«بما اتوا» یعنى به آنچه از مال که خدا به ایشان انعام فرموده و لازمه آن مال دوستى و بخل ورزیدن از انفاق آن است، و کلمه «مفازة» به معناى نجات است و اگر مى‏فرماید این طایفه از مردم که علاقه شدید به مال و جاه دارند هلاک مى‏شوند، براى این است که دلهایشان وابسته و علاقمند به باطل است، و دیگر حق بر آنان ولایتى ندارد.
خداى تعالى بعد از بیان این نکته داستان مالکیتش نسبت به آسمانها و زمین را و قدرتش بر تمام مخلوقات را خاطر نشان مى‏سازد و این دو صفت از صفات خداى تعالى مى‏تواند تعلیلى براى مضامین همه آیات گذشته باشد. [ نظرات / امتیازها ]

کلمه «مفازة» به معناى نجات است. [ نظرات / امتیازها ]

رذایل اخلاقى، همچون عُجب و غرور و انتظار تملّق از مردم، هلاکت قطعى را به دنبال دارد. «یفرحون... یحبّون... فلا تحسبنّهم بمفازة» [ نظرات / امتیازها ]

شان نزول آیهجمعى از یهود به هنگامى که آیات کتب آسمانى خویش را تحریف و کتمان می کردند و به گمان خود، از این رهگذر نتیجه می گرفتند، از این عمل خود بسیار شاد و مسرور بودند، و در عین حال دوست مى‏داشتند که مردم آنها را عالم و دانشمند و حامى دین و وظیفه‏شناس بدانند، آیه 188 نازل شد، و به پندار غلط آنها پاسخ گفت. بعضى گفته‏اند: آیه در باره منافقان است، هنگامى که یکى از جنگ‏هاى اسلامى پیش مى‏آمد، آنها با انواع بهانه‏ها، از شرکت در میدان جنگ خوددارى مى‏کردند، و به هنگامى که جنگجویان، از جهاد برمى‏گشتند، قسم یاد مى‏کردند، که اگر عذر نمى‏داشتند، هرگز جهاد را ترک نمى‏گفتند، و با این حال انتظار داشتند که در برابر "کار ناکرده" مانند مجاهدان فداکار، مورد تحسین قرار گیرند!! آیه نازل شد و به این توقع نابجا پاسخ گفت.
[ نظرات / امتیازها ]

O مردم سه دسته اند:
1- گروهى که کار مى کنند وانتظار پاداش یا تشکّر از مردم ندارند. (لانرید منکم جزاء و لاشکورا)(207)
2- گروهى که کار مى کنند تا مردم بدانند و ستایش کنند. (رئاء الناس )(208)
3- گروهى که کار نکرده ، انتظار ستایش از مردم دارند. (یحمدوا بمالم یفعلوا...)
O از مواردى که غیبت جایز است ، در مورد کسى است که ادّعاى مقام یا تخصّص یا مسئولیّتى را مى کند که صلاحیّت آن را ندارد. (یحبّون ان یحمدوا بما لم یفعلوا)
O براى اینکه این تمایل نابجا ستایش بدون عمل کور شود، در اسلام هرگونه تملّق و چاپلوسى منع شده است .

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

ابو عبد الرحمن محمد بن احمد بن جعفر با اسناد از ابو سعید خدرى روایت مى کند که بعضى منافقان در زمان رسول اللّه (ص) از شرکت در جنگ و همراهى با پیغمبر (ص) تخلف مى کردند و موقع بازگشت آن حضرت پوزشخواهى مى نمودند و سوگند مى خوردند، و دلشان مى خواست براى کارى که نکرده اند مورد ستایش قرار گیرند، آیۀ بالا نازل گردید مسلم نیز به طریق دیگر همین روایت را آورده است

ابو عبد الرحمن شادیاخى با اسناد از هشام بن سعد روایت مى کند که در دورۀ امارت مروان بن حکم بر مدینه روزى ابو سعید خدرى و زید بن ثابت و رافع بن خدیج نزد او بودند مروان از سعید خدرى پرسید در باب این آیه چه مى گویى ؟ ما همه به کارها و مواهب خویش شادمانیم و دوست داریم بدانچه نکرده ایم ستایشمان کنند ابو سعید پاسخ داد: مورد آیه این نیست بلکه عده اى در زمان پیغمبر (ص) از غزوات تخلف مى جستند اگر شکستى پیش مى آمد بر شرکت نکردن خویش شادى مى کردند و اگر پیروزى حاصل مى شد سوگند مى خوردند که مى خواستیم با شما باشیم، و علاقه داشتند براى کارى که نکردند ستوده شوند

سعد بن محمد زاهد با اسناد از علقمه بن ابى وقّاص روایت مى کند که مروان به دربانش رافع گفت برو و از ابن عباس بپرس: اگر شخصى بدانچه کرده خوشحال باشد و بدانچه نکرده خواستار ستایش باشد عذاب شود همگى معذب خواهید بود ابن عباس پاسخ داد: شما را چه به معنى قرآن ؟ پیغمبر (ص) از برخى یهودیان چیزى پرسید، کتمان کردند و نشانى عوضى دادند و انتظار تشکر از سوى پیغمبر (ص) داشتند آنگاه ابن عباس آیۀ مورد بحث را قرائت کرد بخارى و مسلم نیز این روایت را به طریق دیگر آورده اند

ضحاک گوید یهودیان مدینه به یهودیان عراق و یمن و هر جاى دیگر که دستشان مى رسید نامه نوشتند که محمد آن پیام آور موعود نیست، بر کیش خویش باشید و بر این کلمه همداستان شوید آنها همه در انکار محمد (ص) و قرآن هم سخن شدند و شادمانه مى بودند که خدا را شکر وحدت کلمه داریم پراکنده دل نیستیم و دین خویش از دست ندادیم و نیز یهودیان گفتند ما اهل نماز و روزه و دوستان خداییم یهود به کارى که کردند شادمانى نمودند و بابت آنچه نکردند انتظار ستایش داشتند (پس آیه دربارۀ یهود است) [ نظرات / امتیازها ]