کلمه «فصل» به معناى جدایى مکانى است همچنانکه در آیه «وَ لَمَّا فَصَلَتِ الْعِیرُ » (یوسف/94) به همین معنا است و چه بسا که در معناى قطع یعنى ایجاد جدایى دو چیز استعمال شود مانند آیه «وَ هُوَ خَیْرُ الْفاصِلِینَ» (انعام/58).

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

کلمه «جند» به معناى مجتمعى انبوه است چه از انسان و چه از هر چیز دیگر. اگر لشگر را جند نامیده ‏اند به خاطر همین است که جمعیتى متراکم هستند.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

کلمه (اغتراف) و کلمه (غرف) به معناى آن است که چیزى را بلند کنى و بگیرى.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

اینکه اغتراف یک غرفه، یعنى گرفتن یک مشت آب را از مطلق نوشیدن استثنا کرده است دلالت مى ‏کند بر اینکه پیامبر اسرائیلى آن مردم را از مطلق نوشیدن نهى نکرده بود بلکه از نوشیدن در حالت خاصى نهى کرده بود (مثلا از اینکه لب آب دراز بکشند و با دهان بنوشند تا سیراب شوند). [ نظرات / امتیازها ]

کلمه (ابتلاء) که اسم فاعل آن (مبتلى) از مشتقات آن است به معناى امتحان است. [ نظرات / امتیازها ]

کلمه «نهر» به معناى مجراى آب پر از آب است. [ نظرات / امتیازها ]

مقتضاى ظاهر کلام این بود که بفرماید: «فمن شرب منه فلیس منى الا من اغترف غرفة بیده و من لم یشرب فانه منى، هر کس از این نهر آب بنوشد از من نیست مگر آنکه با دستش مشتى بردارد و بنوشد و کسى که ننوشد او از من است»، لیکن اینطور نفرمود بلکه اولا جمله دوم را به جمله اول وصل کرد و ثانیا کلمه شرب را در جمله دوم مبدل به طعم کرد و باید دید چرا؟

پاسخ: علتش این بود که اگر اینطور فرموده بود مفاد کلام چنین مى ‏شد که تمامى جنود طالوت از طالوت بودند و تنها یک طائفه از او بیگانه و جدا شدند و آن ها کسانى بودند که آب نوشیدند و از این عده جمعى که سیراب نشدند و تنها مشتى آب برداشتند از ایشان جدا شده و قهرا به طائفه اول ملحق شدند. در نتیجه جنود طالوت دو طائفه مى ‏شوند: یکى آن هایى که از طالوت بودند و دوم آن هایى که از او بیگانه شدند و حال آنکه مقصود آیه این نبود بلکه خواسته است بفرماید که سه طائفه شدند که طائفه سوم، آن هایى بودند که مشتى آب برداشتند؛ نه از طالوت بودند و نه بیگانه از او بلکه با آزمایشى دیگر وضعشان روشن مى ‏شود. به همین منظور جمله دوم یعنى جمله (وَ مَنْ لَمْ یَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّی) را پهلوى جمله اول قرار داد تا مفاد آیه چنین شود که لشکریان طالوت هر چند همه با طالوت و از او بودند، لیکن باطن آن ها غیر از ظاهرشان بود و با یک آزمایش واقعیت‏ ها روشن مى ‏شد و آن آزمایش نهرى بود که در راه با آن برخوردند و آن نهر مشخص کرد که چه کسى از طالوت و چه کسى بیگانه از او بود؛ هر کس از آن نهر نوشید از طالوت بیگانه شد و هر کس لب از آن تر نکرد از او و منسوب به او شد.

