(وماذا علیهم لو امنوا بالله و الیوم الاخر و انفقوا مما رزقهم الله وکان الله بهم علیما):(و آنها را چه شده است ،اگر به خدا و روز قیامت ایمان بیاورند و از آنچه به آنها روزی داده ایم انفاق کنند ،خداوند همیشه به حال آنان داناست )،استفهام از روی تعجب می باشدو می فرماید چرا اینها ایمان نمی آورندو انفاق نمی کنند و نبودن انفاق دلالت بر فقدان ایمان آنها می کند، به طوریکه اگرآنها ایمانی داشتند علائم تلبس آنها به جامه ایمان ظاهر می شد و در هر صورت خداوند به احوال آنها آگاه است ،یعنی خدا نسبت به ایمان وانفاق آنها و نیز آنچه در نفوس ایشان خطور می کند علم دارد. [ نظرات / امتیازها ]

در این آیه به عنوان اظهار تأسف به حال این عده مى‏فرماید: «چه مى‏شد اگر آنها (از این بیراهه‏ها باز مى‏گشتند و) ایمان به خدا و روز رستاخیز مى‏آوردند و از مواهبى که خداوند در اختیار آنها گذاشته با اخلاص نیت و فکر پاک به بندگان خدا مى‏دادند» و از این راه براى خود کسب سعادت و خوشبختى دنیا و آخرت مى‏کردند (وَ ما ذا عَلَیْهِمْ لَوْ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ أَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقَهُمُ اللَّهُ).

«و در هر حال خداوند از نیات و اعمال آنها باخبر است» و بر طبق آن به آنها جزا و کیفر مى‏دهد» (وَ کانَ اللَّهُ بِهِمْ عَلِیماً).
[ نظرات / امتیازها ]

بخل و ریاکارى، نشانه کفر به خدا و قیامت است.
الذین یبخلون ... و ماذا علیهم لو امنوا باللّه و الیوم الاخر و انفقوا

ضمیر در «علیهم» به «الذین یبخلون» برمى گردد. [ نظرات / امتیازها ]

خداوند، کیفردهنده بخیلان و ریاکاران و پاداش دهنده انفاق کنندگان مخلص
الذین یبخلون ... و انفقوا ... و کان اللّه بهم علیماً

هدف از بیان علم و آگاهى خداوند پس از بیان ایمان و بخل، تهدید بخیلان و ریاکاران به کیفر، و پاداش دهى به مؤمنان انفاق کننده است. [ نظرات / امتیازها ]

وَماذا عَلَیهِم لَو امَنُوا بِاللهِ وَ الیَومِ الاخِرِ. . . چه می شد اگر اینان به خدا و رستاخیز ایمان می آوردند و از رزقی که خدا به آن ها داده انفاق می کردند و سعادت آخرت را باز می خریدند. جای تأسف است که انسان از چنین معاملۀ پر سودی غفلت می کند. [ نظرات / امتیازها ]

در ایـن آیه به عنوان اظهار تاسف به حال این عده مى فرماید: ((چه مى شد اگر آنها (از ایـن بیراهه ها باز مى گشتند و) ایمان به خدا و روز رستاخیزمى آوردند و از مواهبى که خداوند در اخـتـیار آنها گذاشته با اخلاص نیت و فکر پاک به بندگان خدا مى دادند)) و از این راه براى خود کسب سعادت و خوشبختى دنیا وآخرت مى کردند (وماذا علیهم لو آمنوا باللّه والیوم الا خر وانفقوا مما رزقهم اللّه).

((و در هر حال خداوند از نیات و اعمال آنها باخبر است)) و بر طبق آن به آنهاجزا و کیفر مى دهد)) (وکان اللّه بهم علیما).

