امام باقر (ع) در ضمن روایتی که وجوب شکسته خواندن نماز در سفر را با دلیل بیان می‌کنند می‌فرمایند:...و نمازها همه‏اش در سفر دو رکعتی است، همه نمازها الا نماز مغرب، که در سفر نیز سه رکعت است و شکسته نمی‏شود، چون رسول خدا (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم) آن را در سفر و حضر سه رکعتی باقی گذاشت. (متن کامل روایت در توضیحات)

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

از حارثة بن وهب خزاعی روایت کرده‏اند که گفت: من نماز ظهر و عصر را در منا با جمعیتی بسیار زیاد و با امنیتی کامل به رسول خدا (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم) اقتدا کردم، و آن جناب دو رکعتی خواند.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

کلمه «جناح» هم به معنای گناه است، و هم حرج و تنگنائی، و هم عدول کردن. [ نظرات / امتیازها ]

کلمه «قصر» به معنای نقص و کوتاه کردن نماز است. و معنای آیه شریفه این است که هر گاه به سفر رفتید، مانعی از حرج و اثم نیست که چیزی را از نماز کم کنید.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

عبارت "مانعی از حرج و گناه نیست" ظاهر در جواز است یعنی می‏توانید نماز را شکسته بخوانید و این ظاهر منافات ندارد که آیه شریفه در سیاق وجوب آمده باشد .
خلاصه از نظر سیاق دلالت بر وجوب کند ، و از آن استفاده شود که باید نماز را بشکنید ، بطوری که اگر تمام بخوانید نمازتان باطل است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

کلمه «فتنه» هر چند که معانی بسیار مختلفی دارد، و لیکن آنچه از اطلاق آن در قرآن در خصوص کفار و مشرکین معهود است، شکنجه است، یعنی کشتن و زدن و امثال اینها.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

قید و یا شرط (خوف از کفار، که در آیه امده است نشان می دهد که) ابتداء شکستن نماز برای خوف فتنه و ترس از دشمن تشریع شد، و این خصوصی بودن مورد، منافات ندارد با اینکه برای بار دوم بطور عموم و برای همه سفرهای مشروع تشریع شود. هر چند که پای خوف در میان نباشد.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

1- مسائل امنیتی و حفظ جان همواره لازم است.
2- در هر حال مراقب دشمنی کسانی که کفران نعمت آزادی و امنیت را می کنند باشید. [ نظرات / امتیازها ]

