(الصابرین ):(بندگان خویشتن دار)کسانی که بر انجام طاعت و در برابرمعصیت و مصیبت صبر می کنند و آیا مصیبتی بالاتر از مقابله با دشمنان دین وجود دارد،چون برافراشتن پرچم (لااله الا الله )و سرنگون کردن بتهای سنگی وانسانی و دفاع از حوزه دین و اسقاط نظم بشری و برپایی نظام الهی و شیوه خدایی مستلزم صبر صابران است و بوسیله صبر پیروزی برشدائد و آلام وبرتری و استعلا بر شکایتها و ثبات بر وظایف و تکالیف و تسلیم بر اوامر الهی وقبول حکم او و قضا و قدر اوحاصل می شود (6)، (والصادقین ): (وراستگویان )صدق یعنی مطابقت با واقع و حق که در واقع قوام وجود است یا به معنای مطابقت ظاهر و باطن که شامل تمام فضایل میشود و باعث برتری از ضعفهااست ،(والقانتین ):(و اهل عبادت ، و فرمانبرداران ) یعنی ادای حق الوهیت و بجاآوردن واجب عبودیت و بندگی در واقع قنوت ، خضوع برای خدای سبحان است و شامل عبادات و مناسک می گردد،(والمنفقین ):(و انفاق کنندگان )یعنی کسانی که از قید مال دوستی و پستی آن رهیده اند و ذلت و خست را پشت سرنهاده اند و در راه خدا از مال خویش انفاق می کنند،(والمستغفرین بالاسحار):(واستغفار کنندگان در سحرگاه )یعنی کسانی که در اواخر شب برای عبادت قیام می کنند و به استغفار و انابه به درگاه الهی مشغول می گردند تا روحشان به وسیله توجه به خالق هستی به روح هستی وکون بپیوندد. [ نظرات / امتیازها ]

در آیه دوم نیز اوصافِ صبر، صدق، قنوت (خضوع)، انفاق و استغفار در سحرگاهان که زمینه‏ساز نیل به مقام فرشتگان‏اند برایشان ثابت شده است. چینش خاص این اوصاف در آیه بی‏اشعار به ترتیب معنوی آنها نیست.
برخی از اوصاف یاد شده مانند انفاق از اوصاف خاص و برخی دیگر مانند صدق و صبر از اوصاف عام و فراگیرند.
جمع بین انفاق و استغفار در سحر بدین معناست که شب زنده‏داری، انسان را از رسالت مهم اجتماعی بی‏نیاز نمی‏کند.
واژه «اَسحار» نشان می‏دهد که استغفار در سحر که از مصادیق آن استغفار در نماز شب است، باید مستمر باشد تا انسان را در شمار «مستغفران در اَسحار» درآورد.
حرمت، اهمیت و لزوم اهتمام به وقت سحر، از آیات قرآنی، از جمله آیه مورد بحث به خوبی برمی‏آید. [ نظرات / امتیازها ]

افراد با تقوى داراى ویژگى‏هاى ذیل هستند:
1- صبر در برابر مشکلات، صبر بر ترک گناهان و صبر بر انجام واجبات.
2- صداقت در گفتار و رفتار.
3- خضوع وفروتنى در انجام دستورات، بدون غرور و خود برتربینى.
4- انفاق از هر چه خداوند به آنان روزى کرده است.
5 - مناجات‏هاى سحرى و آمرزش‏خواهى از خداوند. آرى! سحر مناسب‏ترین زمان براى دعاست.
در برخى روایات آمده است: اگر کسى یکسال به طور مداوم، در قنوت نماز شب هفتاد مرتبه استغفار کند، مشمول این آیه مى‏شود.
ابى‏بصیر از امام صادق‏علیه السلام درباره‏ى «المستغفرین بالسحار» پرسید، حضرت فرمودند: رسول خداصلى الله علیه وآله در نماز وتر هفتاد مرتبه استغفار مى‏کرد.
مفضل‏بن عمر مى‏گوید به امام صادق‏علیه السلام عرض کردم: نماز شب من فوت مى‏شود و من بعد از نماز صبح آن را قضا مى‏کنم؟ حضرت فرمودند: اشکالى ندارد، ولى آن را براى خانواده‏ات آشکار نکن، چون آن را سنّت مى‏پندارند و در این صورت عمل به گفتار خداوند: «المستغفرین بالاسحار» را ابطال مى‏کند [ نظرات / امتیازها ]