[ نظرات / امتیازها ]

تفسیر نمونه
انفاقهاى ریایى و الهى ایـن آیـه در حـقـیقت دنباله آیات پیش و اشاره به افراد متکبر و خود خواه است . مى فرماید: ((آنـهـا کـسـانـى هـسـتـنـد کـه نـه تـنـهـا خـودشـان از نـیـکـى کـردن بـه مـردم ) بخل مى ورزند، بلکه دیگران را نیز به آن دعوت مى کنند)) (الذین یبخلون و یاءمرون الناس بالبخل ). عـلاوه بـر ایـن سـعـى دارنـد ((آنـچـه را کـه خـداونـد از فـضـل و (رحمت ) خود به آنان داده کتمان کنند)) مبادا که افراد اجتماع از آنها توقعى پیدا کنند (و یکتمون ما آتاهم الله من فضله ). سـپـس سـرانجام و عاقبت کار آنها را چنین بیان مى کند که : ((ما براى کافران عذاب خوار کننده اى مهیا ساخته ایم )) (و اعتدنا للکافرین عذابا مهینا). شـایـد سـر ایـن تـعـبـیر آن باشد که بخل غالبا از کفر سرچشمه مى گیرد، زیرا افراد بـخـیـل ، در واقـع ایـمـان کـامـل بـه مـواهـب بـى پایان پروردگار و وعده هاى او نسبت به نیکوکاران ندارند، فکر مى کنند کمک به دیگران آنها را بیچاره خواهد کرد. و ایـنـکه مى گوید: عذاب آنها خوارکننده است براى این است که جزاى ((تکبر)) و ((خود برتربینى )) را از این راه ببینند. ضمنا باید توجه داشت که بخل منحصر به امور مالى نیست ، بلکه گرفتگى در هر نوع مـوهـبـت الهـى را شـامـل مـى شـود، بـسـیـارنـد کـسـانـى کـه در امـور مـالى بـخـیـل نـیـسـتـنـد ولى در عـلم و دانـش و مـسـایـل دیـگـرى از ایـن قبیل بخل مى ورزند.! در آیـه دوم بـه یـکـى دیـگـر از صفات متکبران خود خواه اشاره کرده ، مى فرماید: ((آنها کـسـانـى هـسـتـنـد کـه اگـر انفاقى مى کنند به خاطر تظاهر و نشان دادن به مردم (و کسب شـهـرت و مـقـام اسـت زیـرا) آنـهـا ایـمان به خدا و روز رستاخیز ندارند))(و الذین ینفقون اموالهم رئاء الناس و لا یؤ منون بالله و لا بالیوم الآخر). و از آنـجـا کـه هـدف آنها جلب رضایت خالق نیست بلکه خدمت به خلق است ، و دائما در این فکرند که چگونه انفاق کنند تا بیشتر بتوانند از آن بهره بردارى به سود خود نموده ، و موقعیت خود را تثبیت کنند، زیرا آنها ایمان به خدا و روز رسـتـاخـیـز نـدارنـد، و به همین جهت در انفاقهایشان انگیزه معنوى نیست ، بلکه انگیزه آنها هـمـان نـام و شـهـرت و کـسـب شـخصیت کاذب از این طریق است که آنان نیز از آثار تکبر و خودخواهى آنها است . آنـهـا شـیطان را دوست و رفیق خود انتخاب کردند و کسى که چنین باشد بسیار بد رفیقى بـراى خـود انـتـخـاب کـرده و سـرنـوشتى بهتر از این نخواهد داشت (و من یکن الشیطان له قرینا فساء قرینا). چون منطق و برنامه آنها همان منطق و برنامه رفیقشان شیطان است ، او است که به آنها مى گـویـد: ((انـفـاق خـالصـانـه مـوجـب فـقـر مـى شـود و بـنـابـر ایـن یا انفاق نمى کنند و بـخـل مـى ورزند (چنانکه در آیه قبل اشاره شد) و یا اگر انفاق کنند در مواردى است که از آن بهره بردارى شخصى خواهند کرد (چنانکه در این آیه اشاره شده است ). از ایـن آیـه ضـمـنا استفاده مى شود که یک همنشین بد تا چه اندازه مى تواند در سرنوشت انسان مؤ ثر باشد، تا آنجا که او را به آخرین درجه سقوط بکشاند. و نـیـز از آن اسـتـفـاده مـى شـود کـه رابـطـه مـتـکـبـران بـا شـیـطـان و اعـمـال شـیطانى یک رابطه مستمر است نه موقت و گاهگاهى ، چرا که شیطان را به عنوان رفیق و ((قرین )) و همنشین خود انتخاب کرده اند. در آیـه بـعـد به عنوان اظهار تاءسف به حال این عده مى فرماید: چه مى شد اگر آنها از ایـن بـیراهه ها بازمى گشتند و ایمان به خدا و روز رستاخیز پیدا مى کردند، و از مواهبى که خداوند در اختیار آنها گذاشته با اخلاص نیت و فکر پاک به بندگان خدا مى دادند)) و از این راه براى خود کسب سعادت و خوشبختى دنیا و آخرت مى کردند (و ماذا علیهم لو آمنوا بالله و الیوم الاخر و انفقوا مما رزقهم الله ). با اینکه این راه ، صافتر و روشنتر و پرفایده تر است و راهى را که آنها انتخاب کرده اند جز زیان و بدبختى نتیجه اى ندارد چرا در کار خود تجدید نظر نمى کنند؟! ((و در هـر حـال خـداونـد از نـیـات و اعمال آنها با خبر است )) و بر طبق آن به آنها جزا و کیفر مى دهد (و کان الله بهم علیما). قـابـل تـوجـه ایـنـکـه در آیـه سـابـق کـه سـخـن از انـفـاقـهـاى ریاکارانه بود انفاق به ((اموال )) نسبت داده شده ، و در این آیه به ((مما رزقهم الله )) نسبت مى دهد، این تفاوت تعبیر ممکن است اشاره به سه نکته باشد: نـخـسـت ایـنـکـه در انـفـاقـهـاى ریـایـى تـوجـه بـه حـلال و حـرام بـودن مـال نـمـى شـود، در حـالى کـه در انـفـاقـهـاى الهـى حلال بودن و مصداق ((ما رزقهم الله )) بودن مورد توجه است . دیـگـر ایـنـکـه در انـفـاقـهـاى ریـایـى افـراد انـفـاق کـنـنـده چـون مـال را متعلق به خودشان مى دانند از کبرفروشى و منت گذاردن ابا ندارند، در حالى که در انـفـاقـهـاى الهـى چـون تـوجـه بـه ایـن دارنـد کـه امـوال را خدا به آنها داده و اگر گوشهاى از آن را در راه او خرج مى کنند، جاى منت نیست از هرگونه کبرفروشى و منت خوددارى مى کنند. از طـرف دیـگـر انـفـاقـهـاى ریـایـى غـالبـا مـنـحـصـر بـه مـال اسـت زیرا چنین اشخاص از سرمایه هاى معنوى بى بهره اند تا از آنها انفاق کنند، اما انـفـاقـهـاى الهـى دامـنـه وسـیـعـى دارد و تـمـام مـواهـب مـادى و مـعـنـوى اعـم از مال و علم و موقعیت اجتماعى و مانند آن را در برمى گیرد.
[ نظرات / امتیازها ]