ظاهر آیه رخصت است نه عزیمت چون ظاهر آیه این است که فرمود: ﴿إِذَا ضَرَبْتُمْ فِی الْأَرْضِ فَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ أَن تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلاَةِ﴾ یعنی حرجی برای شما نیست این نفی حرج، نفی گناه سه مصداق دارد در کار واجب گناه نیست در کار مستحب گناه نیست در کار مباح هم گناه نیست آ‌ن‌گاه موارد خاصّه را با ادلّهٴ مخصوص باید اثبات کرد آنچه که جامع بین این موارد سه‌گانه است همان نفی حرج است یعنی گناهی بر شما نیست قهراً ترخیص است یعنی مجاز هستید که در مسافرت نمازتان دو رکعتی باشد در حالی که فقه امامیه بر آن است که این حکم عزیمت است نه رخصت یعنی بر مسافر واجب است که نمازش را دو رکعت بخواند و اگر مسافری عمداً یا سهواً نمازش را چهار رکعت خواند و تمام خواند دوباره باید اعاده کند مگر جهلاً این کار را کرده باشد یعنی نمی‌دانست که مسافر نمازش شکسته است خب از کجا این آیه دلالت بر رخصت نمی‌کند و دلالت بر عزیمت می‌کند.
اولاًّ خطوط کلّی حکم فقهی را قرآن بیان می‌کند که به منزلهٴ قانون اساسی است، تبیین و شرح قرآن به وسیلهٴ معصومین(علیهم السلام) است که ذات اقدس الهی رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) را به عنوان مفسّر و مبیّن حدود الهی معرفی کرد فرمود: ﴿وَأَنزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ﴾ فرمود این قرآن بر تو نازل شده است تا تو از راههای غیب که معارف و حدود الهی را دریافت می‌کنی برای مردم بیان بکنی احکام را، قیود را، شرایط را و اوصاف را لذا در سورهٴ «حشر» فرمود: ﴿مَا آتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا﴾ چون رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) به عنوان مبیّن قرآن از طرف خدا معرفی شده است فرمود: ﴿أَهْلُ الْکِتَابِ أَن تُنَزِّلَ عَلَیْهِمْ﴾ و چون خود رسول اکرم از نزد خود چیزی ندارد پس همهٴ احکام و حکم را از راه الهامهای غیبی از ذات اقدس الهی دریافت می‌کند بعد به صورت حدیث قدسی و مانند آن برای مردم شرح می‌دهد این اصل کلّی است همین معنا را شاگردان ائمّه(علیهم السلام) از آنها سؤال کردند در قرآن کریم اوّل خط کلّی مشخص می‌شود بعد نصوص خاصّه او را تفسیر می‌کند مشابه این درباره روزه هم آمده، درباره حج هم آمده درباره روزه آیهٴ ١٨٤ سورهٴ مبارکهٴ «بقره» این است که ﴿أَیَّاماً مَعْدُودَاتٍ فَمَن کَانَ مِنْکُم مَرِیضاً أَوْ عَلَی سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ وَعَلَی الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ طَعَامُ مِسْکِینٍ فَمَن تَطَوَّعَ خَیْراً فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ وَأَن تَصُومُوا خَیْرٌ لَکُمْ﴾ خب این ﴿أَن تَصُومُوا خَیْرٌ لَکُمْ﴾ با اینکه قبلاً فرمود: ﴿شَهْرُ رَمَضَانَ﴾ که در این شهر ﴿أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ﴾ آنجا فرمود: ﴿فَمَن شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ﴾ و مسافر نبود و مریض نبود باید روزه بگیرد روزه برای او مکتوب است در حقیقت ولی مع‌ذلک تعبیر قرآن کریم این است که ﴿وَأَن تَصُومُوا خَیْرٌ لَکُمْ﴾.
ما با قرائن دیگر می‌گوییم این خیر نظیر «اولو الارحام بعضهم اولی بعض» است که افعل تفضیلی نیست خیر نیست امثال‌ذلک نیست در حالی که روزه فرض است نه تنها خیر با اینکه احکام دیگر نشان می‌دهد که تنها خوب بودن مطرح نیست واجب مطرح است خیر معنایش این است که اگر روزه را گرفتید فضیلتی نصیب شما می‌شود و اگر نگرفتید مشکلی ندارد در حالی که اگر کسی روزه نگرفت گرفتار عذاب الهی خواهد شد این تعبیر در قرآن کریم هست چه اینکه در خصوص حج هم مشابه این تعبیر آمده است که فرمود: ﴿إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِن شَعَائِرِ اللّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَیْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْهِ أَن یَطَّوَّفَ بِهِمَا﴾.
آیهٴ ١٥٨ سورهٴ مبارکهٴ «بقره» این است ﴿إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِن شَعَائِرِ اللّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَیْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْهِ﴾ آنجا هم همین دو تعبیر آمده که ظاهرش نفی جناح است یعنی نفی حرج است یعنی عیب ندارد بین صفا و مروه سعی کنی بعد هم فرمود اگر بین صفا و مروه سعی کردید برای شما خیر است در حالی که ترکش گناه است و فعلش هم واجب مع‌ذلک هم نفی جناح دارد هم اثبات خیر.
یعنی خیر با دو مصداق می‌سازد ولی با واجب یا با مستحب، نفی جناح با سه مصداق می‌سازد آنجائیکه واجب باشد یا مستحب باشد یا مباح باشد نفی جناح است خیر با دو مصداق می‌سازد و حالی که سعی بین صفا و مروه فقط واجب است یعنی در مسئلهٴ حج عمره واجب است چه اینکه صوم هم واجب است
چون این مطلق است و سه قسم را شامل می‌شود ما باید ببینیم کدام یکی از این اقسام را معصومین بیان کردند چون خدا فرمود تو برای مردم بیان کن ﴿کِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَیْکَ﴾ ﴿لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ﴾ اگر رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و همچنین اهل‌بیت(علیهم السلام) مبیّن قرآنند باید در این‌گونه از موارد بیان کنند که منظور کدام یک از این مصادیق سه‌گانه است. چون عده‌ای از اهل سنّت به ظاهر این تمسّک کردند و گفتند قصر در سفر رخصت است نه عزیمت و ائمّه(علیهم السلام) فرمودند عزیمت است نه رخصت همین باعث سؤال اصحاب شد که اصحاب یعنی ضراره، محمد بن‌مسلم این‌گونه از شاگردان امام(علیهم السلام) سؤال می‌کردند و توضیح می‌خواستند این روایت را مرحوم صاحب وسائل تقطیع کرد و چون تقطیع کرد خیلی از نکات در این تقطیع کردن از دست می‌رود ولی مرحوم صدوق(رضوان الله علیه) در کتاب شریف من لا یحضره الفقیه جلد اوّل صفحهٴ ٤٣٤ باب صلاة در سفر را این‌‌چنین بیان می‌کنند، حالا ممکن است چاپها مختلف باشد ولی کتاب صلاة از من لا یحضره الفقیه باب صلاة مسافر الصلاة فی السفر.
[ نظرات / امتیازها ]

