به آن جناب زده بود عاصى بن وائل بوده .
بعضى گفته اند: مراد از ابتر منقطع از خیر، و یا منقطع از قوم خویش است ، که این قول با روایات شان نزول نمى سازد [ نظرات / امتیازها ]

این نعمت عظیم و خیر فراوان شکرانه عظیم لازم دارد، هر چند شکر مخلوق هرگز حق نعمت خالق را ادا نمى کند، بلکه توفیق شکرگزارى خود نعمت دیگرى است از ناحیه او لذا مى فرماید: اکنون که چنین است ، فقط براى پروردگارت نماز بخوان و قربانى کن (فصل لربک و انحر).
آرى بخشنده نعمت او است ، بنابراین نماز و عبادت و قربانى که آن هم نوعى عبادت است براى غیر او معنى ندارد، مخصوصا با توجه به مفهوم رب که حکایت از تداوم نعمتها و تدبیر و ربوبیت پروردگار مى کند.
کوتاه سخن اینکه ((عبادت )) خواه به صورت نماز باشد، یا قربانى کردن مخصوص رب و ولى نعمت است ، و او منحصرا ذات پاک خدا است .
این در برابر اعمال مشرکان است که براى بتها سجده و قربانى مى کردند، در حالى که نعمتهاى خود را از خدا مى دانستند! و به هر حال تعبیر ((لربک )) دلیل روشنى است بر مساءله لزوم قصد قربت در عبادات .
بسیارى از مفسران معتقدند که منظور نماز روز عید قربان ، و قربانى کردن در همان روز است ، ولى ظاهرا مفهوم آیه مفهوم عام و گسترده اى است هر چند نماز و قربانى روز عید یکى از مصداقهاى روشن آن است .
تعبیر به ((وانحر)) از ماده ((نحر)) که مخصوص کشتن شتر است ، شاید به خاطر این است که در میان قربانیها شتر از اهمیت بیشترى برخوردار بود، و مسلمانان نخستین علاقه بسیار به آن داشتند، و قربانى کردن شتر بدون ایثار و گذشت ممکن نبود.
در اینجا دو تفسیر دیگر براى آیه فوق ذکر شده است :
1 - منظور از جمله ((وانحر)) رو به قبله ایستادن به هنگام نماز است ، چرا که ماده نحر به معنى گلوگاه مى باشد، سپس عرب آن را معنى مقابله با هر چیز استعمال کرده است ، و لذا مى گویند ((منازلنا تتناحر)) یعنى : منزلهاى ما در مقابل یکدیگر است .
2 - منظور بلند کردن دستها به هنگام تکبیر و آوردن آن در مقابل گلوگاه و صورت است ، در حدیثى مى خوانیم : هنگامى که این سوره نازل شد پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) از جبرئیل سؤ ال فرمود: این ((نحیره )) اى که پروردگارم مرا به آن ماءمور ساخته چیست ؟
((جبرئیل )) عرض کرد: ((این نحیره نیست ، بلکه خداوند به تو دستور مى دهد هنگامى که وارد نماز مى شوى موقع تکبیر، دستها را بلند کن ، و همچنین هنگامى که رکوع مى کنى یا سر از رکوع برمى دارى ، و یا سجده مى کنى ، چرا که نماز ما و نماز فرشتگان در هفت آسمان همین گونه است ، و براى هر چیزى زینتى است ، و زینت نماز بلند کردن دستها در هر تکبیر است )).
و در حدیثى از امام صادق (علیه السلام ) مى خوانیم که در تفسیر این آیه با دست مبارکش اشاره کرده و فرمود: منظور این است که دستها را اینگونه در آغاز نماز بلند کنى به طورى که کف آنها رو به قبله باشد.
ولى تفسیر اول از همه مناسب تر است ، چرا که منظور نفى اعمال بت پرستان است که عبادت و قربانى را براى غیر خدا مى کردند، ولى با این حال جمع میان همه معانى و روایاتى که در این باب رسیده است هیچ مانعى ندارد و به خصوص اینکه درباره بلند کردن دست به هنگام تکبیرات روایات متعددى در کتب شیعه و اهل سنت نقل شده است ، به این ترتیب آیه مفهوم جامعى دارد که اینها را نیز شامل مى شود.
[ نظرات / امتیازها ]