تفسیر کشاف
( و ماذا علیهم ) و أی تبعة و وبال علیهم فی الایمان و الأنفاق فی سبیل الله ، و المراد الذم و التوبیخ . و إلا فکل منفعة و مفلحة فی ذلک . و هذا کما یقال للمنتقم : ما ضرک لو عفوت . و للعاق : ما کان یرزؤک لو کنت بارا ، و قد علم أنه لا مضرة و لا مرزأة فی العفو و البر . و لکنه ذم و توبیخ و تجهیل بمکان المنفعة ( و کان الله بهم علیما ) و عید .
[ نظرات / امتیازها ]

تفسیر نور
1- اظهار تأسف بر حال منحرفان، یکى از راههاى هشدار وتبلیغ است. «و ماذا علیهم...» 2- لازمه‏ى ایمان به خدا، انفاق به محرومان است. «آمنوا... انفقوا» 3- انفاق فقط در اموال نیست، بلکه از هرچه که خداوند داده، (علم، آبرو، مقام...) پسندیده است. «ممّا رزقهم اللّه» 4- اگر بدانیم که نعمت‏ها از خداوند است، روحیّه‏ى انفاق در ما قوى مى‏شود. «رزقهم اللَّه» 5 - افراد بخیل، یا ریاکار بدانند که زیر نظر خدایند. «کان‏اللّه بهم علیما»
[ نظرات / امتیازها ]