الصَّابِرِینَ وصف دیگرى براى متّقین است.
وَ الصَّادِقِینَ وَ الْقانِتِینَ وَ الْمُنْفِقِینَ وَ الْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحارِ از لحاظ معنا وقتى در جمله‏اى چند صفت آمده و حرف عطف بین آنهاست وسط واقع شدن حرف عطف بین اوصاف به جهت این است که مبادى اوصاف متعدّد بوده و اشاره به استقلال هر کدام و انفراد هر کدام در مدح یا ذمّ داشته، یا هدفهاى دیگرى دارد. و صبر قدیم‏ترین صفات ایمان است، لذا وارد شده است که نسبت صبر به ایمان مانند نسبت سر به بدن است، و صدق و راستى که عبارت از استقامت و راستى در اقوال و افعال است به وسیله صبر حاصل مى‏شود، و با همین استقامت مذکور، طاعت که همان فرمانبردارى است کامل مى‏شود و با کامل شدن طاعت، انفاق که عبارت از بذل فعلیّات نفس است، آسان مى‏گردد، و با این بذل، نزدیکى به روز جزا و دخول در سحر روز جزا و پوشیده شدن بدیهاى شب طبیعت، تحقّق مى‏پذیرد.
و از آن جا که تکلیف، مطابق تکوین است و ظاهر، عنوان باطن، خداوند بندگان را به استغفار زبانى در سحرهاى شب‏هاى طبیعت، یا تنها یا در هر نماز، یا در نماز وتر مکلّف کرده است. [ نظرات / امتیازها ]

در آیه دوم نیز اوصافِ صبر، صدق، قنوت (خضوع)، انفاق و استغفار در سحرگاهان که زمینه‏ساز نیل به مقام فرشتگان‏اند برایشان ثابت شده است. چینش خاص این اوصاف در آیه بی‏اشعار به ترتیب معنوی آنها نیست.
برخی از اوصاف یاد شده مانند انفاق از اوصاف خاص و برخی دیگر مانند صدق و صبر از اوصاف عام و فراگیرند.
جمع بین انفاق و استغفار در سحر بدین معناست که شب زنده‏داری، انسان را از رسالت مهم اجتماعی بی‏نیاز نمی‏کند.
واژه «اَسحار» نشان می‏دهد که استغفار در سحر که از مصادیق آن استغفار در نماز شب است، باید مستمر باشد تا انسان را در شمار «مستغفران در اَسحار» درآورد.
حرمت، اهمیت و لزوم اهتمام به وقت سحر، از آیات قرآنی، از جمله آیه مورد بحث به خوبی برمی‏آید. [ نظرات / امتیازها ]

[ نظرات / امتیازها ]

افراد با تقوى داراى ویژگى‏هاى ذیل هستند:
1- صبر در برابر مشکلات، صبر بر ترک گناهان و صبر بر انجام واجبات.
2- صداقت در گفتار و رفتار.
3- خضوع وفروتنى در انجام دستورات، بدون غرور و خود برتربینى.
4- انفاق از هر چه خداوند به آنان روزى کرده است.
5 - مناجات‏هاى سحرى و آمرزش‏خواهى از خداوند. آرى! سحر مناسب‏ترین زمان براى دعاست.
در برخى روایات آمده است: اگر کسى یکسال به طور مداوم، در قنوت نماز شب هفتاد مرتبه استغفار کند، مشمول این آیه مى‏شود.
ابى‏بصیر از امام صادق‏علیه السلام درباره‏ى «المستغفرین بالسحار» پرسید، حضرت فرمودند: رسول خداصلى الله علیه وآله در نماز وتر هفتاد مرتبه استغفار مى‏کرد.
مفضل‏بن عمر مى‏گوید به امام صادق‏علیه السلام عرض کردم: نماز شب من فوت مى‏شود و من بعد از نماز صبح آن را قضا مى‏کنم؟ حضرت فرمودند: اشکالى ندارد، ولى آن را براى خانواده‏ات آشکار نکن، چون آن را سنّت مى‏پندارند و در این صورت عمل به گفتار خداوند: «المستغفرین بالاسحار» را ابطال مى‏کند [ نظرات / امتیازها ]

