«بخل» : در متن آمده است
 توضيح : بُخل
🔹 ریشه: (ب-خ- ل) – اسم مصدر
🔹 معنای لغوی: امساک و خودداری از بذل و بخشش، ضدّ جود و سخاوت.
🔹 کاربرد در قرآن: این واژه و مشتقات آن ۱۲ بار در ۸ آیه از قرآن کریم آمده است. ولی در آیات دیگری نیز واژه‌ها و تعبیراتی مانند: شُحّ، [حشر، آیه ۹] امساک، [اسراء، آیه۱۰۰] قَتْرْ، [اسراء، آیه۱۰۰] ضَنّ، [تکویر، آیه 24] هَلْع، [معارج، آیه۱۹ ] بسته بودن دست به گردن [اسراء ، آیه۲۹] و منع خیر‌[↑ ق، آیه25 ] به کار رفته که به موضوع بخل اشاره داشته یا با آن در‌ارتباط است.

🔹 معنای اصطلاحی در قرآن:
بخل در قرآن کریم به‌معنای خودداری از پرداخت حقوق مالی واجب، مانند زکات و انفاق در راه خدا است. همچنین، شامل امساک در دانش، قدرت و محبت نیز می‌شود. خداوند بخیلان را به عذاب شدید در آخرت تهدید کرده است:
📖 «وَلا یَحْسَبَنَّ الَّذینَ یَبْخَلُونَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ هُوَ خَیْرًا لَهُمْ بَلْ هُوَ شَرٌّ لَهُمْ سَیُطَوَّقُونَ ما بَخِلُوا بِهِ یَوْمَ الْقِیامَةِ...» (آل‌عمران، ۱۸۰)
در این آیه، خداوند بخل‌ورزان را از پیامد سخت اعمالشان در روز قیامت آگاه می‌سازد، به‌گونه‌ای که آنچه از مال خود مضایقه کرده‌اند، همچون طوقی از آتش بر گردنشان افکنده خواهد شد.
🔹 ریشه‌های بخل در قرآن:
ترس از فقر و وابستگی به دنیا :
شیطان با وسوسه‌های خود انسان را از فقر می‌ترساند و او را به بخل وا‌می‌دارد:
"الشَّیْطَانُ یَعِدُکُمُ ٱلْفَقْرَ وَیَأْمُرُکُم بِٱلْفَحْشَاءِ..." (بقره، ۲۶۸)
در تفاسیر، واژه «فحشاء» در این آیه به بخل تفسیر شده است.
حفظ برتری و فخر‌فروشی:
برخی از افراد برای حفظ جایگاه و برتری خود، نه‌تنها بخل می‌ورزند، بلکه دیگران را نیز به بخل تشویق می‌کنند.
الَّذینَ یَبْخَلُونَ وَ یَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَ یَکْتُمُونَ ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ أَعْتَدْنا لِلْکافِرینَ عَذاباً مُهیناً. (نساء، ۳۷)
ضعف ایمان و غفلت از آخرت

🔹 پیامدهای بخل:
✅محرومیت از محبت الهی:
"إِنَّ ٱللَّهَ لَا یُحِبُّ مَن کَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا، ٱلَّذِینَ یَبْخَلُونَ وَیَأْمُرُونَ ٱلنَّاسَ بِٱلْبُخْلِ..." (نساء، 36، 37)
✅ دور شدن از رحمت الهی و محرومیت از بهشت
✅ ایجاد نفاق در دل بخیلان و استمرار آن تا لحظه‌ی مرگ
فَلَمَّا آتاهُمْ مِنْ فَضْلِهِ بَخِلُوا بِهِ وَ تَوَلَّوْا وَ هُمْ مُعْرِضُونَفَأَعْقَبَهُمْ نِفاقاً فی‏ قُلُوبِهِمْ إِلی‏ یَوْمِ یَلْقَوْنَهُ بِما أَخْلَفُوا اللَّهَ ما وَعَدُوهُ وَ بِما کانُوا یَکْذِبُونَ. (توبه، 76 ، 77)
✅ عذاب و طوق آتشین در قیامت (آل‌عمران، ۱۸۰)
✅ حبط اعمال و عدم پذیرش انفاق بعدی

🔹 تقابل با سخاوت و حد اعتدال:
در مقابل بخل، قرآن به اعتدال در انفاق تأکید دارد:
📖 «وَالَّذِینَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَلَمْ یَقْتُرُوا وَکَانَ بَیْنَ ذَٰلِکَ قَوَامًا» (فرقان، ۶۷)
بدین معنا که نه زیاده‌روی در مصرف پسندیده است و نه امساک و خودداری از خرج کردن در موارد ضروری.

نتیجه:
بُخل در قرآن کریم، نه‌تنها به‌عنوان یک رذیله‌ی اخلاقی مورد مذمت قرار گرفته، بلکه یکی از موانع مهم رستگاری معرفی شده است. این صفت ناپسند، علاوه بر آثار دنیوی چون ایجاد تفرقه، کینه و نفاق، پیامدهای اخروی همچون عذاب الهی را نیز در پی دارد. ازاین‌رو، قرآن کریم، با توصیه به انفاق و سخاوت، انسان را به میانه‌روی در مصرف و پرهیز از بخل و اسراف فرا می‌خواند تا به سعادت و رضایت الهی نائل گردد.

[ نظرات / امتیازها ]