در اینجا چند تفسیر است که همه مى تواند قابل قبول باشد:
1 - هنگامى که انسان توبه مى کند و ایمان به خدا مى آورد دگرگونى عمیقى در سراسر وجودش پیدا مى شود، و به خاطر همین تحول و انقلاب درونى سیئات اعمالش در آینده تبدیل به حسنات مى شود، اگر در گذشته مرتکب قتل نفس مى شد در آینده دفاع از مظلومان و مبارزه با ظالمان را جاى آن مى گذارد، و اگر زناکار بود بعدا عفیف و پاکدامن مى شود و این توفیق الهى را در سایه ایمان و توبه پیدا مى کند.
2 - دیگر اینکه خداوند به لطف و کرمش و فضل و انعامش بعد از توبه کردن سیئات اعمال او را محو مى کند، و به جاى آن حسنات مى نشاند، چنانکه در روایتى از ابوذر از پیامبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) مى خوانیم : روز قیامت که مى شود بعضى از افراد را حاضر مى کنند خداوند دستور مى دهد گناهان صغیره او را به او عرضه کنید و کبیره ها را بپوشانید، به او گفته مى شود تو در فلان روز فلان گناه صغیره را انجام دادى ، و او به آن اعتراف مى کند، ولى قلبش از کبائر ترسان و لرزان است .
در اینجا هر گاه خدا بخواهد به او لطفى کند دستور مى دهد بجاى هر سیئه حسنه اى به او بدهید، عرض مى کند پروردگارا! من گناهان مهمى داشتم که آنها را در اینجا نمى بینم .
ابو ذر مى گوید: در این هنگام پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) تبسم کرد که دندانهایش آشکار گشت سپس این آیه را تلاوت فرمود فاولئک یبدل الله سیئاتهم حسنات .
3 - سومین تفسیر اینکه منظور از سیئات نفس اعمالى که انسان انجام مى دهد نیست ، بلکه آثار سوئى است که از آن بر روح و جان انسان نشسته ، هنگامى که توبه کند و ایمان آورد آن آثار سوء از روح و جانش برچیده مى شود، و تبدیل به آثار خیر مى گردد، و این است معنى تبدیل سیئات به حسنات .
البته این سه تفسیر - منافاتى با هم ندارند و ممکن است هر سه در مفهوم آیه جمع باشند.
آیه بعد در حقیقت چگونگى توبه صحیح را تشریح کرده و مى گوید: کسى که توبه کند و عمل صالح انجام دهد، به سوى خدا بازگشت مى کند (و پاداش خود را از او مى گیرد) (و من تاب و عمل صالحا فانه یتوب الى الله متابا).
یعنى توبه و ترک گناه باید تنها به خاطر زشتى گناه نباشد بلکه علاوه بر آن انگیزه اش خلوص نیت و بازگشت به سوى پروردگار باشد.
بنابراین فى المثل ترک شراب یا دروغ به خاطر ضررهائى که دارد هر چند خوب است ولى ارزش اصلى این کار در صورتى است که از انگیزه الهى سرچشمه گیرد.
بعضى از مفسران تفسیر دیگرى براى آیه فوق ذکر کرده اند و آن اینکه : این جمله پاسخى است براى تعجبى که احیانا آیا گذشته در بعضى از اذهان برمى انگیزد و آن اینکه چگونه ممکن است خداوند سیئات را به حسنات تبدیل کند؟ این آیه پاسخ مى دهد هنگامى که انسان به سوى خداوند بزرگ بازگردد این امر تعجب ندارد.
تفسیر سومى براى آیه ذکر شده و آن اینکه : هر کس از گناه توبه کند به سوى خدا و پاداشهاى بیحساب او باز مى گردد.
گر چه این تفسیرهاى سه گانه منافاتى با هم ندارد ولى تفسیر اول نزدیکتر به نظر مى رسد به خصوص اینکه با روایتى که در تفسیر على ابن ابراهیم ذیل آیه مورد بحث نقل شده هماهنگ است .
[ نظرات / امتیازها ] در امالی ذیل آیه: إِلاَّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحیماً
از حضرت رضا(ع) روایت کرده فرمود پیغمبر اکرم(ص) فرموده دوستی من و اهلبیت من, کفاره گناهان دوستان و سبب ازدیاد آنان است و خداوند از دوستان ما خاندان رسالت آنچه را که بخود ستم کرده اند میبخشد مگر گناهانی را که اصرار در آنها داشته و یا ظلم و ستمی که به مومنین روا داشته و اعمال زور و جور نموده باشند و می‌فرماید برای جبران سیئات دوستان ما حسنات باشد.
مفید در کتاب اختصاص از اصبغ بن نباته روایت کرده گفت روزی داخل منزل امیرالمومنین(ع) شدم و منتظر ورود و تشریف فرمایی حضرتش بودم که ناگاه وارد منزل شدند بپا ایستاده و سلام کردم/ جواب سلام مرا داده و با دست مبارک به کتف من زده و فرمودند: "ای اصبغ/ عرض کردم بلی فدایت شوم/ فرمود دوستان ما دوستان خدا هستند و چون بمیرند از افق اعلی شربتی به آنها بنوشانند که از شیر سفید تر و از عسل شیرین تر و از برف سردتر است/ اصبغ گفت حضورش عرض کردم و اگر چه آن دوستان شما معصیت کار باشند؟ فرمود بلی آیا در قرآن نخواندی که می‌فرماید
فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحیماً
و بعد حضرت فرمود: ای اصبغ اگر دوستان ما با محبتی که بما خاندان رسالت دارند خدا را ملاقات نمایند خداوند گناهان ایشان را می آمرزد.
[ نظرات / امتیازها ]