اَلصّٰابِرِینَ وَ اَلصّٰادِقِینَ وَ اَلْقٰانِتِینَ وَ اَلْمُنْفِقِینَ وَ اَلْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحٰارِ پنج نام و نشان از بى نشانها، پنج وصف اسمى و منصوب و معطوف به هم و بدون عطف به آیۀ قبل که عالى ترین مرتبۀ ایمان و تقوى و پیوستگى به ربّ در هر یک و همۀ اینها تجلى مى نماید آن ایمانى که حق، جاذبش و قلب، مجذوبش و ربّ ، پرورش دهنده اش و اندیشه و عقل آزاد سازنده اش و تقواى پیشبر نگهدارش باشد، خود در این اوصاف و ابعاد نفسى و خلقى هماهنگ نمودار مى شود نه ایمان تأثیرى و تقلیدى و توارثى و نه تقواى خمیدگى و خمودگى و لا شعورى و نه عقل محدود و نه خلق تحمیلى و ساختگى و یک بعدى، ایمانى که نیرو و توان بخشد: الصّابرین صبر و استقامت در برابر هر مهاجمى که بخواهد بدرون نفوس و جامعۀ ایمانى نفوذ کند، شیطان و بت با همۀ چهره هایش تا سرمایه هاى معنوى و مادى را برباید، ایمانى که از کجى و کج اندیشى و کج زبانى راست و مستقیم گرداند که عمل با زبان و هر دو با اراده و ایمان هماهنگ شود: الصّادقین، ایمانى که در برابر حق و مسئولیت هاى ناشى از آن خضوع آورد: و القانتین، و راه پخش و رساندن سرمایه هاى معنوى و مادى را به دیگران بازگرداند: و المنفقین، این اوصافى است که در روز و هنگام آفتاب بروز دارد و در متن زندگى و آن گاه است که وارد غوغاها و غبارها و کشمکش مى شوند، همین که پردۀ شب فرو افتاد خزندگان به لانه ها و پرندگان به آشیانه ها و گوسفندان به آغلها برگشتند، گرگها به تیز کردن دندان پرداختند و در کمین درآمدند و سلاّخان به آماده کردن کارد و چاقو، اینان با کشش کهکشانها و جاذبۀ انوار اختران به ابدیت روى مى آورند و از خود و از کوتاهى ها در انجام مسئولیتها و از غفلت ها دلى به آسمان دارند و اندیشه اى از خود و استغفار: وَ اَلْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحٰارِ [ نظرات / امتیازها ]

آن کسانى که مى گویند:اى خداى ما به درستى و حقیقت که ما ایمان آوردیم بزبان اقرار دادیم و بدل تصدیق کردیم قدم در دائرۀ ایمان نهادیم و دست در رسن معرفت زدیم و زبان را به ثناى تو و جوارح را در عبادت تو کار مى فرمائیم امید آمرزش تو مى داریم بکرم خود گناهان ما را بیامرز و ما را از عذاب دوزخ نگاه دار آنگه حق جلّ و علا بیان صفت متّقیان کرد و بر سبیل مدح گفت:کسانى اند که صبرکننده اند و صبر سه گونه بود صبر بر طاعت و صبر از معصیت و صبر بر مصیبت،صبر بر طاعت آن بود که خود را ببند او بسته دارد و اوقات نماز را مراقبت کند و روزۀ فریضه و سنّت را بصبر و احتمال مشقّت تلقّى کند و بر زکاة و حجّ و جهاد نفس خود را موطّن گرداند و چون مصیبتى بدو رسد بگوید:انّا للّه و انّا الیه راجعون صفتى دیگر متّقیان را آنست که راست گویندگان باشند در آنچه گویند [آمَنّٰا] آن را بدل تصدیق کننده احترازکننده از آنکه تا در گفتار ایشان کما بیشى نیفتد در خبر است که چون مرد یک بار و دو بار راست بگوید به راست گفتن معروف شود و نام او در جریدۀ صدّیقان بنویسند و اگر یک دوبار دروغ گوید عادت شود او را تا به نزدیک خداى تعالى او را از جملۀ کذّابان نویسند دیگر نمازکنندگان و دعا گویندگان باشند و مالهاى خود در طاعت خداى و رضاى خداى نفقه کنند در خبرست که:ما طلعت الشّمس قطّ و الّا بجنبیها ملکان یقولان: اللّهمّ أعط کلّ منفق خلفا و کلّ ممسک تلفا،هیچ روز آفتاب برنیاید و الّا که بر پهلوى او دو فرشته باشند مى گویند:بار خدایا هر نفقه کننده را عوض ده و هر بازدارنده را مال تلف گردان و هلاک کن دیگر ایشانند آنها که استغفار کنند و از خداى آمرزش خواهند به سحرگاهان مجاهد گفت: نمازکنندگان باشند به شب،بیانش؛کانوا قلیلا من اللّیل ما یهجعون،و بالاسحار هم یستغفرون حسن بصرى گفت:در شب نماز کنند تا بوقت سحر آنگه در وقت سحر باستغفار مشغول شوند عبد الله عمر به شب نماز کردى چون وقت سحر بودى تا بوقت صبح باستغفار مشغول شدى رسول صلّى اللّه علیه و آله و سلّم گفت که:خداى تعالى سه آواز دوست دارد آواز خروه و آواز آن کس که قرآن خواند و آواز آن کس که در وقت سحر استغفار کند داود پیغمبر علیه السّلام از جبرئیل پرسید که:کدام وقت فاضل تر است ؟ گفت:ندانم الّا آنست که وقت سحر عرش خداى بجنبد لقمان پسر خود را گفت:اى پسر نباید که خروه از تو زیرک تر باشد بوقت سحر برخیزد و استغفار کند و تو خفته باشى و در تفسیر اهل البیت است که آیت در حقّ امیرالمؤمنین است امّا [اَلصّٰابِرِینَ ] فنظیره فى قوله تعالى «وَ اَلصّٰابِرِینَ فِی اَلْبَأْسٰاءِ وَ اَلضَّرّٰاءِ وَ حِینَ اَلْبَأْسِ » و امّا [اَلصّٰادِقِینَ ] فنظیره فى قوله تعالى «وَ اَلَّذِی جٰاءَ بِالصِّدْقِ وَ صَدَّقَ بِهِ » و امّا [اَلْقٰانِتِینَ ] فنظیره فی قوله تعالی «أَمَّنْ هُوَ قٰانِتٌ آنٰاءَ اَللَّیْلِ سٰاجِداً وَ قٰائِماً» و امّا [اَلْمُنْفِقِینَ ] فنظیره فی قوله تعالی «اَلَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوٰالَهُمْ بِاللَّیْلِ وَ اَلنَّهٰارِ سِرًّا وَ عَلاٰنِیَةً » و امّا [اَلْمُسْتَغْفِرِینَ ] فنظیره «کٰانُوا قَلِیلاً مِنَ اَللَّیْلِ مٰا یَهْجَعُونَ ، وَ بِالْأَسْحٰارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ » [ نظرات / امتیازها ]