توجیه کار عایشه هم نارواست درباره عایشه هم نقل شده است که او هم در سفر نماز را تمام می‌خواند خودش هم نقل می‌کند که در سفری که در محضر رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) بودیم او هم افطار کرد هم نماز را شکسته خواند و من روزه داشتم و نماز را تمام خواندم به حضرت عرض کردم «قصرت و اتممت افطرت و صمت» و رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: «احسنتِ» کار خوبی کردی خب معلوم می‌شود که مثلاً قصر رخصت است نه عزیمت اولاً اگر این حدیث درست باشد که عایشه کارش خوب باشد لازمه‌اش این است که رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) کارش خوب نبوده که عایشه کار خوب کرد ولی رسول خدا این کار خوب را انجام نداد این «احسنتِ» یعنی کارت خوب است اگر می‌خواست بفرماید جائز است می‌فرمود «لا بعث علیکِ» از اینکه فرمود: «احسنتِ» معلوم می‌شود کار خوبی کردی لازمه‌اش این است که ـ معاذ الله ـ رسول الله(صلّی الله علیه و آله و سلّم) غیر حسن کرده باشد و اگر چون آنها که قائل به رخصت‌اند قائل به تخییرند دیگر آن وقت می‌فرمود لابعث علیک یعنی کار بدی نکردی مختار بودی اگر «احسنت» درست باشد معنایش این است که این کارش حسن است و رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) چنین کار حسنی را انجام نداده است
این «احسنتِ» یعنی بالأخره مستحب است حالا در طول این سفر که چند روز طول کشید همیشه ترک اولی بکند و عایشه ترک اولی نکند بنابراین این تام نیست پیداست که متن این حدیث سند این حدیث را تضعیف می‌کند بعضیها که دیدند این قابل توجیه نیست آمدند فعل عایشه را توجیه کنند گفتند که چون عایشه ام‌المؤمنین است این یک مقدمه و مؤمنین سراسر جهان به منزله فرزندان او هستند او هرجا وارد بشود مثل آن است که به خانه فرزندان‌اش آمده چون مثل آن است که به خانه فرزندان‌اش آمده مثل آن است که به وطن رسیده لذا نمازش تمام است این توجیه ناروا برای آن است که مسئله اتمام نماز عایشه را تأویل کند خب اگر ـ معاذ الله ـ یک چنین توجیهی تام باشد اینکه درباره ذات مقدس رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) اولی است که اگر این ام‌المؤمنین است خب آن ابوالمؤمنین است «انا و علیُ ابوا هذه الامة» آن می‌شود ابوالمؤمنین خب او هم هرجا وارد شده است خانه فرزندانش وارد شد پس او هم باید نمازش تمام باشد مسافر نیست اصلاً ببینید کار تعصب به کجا می‌کشد از آن طرف شیعه‌ها خواستند توجیه بکنند گفتند سرّ اینکه او در جریان جمل نمازش را تمام خواند برای اینکه سفر او سفر معصیت بود و در سفر معصیت نمی‌شود نماز را شکسته خواند از آن طرف علاقه‌مندان متعصب و متصلب برآشفته شدند که این چه توجیهی است و این چه تهمتی است او «کانت مجتهدة محتسبة» او اجتهاد کرد حساب کرد دید که این فتنه را جز با قیام خود نمی‌تواند خاموش کند رفته به خیال خود که این فتنه را خاموش کند و اگر هم در این اجتهاد مصیب بود که دوتا اجر دارد و اگر خطا کرد که یک اجر دارد «لانها کانت مجتهدة محتسبة» این را شما در تفسیر یک آدم معروفی مثل قرطبی می‌بینید در جامع خب «حب الشیء یعمی و یصم» این‌چنین است کسی رفته خون علی‌بن‌ابی‌طالب(صلوات الله و سلام علیه) را بریزد آن وقت می‌گویند این اجتهاد کرده اگر مصیب بود که مأجور است به اجرین و اگر مخطی بود خطا کرد که مأجور بأجراً واحدا به هر تقدیر یا جاهل به مسئله بود یا برای آنها فرقی نبود که بدعت نهادن علی‌ای حال رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) که فرمود: «انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی» نشان داد به اینکه تنها راه نجات جمع بین قرآن و عترت است و طبق روایتی که از زراره و محمد بن مسلم که از وجود مبارک امام صادق(سلام الله علیه) نقل کردند خوانده شد مشخص شده است که منظور از این قصر حکم عزیمتی است نه حکم رخصت. [ نظرات / امتیازها ]