و ما ذا علیهم لو آمنوا بالله و الیوم الاخر و انفقوا مما رزقهم الله ... در اینجا به عنوان اظهار تاسف به حال این عده مى‏فرماید : چه مى‏شد اگر آنها از این بى‏راهه‏ها بازمى‏گشتند و ایمان به خدا و روز رستاخیز پیدا مى‏کردند ، و از مواهبى که خداوند در اختیار آنها گذاشته با اخلاص نیت و فکر پاک به بندگان خدا مى‏دادند ، و از این راه براى خود کسب سعادت و خوشبختى دنیا و آخرت مى - کردند و با اینکه این راه ، صافتر و روشنتر و پرفایده‏تر است و راهى را که آنها انتخاب کرده‏اند جز زیان و بدبختى نتیجه‏اى ندارد چرا در کار خود تجدید نظر نمى‏کنند ؟ ! .
و کان الله بهم علیما و در هر حال خداوند از نیات و اعمال آنها با خبر است و بر طبق آن به آنها جزا و کیفر مى‏دهد.
قابل توجه اینکه در آیه سابق که سخن از انفاقهاى ریاکارانه بود انفاق به - اموال نسبت داده شده ، و در این آیه به مما رزقهم الله نسبت مى‏دهد ، این تفاوت تعبیر ممکن است اشاره به سه نکته باشد : نخست اینکه در انفاقهاى ریائى توجه به حلال و حرام بودن مال نمى‏شود ، در حالى که در انفاقهاى الهى حلال بودن و مصداق ما رزقهم الله بودن مورد توجه است .
دیگر اینکه در انفاقهاى ریائى افراد انفاق کننده چون مال را متعلق به خودشان مى‏دانند از کبرفروشى و منت گذاردن ابا ندارند ، در حالى که در انفاقهاى الهى چون توجه به این دارند که اموال را خدا به آنها داده و اگر گوشه‏اى از آن را در راه او خرج مى‏کنند ، جاى منت نیست از هر گونه کبرفروشى و منت خود - دارى مى‏کنند.
از طرف دیگر انفاق‏هاى ریائى غالبا منحصر به مال است زیرا چنین اشخاص از سرمایه‏هاى معنوى بى‏بهره‏اند تا از آنها انفاق کنند ، اما انفاقهاى الهى دامنه وسیعى دارد و تمام مواهب مادى و معنوى اعم از مال و علم و موقعیت اجتماعى و مانند آن را در برمى‏گیرد . [ نظرات / امتیازها ]

چه ضرر داشت بر اینها اگر ایمان بخدا و روز قیامت میآوردند و از آنچه خداوند بآنها روزى کرده انفاق میکردند و خداوند بآنها عالم است

مٰا ذٰا عَلَیْهِمْ کفار و مشرکین توهم ضرر کرده که اگر ایمان بیاوریم جلوگیر میشویم از بسیار منافع دنیوى از مکاسب محرمه و ما را بعبادت و تحصیل علم دین وادار میکند و از صنایع و ترقیات باز میدارد چنانچه بسیار از ابناء زمان ما این توهم را کرده اند و این توهم فاسد است اولا اسلام و دین مانع از ترقیات نیست بلکه تشویقات در دین براى کسب و تجارت و صنعت بسیار است حتى (الکاسب حبیب اللّٰه) فرموده و نه عشر عبادت را کسب حلال دانسته و جلوگیرى از دزدى و تقلب و بیعارى و کل برناس کرده و این عقب افتادن شما در اثر ساز و آواز و رقص و رادیو و سینما و شرب خمر و قمار و زنا و آرایش و تفریح و تفرج و مجالس لهو و لعب و تقلب و غش در معامله و دزدى و ظلم و اذیت و هزارها مفاسد دیگر است و ثانیا ایمان و تقوى و انفاق فى سبیل اللّٰه شما را عزت و ثروت و تعالى و ترقى و عظمت و سیادت و اتفاق و یگانگى و اتحاد و وفور نعمت و سعادت دنیا و آخرت مى بخشد قضیه بعکس است وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ اَلْقُرىٰ آمَنُوا وَ اِتَّقَوْا لَفَتَحْنٰا عَلَیْهِمْ بَرَکٰاتٍ مِنَ اَلسَّمٰاءِ وَ اَلْأَرْضِ الایة اعراف آیه 96، و بسیارى از آیات دیگر و در این باب اخبار الى ما شاء اللّٰه است لَوْ آمَنُوا بِاللّٰهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ دو چیز انسان را باوج کمال و سعادت نشئتین و نجات از کلیه مهالک دارین میرساند: ایمان بمبدء و معاد، اگر مردم ایمان بخدا داشتند و خدا را حاضر و ناظر و خبیر و بصیر و محیط میدانستند و اگر ایمان بروز جزا و پاداش اعمال و بهشت و جهنم و حساب و میزان و نامه عمل داشتند و اینکه هر کس بجزاى عمل خود میرسد این اندازه فسق و فجور و فحشاء و منکرات در میانه آنها شایع نبود

