توضیح : مفهوم مشرک، یعنی کسی است که همراه خدا، به خدایان دیگری هم قائل است که در سورۀ توحید دیدیم که یا طولی است و یا عرضی است. و ما اگر بگوییم که مشرک کافر نیست، حرف درستی نیست، ما بگوییم که ما دو کافر داریم، کافر منکر خدا است، از پایه و اساس خدا را قبول ندارد و مشرک کسی است که کنار خدا خدایان دیگری را هم قبول دارد. هر مشرکی کافر هست، ولی هر کافری مشرک نیست. و کافر اعم از مشرک است.

در این سوره کافران در ادامه سوره می‌خواهند مشرک شوند، یعنی تا دیروز که خدای پیامبر را نمی‌پرستیدند، کافر بودند ولی امروز که می‌خواهند خدا را هم در کنار خدایان خود بپرستند، مشرک می‌شوند و به پیامبر هم پیشنهاد سازش می‌دهند که ایشان را هم مشرک کنند.

بحث کافر هم عقلی دارد و هم عرفی. به آن کافری که اصلاً خدا و غیر خدا را قبول ندارد، «افرأیت من إتخذ إلهه هواه»، یا کسی که غیر خدا، از بتها را می‌پرستد اگر به نگاه عرفی نگاه کنیم، می‌گوییم که او خدا را نمی‌پرستد که ما بگوییم، برای خدا شریک قرار می‌دهد، او کافر است.

ولی به نگاه عقلی همین آدم مشرک است. یعنی در جایگاهی که خدا را باید قرار می‌داد، چیز دیگری را قرار داده است. یعنی به دقت عقلی همان کافر، مشرک هم هست. و منظور سوره کافرانی هستند که غیر خدا را می‌پرستیدند و از این به بعد می‌خواستند خدا را هم بپرستند، و به پیامبر هم پیشنهاد می‌دادند که تو هم خدایان ما را در کنار خدای خودت بپرست. یعنی همۀ ما مشرک عرفی شویم. [ بستن توضیحات ]

توضیح : در اینجا جمع است، در فراز اول که نگاه بکنیم، هیچ کدام نسبت به هم اصالت ندارند و دو بیان مشابه هم است که باهم جمع می‌شوند: عدم اشتراک در معبود، امکان سازش در معبود.
در فراز دوم: «لکم دینکم» هم یک جملۀ مستقل است و در بیان تابع نیست. و معبود و دین باهم جمع می‌شوند و مانند سورۀ توحید است جمع بین مقاطع مختلف سوره است. «قل»، ابلاغ را می‌رساند و لا أَعْبُدُ مَا تَعْبُدُونَ (٢)وَلا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ (٣)وَلا أَنَا عَابِدٌ مَا عَبَدْتُمْ (۴)وَلا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ (۵) باهم جمع می‌شوند و عدم امکان سازش در معبود را می‌فهمانند.

لَکُمْ دِینُکُمْ وَلِیَ دِینِ (۶)هم به تنهایی، عدم سازش در دین را می‌فهماند. [ بستن توضیحات ]

توضیح : نه. امکان توسعه وجود دارد، چون هیچ قرینه‌ای بر اختصاص وجود ندارد. یعنی چون تو پیغمبری چنین وظیفه‌ای داری؟ یا سایر رهبران هم دارند؟ سایر رهبران هم دارند، و اختصاصی وجود ندارد. [ بستن توضیحات ]

توضیح : در پاسخ این پیشنهاد خدای تعالی این سوره را نازل کرد که بگو : هان ای کفار ! من هرگز نمی‏پرستم آنچه را که شما می‏پرستید ، تا آخر سوره [ بستن توضیحات ]

توضیح : ناگزیر به طرف مدینه روان شد ، و در مدینه از امام صادق (علیه‏السلام‏) پرسید حضرت فرمود : سبب نزول این سوره و تکرار مطلبش این بود که قریش به رسول خدا (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) پیشنهاد کرده بود ، بیا تا بر سر پرستش خدایان مصالحه‏ای کنیم ، یک سال تو خدایان ما را عبادت کن و یک سال ما خدای تو را ، باز یک سال تو خدایان ما را عبادت کن و یک سال ما خدای تو را ، خدای تعالی در پاسخشان عین سخن آنان را یعنی تکرار مطلب را بکار برد ، آنها گفته بودند یک سال تو خدایان ما را عبادت کن در پاسخ فرمود : لا اعبد ما تعبدون ، آنها گفته بودند و یک سال ما خدای تو را ، در پاسخ فرمود و لا انتم عابدون ما اعبد ، آنها گفته بودند باز یک سال تو خدایان ما را عبادت کن در پاسخ فرمود : و لا انا عابد ما عبدتم ، آنها گفته بودند و یک سال ما خدای تو را در پاسخشان فرمود : و لا انتم عابدون ما اعبد لکم دینکم و لی دین .
[ بستن توضیحات ]