(وما خلقنا السماء و الارض و ما بینهما باطلا ذلک ظن الذین کفروافویل للذین کفروا من النار): (و ما آسمان و زمین و آنچه را میان آندوست باطل نیافریده ایم ، این پندار کسانیست که کافر شدند، پس وای بر کافران از عذاب آتش ) در اینجا به اصل ثبوت روز جزا احتجاج می نماید، به اینکه امر خلقت آسمانها وزمین و آنچه میان آنهاست بی غرض و باطل نیست ، چون باطل یعنی هر چیزی که غایت نداشته باشد و صدور خلقتی بدون غایت و غرض ، از خالق حکیم و مجید محال است بلکه اصولا خلقت بدون غرض در عالم وجود محال و ممتنع است . در ادامه می فرماید: این مطلب که خدا عالم را باطل و بدون غرض و غایت آفریده باشد و روز حسابی در کار نباشد پندار و توهم باطل کسانیست که کافر شده و منکر روزجزا می باشند و وای به حال آنها از عذاب آتش دوزخ . [ نظرات / امتیازها ]

ابن بابویه از علی بن احمد بن محمد بن عمران ذیل آیه {وَ ما خَلَقْنَا السَّماءَ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما باطِلاً ذلِکَ ظَنُّ الَّذینَ کَفَرُوا فَوَیْلٌ لِلَّذینَ کَفَرُوا مِنَ النَّارِ} روایت کرده گفت که امیرالمؤمنین ع از جنگ صفین مراجعت فرموده بود, مردی از اهل عراق حضورش شرفیاب شد عرض کرد یا امیرالمؤمنین بفرمائید بدانم این حرکت ما بسوی شام بنابر قضا و قدر خــــدائی بود؟ حضرت فرمود: آری, ای شیخ به خــــدا قسم شما بر هیچ بالا و بلندی حرکت نمی کنید مگر آنکه به قضا و قدر خــــداوند است, آنشخص گفت یا امیرالمؤمنین اینک من از پیشگاه پــــروردگار ثواب و اجر زحمت خود را میخواهم, امیرالمؤمنین ع فرمود: ای شیخ ساکت باش بخـــدا قسم محققاً خــــداوند اجر شما را بزرگ کرد از همان لحظه ای که شما به اختیار خود به جبهه جنگ رفته و در برابر دشمن قرار گرفته و بمیل خود پایمردی و ثبات ورزیده و مصاف و قتال نموده و مراجعت کردید و در تمام این حالات مجبور نبوده و در تحت قید و فشار و اضطرار واقع نشده اید, آنمرد عرض کرد چگونه ما مجبور و مضطر نبوده ایم و حال آنکه میفرمائید رفتن و درنگ نمودن و برگشتن ما تمام به قضا و قدر خـــداوند بوده است.
آنحضرت به شیخ فرمود: تو گمان میکنی که آن قضا حتمی و قدر لارم بوده؟ اگر قضا و قدر لازم و حتمی بوده ثواب و عقاب و اجر و عذاب باطل بوده و مفهومی نداشت و امر خــــداوند بر طاعات و نهی از معاصی و کارهای زشت موردی پیدا نمیکرد و معنای وعدۀ ثواب و یا ترسانیدن از عذاب از بین میرفت و مذمت گناهکار و نیکوکار وجود خارجی پیدا نمیکرد بلکه بر عکس شخص نیکوکار سزاوار تر است بر عذاب مردم بد عمل و گناهکار بمدح از نیکوکار اولیتر است, زیرا گناهکار مجبور بوده که مرتکب خطا و گناه شود ولی نیکوکار راضی به فعل خود نبوده بلکه از روی جبر بکار نیک پرداخته و این اعتقاد بر جبر و اضطرار بندگان بر معاصی از گفته ها و سخنان بت پرستان و معتقدات دشمنان رحمان و حزب و گروه شیطانست و دین قدریه و مجوس این امت میباشد, ای شیخ بدان که خــــداوند برای خلایق تکالیفی مقرر فرموده و ایشان را مخیر ساخته در بجا آوردن آن از معصیت بدون اکراه به آن فرایض و نهی فرموده و از این رو در برابر عمل اندک ثواب بسیار عطا میفرماید و هیچوقت خــــداوند در مقابل عاصیان مغلوب نبوده بلکه قدرت بر منع تا فرمان و معصیت کار را دارد که فاعل فعل را از انجام آن بازداشته و نگذارد گناهی صورت وقوع پیدا کند اما هرگز مردمان را به اجبار وادار به اطاعت و یا نهی از معصیت نفرموده و آسمان و زمین و آنچه در میان آنهاست باطل و لغو خلق نفرموده و ارسال رسل و انزال کتب برای ترسانیدن خلایق از عذاب و بشارت بحصول ثواب بطریق عبث و بی فایده نبوده و تصور باطل بودن هستی و لغو بعث انبیاء و پیغمبران گمان یاوۀ کسانی است که کافرند و وای بر این قبیل مردم از آنش دوزخ.
مرد عراقی از شنیدن فرمایشات آنحضرت تا آن حد بوجد آمد که اشعاری سرود که چند بیت آن درج میشود:
انت الامام الذی نرجوا بطاعته یوم النجاه من الرحمن غفرانا
اوضحت من امرنا ماکان ملتبسا جزاک رنک بالاحسان احسانا
الیس معذره فی فعل فاحشه قد کنت راکبها فسقاً و عصیانا؟
که ترجمه آن اینچنین است:
تو آن امامی هستی که در مقابل اطاعت و اجرای اوامرت روز قیامت از خـــــداوند رحمان امید نجات و بخشایش داریم.
امری که بر ما مشتبه شده بود بخوبی واضح و روشن فرمودی در مقابل این لطف و احسان از خــــداوند میخواهم که بتو پاداش نیک مرحمت فرماید.
چطور ممکن است که شخصی کار زشتی بکند و به سبب فسق و عیان مرتکب خطائی بشود و بتواند خود را معذور دانسته و بی گناه بداند؟. [ نظرات / امتیازها ]