پس از سخن درباره‏ى جهاد وهجرت، این آیه حکم نماز مسافر را بیان مى‏کند.
«ضرب فى الارض» کنایه از سفر است، چون مسافر هنگام سفر، زمین را زیر پاى خود مى‏کوبد.[355]
در قرآن، گاهى به جاى «وجوب» تعبیر «مانعى ندارد» به کار رفته، که این آیه نیز یکى از آن موارد است. گویا مسلمانان صدر اسلام به قدرى به نماز علاقمند بودند که کوتاه کردن آن را گناه مى‏پنداشتند.
نماز قصر، مخصوص موارد ترس از دشمن نیست. ولى چون معمولاً در سفرها، بیم و نگرانى هست، یا اینکه چون قانون نماز قصر، ابتدا در موارد ترس بوده و بعدها نسبت به هر سفر تعمیم یافته، قید «ان خفتم» آمده است.
در روایات مقدار سفرى که در آن نماز کوتاه و شکسته مى‏شود، مسیر یک روز (هشت فرسخ) مشخّص شده است.[356]
تمام نمازهاى مسافر جز نماز مغرب دو رکعتى است.[357] و مراد از کوتاه کردن نماز، دو رکعتى شدن نمازهاى چهار رکعتى است.

--------------------------------------------------------------------------------
355) مفردات راغب، ماده «ضرب».
356) تهذیب‏الاحکام، ج‏3، ص‏207.
357) من‏لایحضره‏الفقیه، ج‏1، ص‏279.
[ نظرات / امتیازها ]

پس از سخن درباره جهاد وهجرت، این آیه حکم نماز مسافر را بیان مى‏کند.
«ضرب فى الارض» کنایه از سفر است، چون مسافر هنگام سفر، زمین را زیر پاى خود مى‏کوبد. «1»
در قرآن، گاهى به جاى «وجوب» تعبیر «مانعى ندارد» به کار رفته، که این آیه نیز یکى از آن موارد است. گویا مسلمانان صدر اسلام به قدرى به نماز علاقمند بودند که کوتاه کردن آن را گناه مى‏پنداشتند.
نماز قصر، مخصوص موارد ترس از دشمن نیست. ولى چون معمولًا در سفرها، بیم و نگرانى هست، یا اینکه چون قانون نماز قصر، ابتدا در موارد ترس بوده و بعدها نسبت به هر سفر تعمیم یافته، قید «إِنْ خِفْتُمْ» آمده است.
در روایات مقدار سفرى که در آن نماز کوتاه و شکسته مى‏شود، مسیر یک روز (هشت فرسخ) مشخّص شده است. «2»
تمام نمازهاى مسافر جز نماز مغرب دو رکعتى است. «3» و مراد از کوتاه کردن نماز، دو رکعتى شدن نمازهاى چهار رکعتى است. [ نظرات / امتیازها ]