و ان خفتم الا تقسطوا فى الیتامى فانکحوا ... به دنبال دستورى که در آیه سابق براى حفظ اموال یتیمان داده شد در این آیه اشاره به یکى دیگر از حقوق آنها مىشود و آن اینکه : اگر مىترسید به - هنگام ازدواج با دختران یتیم رعایت حق و عدالت را در باره حقوق زوجیت و اموال آنان ننمائید از ازدواج با آنها چشم بپوشید و به سراغ زنان دیگر بروید.
با توجه به آنچه گفته شد تفسیر آیه کاملا روشن است و پاسخ این سؤال که چرا آغاز آیه در باره یتیمان و پایان آن در باره ازدواج است و این دو ظاهرا با هم سازگار نیست روشن میگردد ، زیرا صدر و ذیل آیه هر دو در باره ازدواج است منتها در آغاز آیه مىگوید : اگر نمىتوانید ازدواج با یتیمان را با اصول عدالت بیامیزید چه بهتر که از آن صرف نظر کنید سپس به سراغ زنان غیر یتیم بروید .
گرچه مفسران در این زمینه ، سخن بسیار گفتهاند ، ولى آنچه از خود آیه بدست میاید همان است که در بالا اشاره شد یعنى خطاب در آیه متوجه به سرپرستان ایتام است که در آیه قبل براى حفظ اموال یتیمان دستورهاى مختلفى به آنها داده شده بود و در این آیه در باره ازدواج با یتیمان سخن میگوید که همانگونه که باید مراعات عدالت را در باره اموال آنها بنمائید در مورد ازدواج با دختران یتیم نیز با نهایت دقت رعایت مصلحت آنها را بکنید ، در غیر این صورت از ازدواج با آنها چشم بپوشید و زنان دیگرى انتخاب کنید .
از جمله شواهدى که تفسیر فوق را در باره آیه روشن مىسازد آیه 127 از همین سوره است که در آن صریحا مسئله رعایت عدالت را در باره ازدواج با دختران یتیم ذکر کرده است و توضیح آندر ذیل همان آیه خواهد آمد.
روایاتى که در ذیل آیه در کتب مختلف نقل شده نیز گواه این تفسیر است.
و اما روایتى که از امیر مؤمنان على (علیهالسلام) نقل شده که میان اول و آخر این آیه مقدار زیادى از قرآن بوده و حذف شده است به هیچوجه از نظر سند اعتبار ندارد و اینگونه احادیث که دلالت بر تحریف یا اسقاط قسمتهائى از قرآن میکند یا از مجعولات دشمنان اسلام و منافقان براى بى اعتبار جلوه دادن قرآن است و یا بعضى از افراد چون نتوانستهاند ارتباط آغاز و انجام آیه را درک کنند چنین پنداشتهاند که در اینجا حذف یا اسقاطى در کار بوده و تدریجا آن را به شکل روایتى جلوه دادهاند ، در حالى که دانستیم جملههاى آیه کاملا با یکدیگر ارتباط و پیوند دارد .
و از آنجا که روى سخن در آیه
به همه مسلمانان است معنى آیه چنین مىشود که شما براى دورى از ستم کردن در حق دختران یتیم میتوانید از ازدواج آنها خوددارى کنید و با زنانى ازدواج نمائید که موقعیت اجتماعى و فامیلى آنها به شما اجازه ستم کردن را نمیدهد و میتوانید از آنها دو نفر یا سه نفر یا چهار نفر به همسرى خود انتخاب کنید .
منتها چون مخاطب ، همه مسلمانان بوده است تعبیر به دوتا دوتا و مانند آن شده است.
و گرنه جاى تردید نیست که حد اکثر تعدد زوجات ( آن هم با فراهم شدن شرائط خاصش ) بیش از چهار نفر نیست.
ذکر این نکته نیز لازم است که واو در جمله بالا به معنى او ( یا ) میباشد نه اینکه منظور این باشد که شما مىتوانید دو همسر به اضافه سه همسر به - اضافه چهار همسر که مجموع آنها نه نفر مىشود انتخاب کنید زیرا اگر منظور این بود باید صریحا عدد نهذکر شود نه به این صورت از هم گسسته و پیچیده بعلاوه از نظر فقه اسلام این مسئله جزو ضروریات است که زائد بر چهار همسر مطلقا ممنوع است.
به هر حال آیه فوق دلیل صریحى است بر مسئله جواز تعدد زوجات منتها با شرائطى که به زودى به آن اشاره خواهد شد.
و ان خفتم الا تعدلوا فواحدة سپس بلا فاصله مىگوید : این در صورت حفظ عدالت کامل است ، اما اگر نمیتوانید عدالت را رعایت کنید به همان یک همسر اکتفا نمائید تا از ظلم و ستم بر دیگران بر کنار باشید.
او ما ملکت ایمانکم - و یا بجاى انتخاب همسر دوم از کنیزى که مال شما استاستفاده کنید زیرا شرائط آنها سبکتر است ( اگر چه آنها نیز باید از حقوق حقه خود برخوردار باشند).
ذلک ادنى الا تعولوا - این کار ( انتخاب یک همسر و یا انتخاب کنیز ) از ظلم و ستم و انحراف از عدالت ، بهتر جلوگیرى میکند ، ( در باره مسئله بردگى ونظر اسلام در این زمینه در آیات مناسب بحث کافى خواهیم کرد).
[ نظرات / امتیازها ]