اَلصّٰابِرِینَ وَ اَلصّٰادِقِینَ وَ اَلْقٰانِتِینَ وَ اَلْمُنْفِقِینَ وَ اَلْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحٰارِ در این آیه پنج صفت و پنج فضیلت مخصوص پرهیزکاران و درباره آنان نام برده که به این پنج فضیلت در این آیه و مناجاتى که در آیه پیش یادآورى کرده متقین شناخته گردند: 1 الصابرین،صابر بطور اطلاق شامل کسى مى گردد که در هر امر مکروهى که به وى اصابت نمود از مصیبات و ناملایمات داراى چنان نفس قوى باشد که خود را نبازد و اختیار از دستش بیرون نرود و جزع و فزع ننماید و مثل کوه راسخ در مقابل طوفان بلاء خود را محکم نگاه دارد،این مرتبه اول صبر است و این صفت جمیله اختصاص بمتقین ندارد بلکه یکى از علامت شجاعت بشمار مى رود

مرتبه دوم که اختصاص بمؤمن متقى دارد این است که راجع بعبادات و طاعات و بندگى و عبودیت پایدار باشد و در عبادات و خیرات سستى و تنبلى به خود راه ندهد و اوامر مولا را بجان و دل بپذیرد و بر طبقش عمل بنماید مرتبه سوم صبر بر ترک معصیت است و چنانچه گفته اند صبر بر ترک معصیت از تمام اقسام صبر بالاتر و فضیلت آن بیشتر است زیراکه جلوگیرى از شهوات نفسانیه مخصوصا وقتى که قواى شهوانى به حرکت آمد و بفرض مانعى جلوگیر نشد در این حال چیزى که تواند جلو آن را بگیرد فقط ایمان و تقوى است چون بر خلاف شهوات عمل کردن در موقع غلبه آن کار آسانى نیست،یک ایمان راسخ و نفس زکیه مى خواهد که در این موقع مؤمن بتواند خود را نگاه دارد این است که صبر را در این آیه یکى از اوصاف متقین بشمار آورده زیراکه بجز در پرتو ایمان و تقوى ممکن نیست کسى در تعداد و در زمره صابرین محسوب شود

2 «وَ اَلصّٰادِقِینَ » را به صابرین عطف داده یعنى دوم از خصوصیات پرهیزکاران اینست که آنها راستگویانند

