(ان الله لا یظلم مثقال ذره ):(و خداوند به اندازه سنگینی یک ذره ظلم نمی کند)(مثقال )به معنی وزن و (ذره )به معنای کوچکترین مورچه قرمز است یا به معنای تک غباری که در هوا معلق است و از شدت کوچکی به چشم دیده نمی شود،(وان تک حسنه یضاعفها و یؤت من لدنه اجرا عظیما):(و اگر عمل آنان حسنه باشد، خدا آن را دو چندان می کند و از ناحیه خود اجری بزرگ می دهد)پس اگر ایمان بیاورند و انفاق کنند خداوند نسبت به آنها آگاه است و به اندازه مثقالی ظلم نمی کند و اجر آنان را ضایع نمی گرداند و پاداش آنها را مهمل نمی گذارد،بلکه اگر حسنه ای باشد ،پاداش آن را مضاعف می دهد. [ نظرات / امتیازها ]

این آیه به افراد بى‏ایمان و بخیل که حال آنها در آیات قبل گذشت مى‏گوید: «خداوند حتى به اندازه سنگینى ذره‏اى ستم نمى‏کند» (إِنَّ اللَّهَ لا یَظْلِمُ مِثْقالَ ذَرَّةٍ).

«ذرّه» در اصل به معنى مورچه‏هاى بسیار کوچکى است که به زحمت دیده مى‏شود، ولى تدریجا به هر چیز کوچکى ذرّه گفته شده است، و امروز به «اتم» که کوچکترین جزء اجسام است نیز ذرّه گفته مى‏شود. و از آنجا که «مثقال» به معنى «سنگینى» است، تعبیر «مثقال ذرّة» به معنى سنگینى یک جسم فوق العاده کوچک مى‏باشد.

سپس اضافه مى‏کند، خداوند تنها ستم نمى‏کند، بلکه «اگر کار نیکى انجام شود آن را مضاعف مى‏نماید، و پاداش عظیم از طرف خود در برابر آن مى‏دهد» (وَ إِنْ تَکُ حَسَنَةً یُضاعِفْها وَ یُؤْتِ مِنْ لَدُنْهُ أَجْراً عَظِیماً).

چرا خداوند ظلم نمى‏کند؟!

از آنجا که ظلم و ستم معمولا یا بر اثر جهل است و یا احتیاج و یا کمبودهاى روانى، کسى که نسبت به همه چیز و همه کس برگزیده تفسیر نمونه، ج‏1، ص: 403

عالم و از همه بى‏نیاز و هیچ کمبودى در ذات مقدس او نیست، ظلم کردن در باره او ممکن نیست نه این که نمى‏تواند ظلم کند، بلکه در عین توانایى به خاطر این که حکیم و عالم است از ظلم کردن، خوددارى مى‏نماید.

[ نظرات / امتیازها ]

ظلم به معنای نقص است اگر درختی میوه ندهد ظالم است یعنی ناقص است این ظلم به معنای نقص است تکوینی اگر موجودی به ثمر نرسد ظالم است یعنی ناقص است نه ظلم تشریعی و اعتباری در سورهٴ مبارکهٴ «کهف» معنای لغوی ظلم آمده است آیهٴ 33 این است ﴿کِلْتَا الْجَنَّتَیْنِ آتَتْ أُکُلَها وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ شَیْئًا﴾ آن مثلی که در این سوره آمده است که دو باغی خدا به کسی داد و هر دو باغ ثمربخش بود و هیچ‌کدام از این دو باغ ظالم نبودند یعنی این‌‌چنین نبودند که میوه ندهند ﴿کِلْتَا الْجَنَّتَیْنِ آتَتْ أُکُلَها﴾ اُکل یعنی خوراکی نه یعنی خوردن اَکل یعنی خوردن ولی اُکل یعنی خوراکی میوه را می‌گویند اُکل هیچ‌کدام از این دو باغ ظلم نکردند یعنی این‌چنین نبود که میوه ندهند پس ظلم لغتاً به معنای نقص است و اصطلاحاً هم تجاوز از حق است اگر کسی وظیفه‌ای را انجام نداد آنچه را که به عهده او بود نجام نداد یا آنچه که حق دیگری است تعدی کرد می‌گویند ظلم کرده است و ذات اقدس الهی ظلم نمی‌کند این وصف سلبی خدا است در این آیه سه صفت ذکر شده است که یکی سلبی است و دو ثبوتی یک صفت سلبی خدا همان نفی ظلم است دو صفت ثبوتی خدا یکی اینکه ﴿وَ إِنْ تَکُ حَسَنَةً یُضاعِفْها﴾ و یکی هم اینکه ﴿وَ یُؤْتِ مِنْ لَدُنْهُ أَجْرًا عَظیمًا﴾ که این آیه نورانی در عین اختصار سه صفت از صفات الهی را در بردارد یکی صفت سلبی و دو صفت ثبوتی آن‌گاه فرمود ذات اقدس الهی ظلم نمی‌کند یعنی نه نقصی در کار او است که ثمر ندهد و نه تجاوزی به حق دیگران می‌کند گرچه حقی برای دیگران نیست تا خدا تعدی کند چون هر چه هست مِلک و مُلک خدا است ولی برابر آن قراردادهای الهی که حقوقی را برای دیگران تعیین کرده است تکالیفی را معین کرده است وعده‌هایی داده است خلف وعده نمی‌کند هرگز خلف وعده نمی‌کند [ نظرات / امتیازها ]

