(ام کنتم شهداء اذ حضر یعقوب الموت اذقال لبنیه ما تعبدون من بعدی قالوا نعبد الهک و اله ابائک ابرهیم و اسمعیل و اسحق الها واحدا و نحن له مسلمون ): (ای بنی اسرائیل ، آیا شما حاضر بودید هنگامی که مرگ یعقوب رسیده بود و از فرزندانش پرسید، بعد از من چه می پرستید، گفتند: خدای تو وخدای پدران تو ابراهیم و اسماعیل و اسحاق را که خدایی یکتاست در حالی که ما برای او تسلیم هستیم ) آیه بیان می کند که عبادت بر مبنای روش اسلام و اقامه احکام آن است ، پس دین ابراهیم (ع ) همانا اسلام است که در پسرانش اسحاق ویعقوب موروثی بوده و این حجت است بر علیه بنی اسرائیل و همچنین درپسران اسماعیل یعنی قریش ، پس هیچ حجتی برای آنها در ترک اسلام و دعوت آن وجود ندارد . [ نظرات / امتیازها ]

خداوند اهل کتاب را مخاطب قرار داده میفرماید:
أَمْ کُنْتُمْ شُهَداءَ ...- آیا شما حضور داشتید بمعناى اینکه حاضر نبودید.
إِذْ حَضَرَ یَعْقُوبَ الْمَوْتُ ...- در هنگامى که مرگ یعقوب در رسید.
إِذْ قالَ لِبَنِیهِ ما تَعْبُدُونَ مِنْ بَعْدِی ...- هنگامى که بفرزندان خود گفت پس از من چه چیز را میپرستید؟ منظور این است شما اهل کتاب در آن وقت که حضور نداشتید، در این صورت مطالب بى اساس و باطل را بر پیغمبران من نسبت ندهید و آنها را بیهودیت و نصرانیت متهم نسازید زیرا من پیغمبر خود را جز بشریعت پاک و توحید مبعوث ننموده‏ام.
این کلام روى این اصل است که یهود مى‏گفتند: یعقوب هنگام مرگ فرزندان خود را بیهودیت توصیه کرده است خداوند با این بیان بى‏اساس بودن گفتار آنان را آشکار نمود.
و علت اینکه یعقوب بفرزندان خود «ما تَعْبُدُونَ» گفت و «من تعبدون» نگفت «1» این بود که مردم در آن زمان بت مى‏پرستیدند لذا یعقوب گفت چه چیز را مى‏پرستید؟ و نگفت که را مى‏پرستید؟
قالُوا نَعْبُدُ إِلهَکَ وَ إِلهَ آبائِکَ إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ وَ إِسْحاقَ ...- یعنى گفتند:
پروردگار تو و پروردگار پدران تو ابراهیم و اسماعیل و اسحاق را میپرستیم و علّت اینکه خداوند اسماعیل را بر اسحاق مقدم داشت این است که او بزرگتر از اسحاق بود و اسماعیل را با اینکه عموى یعقوب بود به این جهت در ردیف پدران او بشمار آورد که «جدّ» را پدر مینامد «عمو را نیز پدر مینامد و این نامگذارى باین مناسبت است که تعظیم آنها مانند تعظیم پدر لازم است و بهمین جهت بود که پیغمبر اکرم درباره عموى خود عباس فرمود:
ردّوا علىّ ابى ...- یعنى پدر من را بمن برگردانید.
إِلهاً واحِداً وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ...- خداى یکتا و ما باو ایمان داریم و ببندگى خود در برابر او اعتراف مینمائیم. بعضى گفته‏اند: «منظور این است که ما در برابراو خاضع و در مقابل امر و نهى وى قلباً و قولًا تسلیم میباشیم». برخى گفته‏اند: مراد این است که ما جزء مسلمانان هستیم بدلیل گفتار خداوند «إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ». [ نظرات / امتیازها ]

گروهى از یهود اعتقاد و ادّعا داشتند که یعقوب هنگام مرگ، فرزندان خود را به دینى که یهود، با تمام تحریفاتش به آن معتقد بودند، سفارش و توصیه کرده است و آنها بدین سبب به آئین خود پاى بند هستند. خداوند در ردّ این ادّعا و اعتقاد، آنان را مورد سؤال قرار مى‏دهد که آیا شما در هنگام مرگ بر بالین یعقوب حاضر بوده‏اید که اینگونه مى‏گویید؟ بلکه او از فرزندان خود اسلام و تسلیم در برابر خداوند را خواست، و فرزندان به او وعده دادند که عبادت و پرستش خداى یگانه و تسلیم بودن در برابر او را در پیش گیرند. [ نظرات / امتیازها ]

أَمْ کُنْتُمْ شُهَداءَ إِذْ حَضَرَ یَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قالَ لِبَنِیهِ ما تَعْبُدُونَ مِنْ بَعْدِی قالُوا نَعْبُدُ إِلهَکَ وَ إِلهَ آبائِکَ إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ وَ إِسْحاقَ إِلهاً واحِداً وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ (133)

شأن نزول: جمعى از یهود گفتند: آیا ندانسته‌اى که یعقوب علیه السلام در حین موت پسران خود را به دین یهودیت وصیت نمود؛ حق تعالى در رد
قول آنها آیه شریفه نازل فرمود:

أَمْ کُنْتُمْ شُهَداءَ: (استفهام انکارى و «ام» منقطعه) آیا شما حاضر بودید بلکه حاضر نبودید، إِذْ حَضَرَ یَعْقُوبَ الْمَوْتُ‌: آن هنگام که آمد یعقوب علیه السلام را مرگ و در آن حال وصیت نمود به فرزندان خود، پس از کجا دانستید و دعوى مى‌کنید که وصیت او به اولاد خود به دین یهودیت بود. نزد بعضى خطاب به مؤمنین است، یعنى شما حاضر نبودید نزد وصیت یعقوب، إِذْ قالَ لِبَنِیهِ‌: زمانى را که فرمود یعقوب علیه السلام پسران خود را، ما تَعْبُدُونَ مِنْ بَعْدِی‌: چه چیز مى‌پرستید و ستایش مى‌کنید بعد از من. و این را به جهت آن گفت که اهل آن زمان بعضى بت‌پرست و جمعى آتش‌پرست بودند. یعقوب علیه السلام تذکر داد و اندیشه نمود که مبادا فرزندان او مایل شوند به آن. قالُوا نَعْبُدُ إِلهَکَ‌: گفتند در جواب: پرستش و ستایش مى‌کنیم خداى تو را، وَ إِلهَ آبائِکَ‌: و خداى پدران تو، إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ وَ إِسْحاقَ‌: ابراهیم و اسمعیل و اسحق، إِلهاً واحِداً: خدائى را که یکتا و یگانه است و عبادت را خاصه ذات سبحانى بجاى آریم. وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ‌: و حال آنکه ما خداى یکتا را تسلیم هستیم به اوامر او، و منقاد باشیم به اطاعت او.
تنبیه: در آیه شریفه اشارتى است:

1- دال است بر استحباب وصیت و ترغیب در آن، زیرا حق تعالى مدح فرموده حضرت ابراهیم و یعقوب علیهما السلام را بر وصیت که به اولاد خود نمودند.

2- حضرت ابراهیم و یعقوب علیهما السلام با آنکه دانستند در عقب ایشان پیغمبرانى خواهند بود که هادى ذریه ایشان باشند و نگذارند مردم در ضلالت افتند، با وجود بر این اولاد خود را به دین اسلام و توحید و طریق حق وصیت نمودند و کار آنها را معطل نگذاشتند؛ پس چگونه مى‌شود و متعقل باشد که بدون وصیت حضرت خاتم صلّى اللّه علیه و آله و سلم از دنیا برود و کار امت را مهمل گذارد با آنکه مى‌دانست که بعد از او پیغمبرى‌
مبعوث نخواهد بود، و از خداوند حکیم این امر محال است.
نعم ما قیل:
قبل تعیین وصى و وزیر

من راى فات نبىّ و هجر

3- مراد از اب در آیه: وَ إِذْ قالَ إِبْراهِیمُ لِأَبِیهِ*، عمّ او باشد؛ زیرا در این آیه شریفه اطلاق اب شده بر اسماعیل، و حال آنکه اسمعیل عموى پسران یعقوب بوده پس (آذر) عموى حضرت ابراهیم علیه السلام بود و پدرش به اتفاق مفسرین و مورخین «تارخ» نام داشت. [ نظرات / امتیازها ]

أَمْ کُنْتُمْ شُهَداءَ إِذْ حَضَرَ یَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قالَ لِبَنِیهِ ما تَعْبُدُونَ مِنْ بَعْدِی قالُوا نَعْبُدُ إِلهَکَ وَ إِلهَ آبائِکَ إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ وَ إِسْحاقَ إِلهاً واحِداً وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ (133)

ترجمه‌

آیا بودید نگهبانان وقتى که فرا رسید یعقوب را مرگ هنگامیکه گفت مر پسرانش را چه خواهید پرستید بعد از من گفتند میپرستیم خداى تو و خداى پدران تو ابراهیم و اسماعیل و اسحق را که خداوند یگانه است و ما براى او منقادانیم..

تفسیر

استفهام انکارى است یعنى در زمان وفات حضرت یعقوب نبودید که مشاهده نمائید سؤال و جواب او و فرزندانش را گفته‌اند یهود بحضرت رسول (ص) عرض کردند که حضرت یعقوب در روز وفاتش بفرزندانش وصیت فرمود که باقى باشند بکیش یهودیت پس این آیه نازل شد که دلالت دارد بر آنکه آنحضرت میخواست از آنها اقرار بگیرد بر توحید و ثابت نماید ایشانرا بر اسلام و دین حق و عیاشى از حضرت باقر (ع) روایت نموده است که این سنت جارى شد در قائم و ظاهرا مراد آنست که هر نبى و وصى از آنزمان اینوصیت و مقاوله را در روز فوت با اولاد خود کرده و میکند و اینکه حضرت اسماعیل را پدر خوانده‌اند با آنکه او عم حضرت یعقوب بوده گفته‌اند براى آنستکه عرب بعمو اطلاق پدر میکنند چنانچه بجد هم پدر میگویند بملاحظه احترام آنها و در حدیث است که عمو بمنزله پدر است و ممکن است از باب تغلیب باشد چون اسحق و ابراهیم پدر و جد یعقوب علیهم السلامند باسماعیل هم ضمنا اطلاق پدر نموده‌اند براى عظمت مقام آن حضرت و این قبیل اطلاقات در کلام عرب و عجم شایع است. [ نظرات / امتیازها ]