صدق به معناى عرفى بر کسى صادق آید که در گفتار و کردار و عمل صادق باشد قولش هم مطابق واقع و هم مطابق عقیده وى انجام گیرد در سخنانش دلش با زبانش همراه باشد بر خلاف عقیده اش سخن نگوید اگر با کسى اظهار دوستى و رفاقت نمود مخصوصا با دوستان خدا ثابت قدم باشد،اگر با کسى وعده کرد بر خلاف وعده خود عمل ننماید و خلاف وعده نکند

3 «وَ اَلْقٰانِتِینَ » قنوت خضوع و اظهار کوچکى بنده است که در مقابل عظمت خداوندى مى نماید یا بمعنى فرمانبردارى امر خدا است در نهان و آشکارا و در این آیه قنوت را سوم از خصوصیات متقین بشمار آورده زیرا مؤمن متقى کسى است که معرفت و محبت حق تعالى در جان و قلبش ریشه دوانیده و شاخه اى از آن اطراف دل وجانش را فراگرفته این است که در همه حال خاضع و در فرمانبردارى راسخ است

4 «وَ اَلْمُنْفِقِینَ » را عطف بقانتین داده یعنى چهارم از اوصاف متقین انفاق کردن است که از راه حلال براى خشنودى و رضاى حق تعالى بمستحقین انفاق مى کند اگرچه در عرف انفاق در بخشش مال شایع است لکن در معنى و حقیقت هر امر خیرى را که خداوند بانسان کرامت نموده از مال و علم و شهرت و ریاست اگر به مردم مخصوصا بمؤمنین درمورد احتیاجشان بخشش کند شاید داخل منفقین فى سبیل اللّه گردد،در حدیثى آمده که هیچ روزى آفتاب نتابیده مگر اینکه در پهلوى آن دو فرشته باشد و گویند بارخدایا هر نفقه کننده را عوض ده و هر بازدارنده اى را مالش را در ورطه تلف انداز [منهج الصادقین] 5 «وَ اَلْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحٰارِ» را عطف به منفقین داده یعنى از جمله فضائل پرهیزکاران این است که در سحرها که وقت مناجات با قاضى الحاجات است و موقع استجابت دعا است آنان از پروردگارشان طلب آمرزش مى نمایند

از تفسیر اهل بیت نقل مى کنند که آیه در شأن على علیه السّلام نازل گردیده اما الصابرین نظیر آن قوله تعالى (وَ اَلصّٰابِرِینَ فِی اَلْبَأْسٰاءِ وَ اَلضَّرّٰاءِ وَ حِینَ اَلْبَأْسِ ) و اما الصادقین فنظیره قوله تعالى (وَ اَلَّذِی جٰاءَ بِالصِّدْقِ وَ صَدَّقَ بِهِ ) و اما القانتین فنظیره (أَمَّنْ هُوَ قٰانِتٌ آنٰاءَ اَللَّیْلِ سٰاجِداً وَ قٰائِماً) و اما المنفقین فنظیره (اَلَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوٰالَهُمْ بِاللَّیْلِ وَ اَلنَّهٰارِ سِرًّا وَ عَلاٰنِیَةً ) و اما المستغفرین فنظیره (کٰانُوا قَلِیلاً مِنَ اَللَّیْلِ مٰا یَهْجَعُونَ وَ بِالْأَسْحٰارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ )

از ابى عبد اللّه علیه السّلام روایت شده کسى که در وقت سحر هفتاد مرتبه استغفر اللّه گوید از اهل این آیه محسوب مى گردد [ نظرات / امتیازها ]

در مجمع از حضرت صادق (ع) روایت نموده که مراد از مستغفرین در اسحار نماز گذاران در وقت سحرند و آنکه فرمود کسیکه استغفار کند هفتاد مرتبه وقت سحر او از اهل این آیه است و در فقیه و خصال از آن حضرت نقل نموده که کسیکه در نماز وتر هفتاد مرتبه بگوید استغفر اللّه و اتوب الیه ایستاده و مواظب باشد بر این امر تا یک سال خداوند نام او را در زمره مستغفرین بالاسحار مینویسد و واجب میشود از براى او آمرزش از طرف خداوند و گفته‌اند اختصاص سحر بفضیلت براى آنستکه دعا در آنوقت نزدیکتر است باجابت از سایر اوقات زیرا که عبادت در آنوقت مشقتش بیشتر و صفاى نفس زیادتر و حواس جمع‌تر است خصوصا براى شب زنده دارانى که از غیر گسسته و با دوست پیوسته‌اند. [ نظرات / امتیازها ]