وقتى مفاد کلام تا اینجا این شد، دیگر آمدن جمله (إِلَّا مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِیَدِهِ) نمى ‏رساند که این طائفه سوم از طالوت بودند. چون وقتى این دلالت را داشت که بلا فاصله بعد از جمله (فَمَنْ شَرِبَ مِنْهُ) واقع شده بود ولى بعد از ذکر هر دو طائفه آمده است و معلوم است که این استثنا و اخراج از طائفه اول، تنها باعث مى ‏شود که طائفه سوم داخل و جز طائفه اول نباشند نه اینکه داخل در طائفه دوم باشند. لازمه این سخن آن است که آیه شریفه خواسته است لشکریان طالوت را با دو آزمایش به سه طائفه تقسیم کند: اول آن هایى که از طالوت نبودند چون از نهر نوشیدند. دوم آن هایى که از وى بودند چون از نهر ننوشیدند. سوم آن هایى که مردد بودند و وضعشان در آزمایش نهر معلوم نشد، چون مشتى آب برداشتند و نوشیدند و آزمایشى دیگر وصفشان را روشن مى ‏کند و آن این است که اگر در حال جنگ به خدا اعتماد نموده و در برابر دشمن مقاومت کنند از طالوت خواهند شد و اگر دچار قلق و اضطراب شوند از طائفه دوم خواهند گردید. [ نظرات / امتیازها ]

دقت در این آیات مى ‏رساند که گویندگان این سخن که «لا طاقَةَ لَنَا ...» همان طائفه سوم بودند که با مشت خود آب برداشتند و پاسخ دهندگان به ایشان همان هایى بودند که اصلا آب ننوشیدند. آیه شریفه از آنان تعبیر کرده است به (الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا اللَّهِ) و چون نمى ‏توانیم کلمه ظن را درباره آنان به معناى پنداشتن بگیریم، ناگزیر باید بگوئیم یا به معناى یقین است و یا کنایه از خشوع است. این طائفه ممکن بود در پاسخ بگویند که غلبه جمعیتى اندک بر جمعیتى بسیار امر محالى نیست بلکه با اذن خدا امرى است ممکن، ولى اینطور نگفتند بلکه براى اینکه طرف را بهتر قانع کنند قاطع ‏تر جواب دادند و از حوادثى که در جاهاى دیگر اتفاق افتاده است خبر داده و گفتند: «چه بسیار اندک ‏ها که بر بسیارها غالب شدند». [ نظرات / امتیازها ]

کلمه «فئة» به معناى پاره ‏اى از مردم است. [ نظرات / امتیازها ]

امام باقر (علیه السلام) در ضمن حدیثى فرمودند: آن عده قلیلى که در داستان طالوت از آب نهر ننوشیدند سیصد و سیزده نفر بودند. پس لشگر طالوت دو طائفه شدند: یک عده آن هایى که با مشت خود از آب نهر نوشیدند و عده دیگر آن هایى که ننوشیدند. همین که در برابر لشگر جالوت قرار گرفتند، آن هایى که آب نهر را نوشیده بودند گفتند: «لا طاقَةَ لَنَا الْیَوْمَ بِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ» و آن هایى که از آن ننوشیدند گفتند: نکَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِیلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً کَثِیرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَ اللَّهُ مَعَ الصَّابِرِینَ».

علامه طباطبایی: اینکه باقى ماندگان با طالوت سیصد و سیزده نفر و به عدد مجاهدین در جنگ بدر بودند، مطلبى است که روایات بسیارى از طرق خاصه و عامه بر طبقش وارد شده است. اینکه گویندگان (لا طاقَةَ لَنَا ...) آن هایى بودند که مشتى آب نوشیدند و گویندگان (کَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِیلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً کَثِیرَةً ...) آن هایى بودند که اصلا آب ننوشیدند، ممکن است از نحوه استثنا در آیه (البته بنا بر آن بیانى که ما در معناى استثنا کردیم) استفاده کرد.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

جالوت : همانست که در تورات جلیات خوانده شده : مرد نیرومند و مسلحی بود که در سپاه فلسطین مزدور شد و به جنگ اسرائیلیان درآمد. [ نظرات / امتیازها ]

1- در سربازگیری باید از اشخاص مجرد، قوی البنیه و فارغ البال استفاده کرد.
2-انضباط سرباز را باید آزمایش نمود
3-کثرت سبب غلبه در جنگ و جهاد نیست بلکه ایمان محکم و مراعات انضباط موجب غلبه است [ نظرات / امتیازها ]

براء بن عازب گفت: رسول (ص) گفت ما را روز بدر : انتم الیوم علی عدد اصحاب طالوت حین عبرو النهر و ما جاز معه الا مؤمن، شما امروز بر عدد اصحابان طالوتی [هستید] که به جوی عبور کردند و هیچ کس عبور نکرد الا مؤمنی، و ما آن روز سیصد و سیزده مرد بودیم. [ نظرات / امتیازها ]