وَ أَنْفَقُوا مِمّٰا رَزَقَهُمُ اَللّٰهُ و انفاق بفقراء و ذوى الحاجات و ارحام و همسایه گان و سایر انفاقات واجبه و مستحبه میکردند از مال حلال مشروع که خداوند بآنها روزى فرموده، آنچه مستفاد میشود از مضامین بعض آیات و اخبار اینکه خداوند رزق هر کس را قبل از خلقتش معین فرموده وَ فِی اَلسَّمٰاءِ رِزْقُکُمْ وَ مٰا تُوعَدُونَ الذاریات آیه 52، و البته خداوند رزق هر که را از ممر حلال مقرر فرموده و اما اگر بنده تعجیل نمود و از ممر حرام دست آورد مطابقش از حلال کسر میگذراند و انفاق هم باید از حلال باشد، انفاق از مال حرام دو عقوبت دارد یکى چرا باهلش رد نکرده، یکى بمصرف غیر مرضى صاحبانش صرف کرده

وَ کٰانَ اَللّٰهُ بِهِمْ عَلِیماً علم الهى احاطه دارد بجمیع مخلوقات از سرى تا ثریا و بجمیع افعال و صفات و حالات و نیات و سایر خصوصیات آنها و با اعتقاد باین جمله چگونه انسان میتواند مخالفت بکند و سرکشى نماید [ نظرات / امتیازها ]

وَ مٰا ذٰا عَلَیْهِمْ : چه بود بر آنها اگر بخدا و روز واپسین ایمان آورده، از روزى خدا انفاق کرده بودند؟! لَوْ آمَنُوا بِاللّٰهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ وَ أَنْفَقُوا مِمّٰا رَزَقَهُمُ اَللّٰهُ : بدین ترتیب خداوند عذر کفار را در سرپیچى از ایمان، بى اساس نشان مى دهد و سخن کسانى که مى گویند قدرت بر ایمان ندارند باطل مى سازد، زیرا به شخص قادر نمى گویند: «اگر این کار را مى کردى چه مى شد؟!» مثلا به آدم کوتاه قد نمى گویند: اگر بلند قد شده بودى چه مى شد؟! و به کور نمى گویند: اگر روشن شده بودى چه مى شد؟! برخى گفته اند: یعنى چه مى شد اگر انفاق خود را با ایمان به خدا هماهنگ مى کردند تا انفاق بحالشان مفید واقع مى شد

وَ کٰانَ اَللّٰهُ بِهِمْ عَلِیماً : خداوند به اسرار آنها آگاه است و بر طبق نیت باطنى ایشان را کیفر یا پاداش مى دهد پس انفاقى که از روى ریا است بحالشان فایده ندارد از این آیه بر مى آید که مال حرام رزق نیست زیرا خداوند دستور داده است که از رزق خدا انفاق کنند و امت اسلام، اجماع کرده اند که انفاق از مال حرام، ممنوع است
[ نظرات / امتیازها ]

وَ مٰا ذٰا عَلَیْهِمْ لَوْ آمَنُوا بِاللّٰهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ وَ أَنْفَقُوا مِمّٰا رَزَقَهُمُ اَللّٰهُ وَ کٰانَ اَللّٰهُ بِهِمْ عَلِیماً چه ضررت است بر کفار و مشرکین اگر بخدا و روز قیامت ایمان آرند و از آنچه خدا به آنها روزى نموده در راه خدا و براى خوشنودى او انفاق کنند نه براى نشان دادن به مردم یا در دشمنى و ضدّیت با اسلام مال خود را بدهند درحالى که خداوند باعمال و نیّات آنها عالم است یا اینکه چون خدا عالم و دانا است مى داند که هرگز این کافرین جهود ایمان نخواهند آورد [ نظرات / امتیازها ]