«انحر» را دو گونه معنا کرده‌اند: که از ماده «نحر» که به منای گلو هست و این دو معنا با گلو تناسب دارد، یکی به معنای قربانی کردن است و دیگری یعنی دستها را تا موازات گوش بالا بیاور، که البته در این نوع معنا با گلو ارتباطی پیدا نمی‌کند.

ولی شاید به لحاظ عرفی «انحر» را به این معنا هم گرفته‌اند ولی برای انتخاب گزینه درست چند بحث قابل طرح هست:

۱- در سوره باید جستجو کنیم که این «انحر» به قربانی می‌خورد یا به یک حرکت به هنگام نماز می‌تواند اشاره داشته باشد و با توجه به وجود «صل» در آیه می‌بینیم که قرینه دوم تقویت می‌شود، یعنی با نگاه به سوره به دست می‌آید که «انحر» بالا آوردن دست به هنگام تکبیر در نماز باشد.

۲- اما در خارج از سوره می‌گوییم قرین شدن و همراه شدن نماز و زکات در جاهای دیگر، و اینکه وقتی خداوند به عبادت خود یک دستور می‌دهد، یک دستور هم در کنار آن برای خدمت به خلق می‌دهد، به این نتیجه می‌رسیم که گزینه اول درست است و باید «انحر» را به معنای قربانی بگیریم و مثل جاهای دیگر نماز را در کنار زکات داشته باشیم.

ولی وقتی می‌خواهیم گزینه‌ای را انتخاب کنیم، اولویت با داخل سوره هست و این در صورتی هست که نسبت معنای «انحر» به هر دو گزینه پنجاه به پنجاه باشد، و هیچ کدام نسبت به دیگری برتری و رجحان نداشته باشد.

در فضای امتنان این موضوع را بیشتر بررسی می‌کنیم که وقتی «انحر» را به معنای بالا آوردن دستها در هنگام تکبیر در نماز گرفتیم، با این فضا مناسبت بهتری پیدا می‌کند و فضا هم ایراد اتهام ابتر به رسول خدا است، یعنی پیامبر از جانب دیگران مورد تهمت هست که این مرد دیگر کارش تمام هست چون «ابتر» هست و بعد از مرگش کارش هم تمام می‌شود و پایان می‌یابد، این قضیه در مورد پیامبر دارد تبلیغ می‌شود.

در چنین فضایی خدا می‌فرماید که «انا اعطیناک الکوثر»: ما به تو خیر کثیر را عطا کردیم، «فصل لربک و انحر»، ( چون بالا آوردن دستها در نماز نمادی از پشت‌سر گذاشتن غیر خدا هست) خدا در این آیه می‌فرماید: برای خدا نماز بخوان و غیر خدا را پشت‌سر بینداز. یعنی در این تکبیر وجه تو، رو به خدا است و بدخواه تو خودش ابتر هست. در این صورت «صل لربک و انحر» مکمل «انّا اعطیناک الکوثر» هست. یعنی ما به تو کوثر داده‌ایم و تو برای خدا نماز بگذار و توجه خود را از غیر خدا قطع کن، بیا به سراغ خود ما و این دستور به تسلّی قلب رسول خدا کمک می‌کند.

ولی اگر به معنای قربانی بگیریم به معنای شکر می‌شود و به این امتنان کمکی نمی‌کند و خدا می‌فرماید ما به تو یک منتی گذاشته‌ایم و تو هم باید تکلیفی را انجام دهی و به شکرانه این نعمت قربانی کنی، که باز در نگاه به سوره که فضای امتنان دارد، باز گزینه «انحر» به معنای بالا آوردن دست در هنگام تکبیر اولویت دارد. [ نظرات / امتیازها ]