وَ ما خَلَقْنَا السَّماءَ وَ الْأَرْضَ‌: و نیافریدیم آسمان و زمین را، وَ ما بَیْنَهُما باطِلًا: و آنچه میانه آنها است آفریدنى باطل و عبث که هیچ فایده و غرضى بدان مترتب نشود و آن حکمتى و مصلحتى نباشد، بلکه براى آنکه استدلال کنند بر وجود خالق و قدرت کامله و حکمت شامله، ذلِکَ ظَنُّ الَّذِینَ کَفَرُوا:

آن آفریدن بر وجه بطلان و بدون حکمت و مصلحت، گمان آنان است که کافر شدند و به حکمت الهى نگرویدند به سبب عدم تفکر و تامل. فَوَیْلٌ لِلَّذِینَ کَفَرُوا: پس واى مر آنان را که کافر شدند و گمان باطل بردند، مِنَ النَّارِ: از آتش جهنم. مراد آنکه کفار پندارند که ما آسمان و زمین را به باطل خلق کرده‌ایم بدون غرضى، و این مستلزم آنست که مصلح و مفسد و متقى و فاجر در درجه مساوى باشند، زیرا حکمت در آسمان و زمین، معرفت و ستایش منعم است، و چون کفار منکر این حکمت‌اند پس قائل به جزاى باطل که آن تسویه آنهاست با مؤمنان در مرتبه و درجه [ نظرات / امتیازها ]

(آیه 27)- سپس به دنبال بحث از سرگذشت داود و خلافت الهی او در زمین، سخن از هدفدار بودن جهان هستی به میان می‌آورد تا جهت حکومت بر زمین که جزئی از آن است مشخص گردد، می‌فرماید: «و ما آسمان و زمین و آنچه را در میان این دو است بیهوده نیافریدیم، این گمان کافران است، وای بر کافران از آتش» دوزخ! (وَ ما خَلَقْنَا السَّماءَ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما باطِلًا ذلِکَ ظَنُّ الَّذِینَ کَفَرُوا فَوَیْلٌ لِلَّذِینَ کَفَرُوا مِنَ النَّارِ).

مسأله مهمی که تمام حقوق از آن سر چشمه می‌گیرد هدفدار بودن خلقت است، هنگامی که در جهان بینی خود این مطلب را پذیرفتیم که این عالم وسیع از ناحیه خداوند بزرگ بیهوده آفریده نشده، بلافاصله به دنبال هدف آن می‌رویم، هدفی که در کلمه‌های کوتاه و پر محتوای «تکامل» و «تعلیم» و «تربیت» خلاصه می‌شود، و از آنجا نتیجه می‌گیریم که حکومتها نیز باید در همین خط گام بردارند، پایه‌های تعلیم و تربیت را محکم کنند و مایه تکامل معنوی انسانها شوند. [ نظرات / امتیازها ]