(ان ذلک لحق تخاصم اهل النار): (این است به حقیقت مخاصمه و جدال اهل آتش ) در این آیات به شرح وضع فجار و اهل طغیان می پردازد و می فرماید آنها بدترین سرانجام را دارند که عبارتست از حرارت آتشی که سوزش آن را خواهند چشید وملازمش خواهند بود و چه بد بستری است که خودشان برای خویش گسترده اند و به آنها امر می شود که از آبی سوزان و چرکین تناول کنند و نیز اشباه و نظایر این عذابها راباید بچشند. آنگاه به ذکر تخاصم و مجادله تابعان و متبوعین می پردازد، در ابتدا خدای متعال به متبوعین خطاب می کند و می فرماید: اینها پیروان شما هستند که با ازدحام ودشواری بسوی دوزخ می روند و آنها در جواب می گویند: وسعت و گشایشی بر آنهامباد، چون آنها داخل آتش خواهند شد و حرارت آن را خواهند چشید، آنگاه تابعان در جواب پیشوایان خود می گویند: وسعت و گشایش از شما دور باد، چون شما این آتش را به جان ما افکندید و ما به جهت پیروی از شما به این آتش که بدترین قرارگاه است مبتلا شدیم . در اینجا پاسخ پیشوایان ذکر نشده اما در سوره صافات پاسخ آنها این است که (شما خودتان اهل ایمان نبودید وگرنه ما بر شما تسلطی نداشتیم )(10)، ولی اینجااز قول پیروان نقل می کند که به درگاه پروردگار عرضه می دارند، خدایا هر کس این عقاب و عذاب را برای ما پیش آورد، او را به دو برابر عذاب در آتش مبتلا نما. آنگاه عموم اهل دوزخ که در دنیا مؤمنان را اشرار می پنداشتند، با خود می گویند مارا چه شده ، که ما آن افراد شریر را در اینجا نمی بینیم ؟ آیا ما در استهزاء آنها به خطارفتیم و آنها اهل نجات بودند و یا اینکه ما چشممان به آنها نمی افتد و آنها رانمی بینیم ؟€سپس می فرماید: این گفتگوها و مجادلات در میان اهل دوزخ امری ثابت و واقع شدنیست که هیچ تردیدی در آن نیست ، چون مخاصمه آن روز آنها ناشی از کشف وظهور ملکات و سجایایی است که دلهایشان در اثر ممارست در امر تنازع و مشاجره ، دردنیا کسب کرده است و این خصیصه از آنها جدا نمی شود. [ نظرات / امتیازها ]

إِنَّ ذلِکَ لَحَقٌّ تَخاصُمُ أَهْلِ النَّارِ (64)
إِنَّ ذلِکَ لَحَقٌ‌: بدرستى که آنچه حکایت شد از احوال جهنمیان، هر آینه راست و درست است، تَخاصُمُ أَهْلِ النَّارِ: و آن جدال و نزاع اهل جهنم است با یکدیگر. [ نظرات / امتیازها ]

إِن‌َّ ذلِک‌َ لَحَق‌ٌّ تَخاصُم‌ُ أَهل‌ِ النّارِ (64)
محققا اینکه‌ فرمودیم‌ ‌هر‌ آینه‌ حق‌ ‌است‌ و ثابت‌ مخاصمه‌ نمودن‌ اهل‌ آتش‌ ‌است‌.

اهل‌ عذاب‌ ‌برای‌ اینکه‌ بتوانند رفع‌ عذاب‌ ‌از‌ ‌خود‌ کنند ‌با‌ اینکه‌ تقصیر ‌آنها‌ ‌بر‌ ‌خود‌ ‌آنها‌ مکشوف‌ ‌شده‌ گناه‌ ‌خود‌ ‌را‌ گردن‌ یکدیگر می‌اندازند یکی‌ میگوید پدر و مادر مرا گمراه‌ کردند یکی‌ میگوید رفقا و دوستان‌ یکی‌ رؤسا و اکابر یکی‌ فامیل‌ و اقارب‌ و هکذا تمام‌ بجان‌ یکدیگر می‌افتند چنانچه‌ میفرماید الأَخِلّاءُ یَومَئِذٍ بَعضُهُم‌ لِبَعض‌ٍ عَدُوٌّ إِلَّا المُتَّقِین‌َ‌-‌ زخرف‌ آیه 67‌-‌ خداوند میفرماید قال‌َ لا تَختَصِمُوا لَدَی‌َّ وَ قَد قَدَّمت‌ُ إِلَیکُم‌ بِالوَعِیدِ‌-‌ ق‌ آیه 27‌-‌ حجت‌ ‌بر‌ همه‌ تمام‌ ‌شده‌ و عذری‌ ‌بر‌ احدی‌ باقی‌ نمانده‌. [ نظرات / امتیازها ]