معمولاً ریشه‏ى ظلم، یا جهل است یا ترس، یا نیاز، یا حرص و... ولى خداوند غنى و دانا و منزّه است، پس ظلم نمى‏کند. به علاوه خداوند خود به عدل و احسان فرمان داده، چگونه ظلم مى‏کند؟ البتّه پاداش خداوند، چند برابر (ده برابر تا هفتصد برابر) است واین احسان و لطف اوست. [ نظرات / امتیازها ]

آگاهى کامل خداوند به ناچیزترین اعمال، تضمین کننده عدالت در مجازاتها و پاداشهاى الهى
کان اللّه بهم علیماً. انّ اللّه لا یظلم مثقال ذرّة

ظاهراً جمله «ان اللّه ... »، نتیجه اى است مترتب بر آگاهى خداوند. یعنى چون خداوند آگاه به تمامى جهات است، ظلم نمى کند. زیرا از ریشه هاى ظلم، جهل است. [ نظرات / امتیازها ]

کیفر بخیلان و ریاکاران (عذاب، محرومیت از محبت خداوند، همراهى با شیطان)، بازتاب عمل خود آنان است، نه ستمى از جانب خداوند.
انّ اللّه لا یحبّ ... الذین یبخلون ... و الذین ینفقون اموالهم رئاء النّاس ... و من یکن الشیطان له قریناً ... انّ اللّه لا یظلم مثقال ذرّة

جمله «انّ اللّه ... » مى تواند پاسخى باشد براى این سؤال که چرا خداوند مردم را به عذاب و ... مبتلا مى کند. خداوند مى فرماید این عذابها ناشى از ستم او نیست، بلکه دستاورد خود بخیلان است. [ نظرات / امتیازها ]

خداوند، اعمال نیک را هر چند اندک باشد به چندین برابر پاداش مى دهد.
و ان تک حسنة یضاعفها

ضمیر «هى» در «تَکُ» به «مثقال» برمى گردد و چون خبر «تک»، یعنى «حسنةً»، مؤنث است، فعل آن به صورت مؤنّث آورده شده است. [ نظرات / امتیازها ]

خداوند با لطف و تفضل خویش، هر عمل نیکى را پاداشى عظیم عطا خواهد کرد.
و ان تک حسنة یضاعفها و یؤت من لدنه اجراً عظیماً

لطف و تفضل از کلمه «من لدنه» استفاده شده است. [ نظرات / امتیازها ]

پاداش عظیم خداوند، جبران کننده خسارتهاى انفاق کنندگان
و ماذا علیهم لو ... انفقوا ... و ان تک حسنة یضاعفها و یؤت من لدنه اجراً عظیماً

جمله «یضاعفها و یؤت من لدنه اجراً عظیماً» مى تواند پاسخى باشد به این توهم که انفاق، موجب خسارت مالى است. [ نظرات / امتیازها ]

یعنی خدا به اندازه وزن ذره ای ستم نمی کند و اگر آن عمل ذره، حسنه ای بوده باشد آن را چند برابر بزرگ می کند و می پذیرد. در این آیه به دو طریق از ساحت خداوند نفی کلی ظلم شده است: یکی بااین بیان که خدا به سنگینی ذره ای ستم نمی کند،ذره همان گرد وغباری است که در شعاع نور آفتاب دیده می شود. دوماین که فرمود: خدا علاوه بر این که ستم نمی کند، بر حجم اعمال نیک شما چند برابر می افزاید و یک عمل را ده برابر و گاهی هفصد برابر و مواقعی بیش از هزار ماه به آن ارزش می دهد(خَیرٌ مِن اَلفِ شَهرٍ). این آیه اشاره به عملکرد کسانی است که از انفاق خودداری می کنند. به آن ها می گوید باید دانسته باشید اگر شما با نیت خالص انفاق کنید، خدا چند برابر عطا می کند و در دنیا جای آن را پر می کند. [ نظرات / امتیازها ]

این آیه به افراد بى ایمان و بخیل که حال آنها در آیات قبل گذشت مى گوید: ((خداوند حتى به اندازه سنگینى ذره اى ستم نمى کند)) (ان اللّه لا یظلم مثقال ذرة).

((ذره)) در اصل به معنى مورچه هاى بسیار کوچکى است که به زحمت دیده مى شود، ولى تدریجا به هر چیز کوچکى ذره گفته شده است ، و امروز به ((اتم)) که کوچکترین جز اجسام است نیز ذره گـفته مى شود و از آنجا که ((مثقال)) به معنى ((سنگینى)) است ، تعبیر ((مثقال ذرة)) به معنى سنگینى یک جسم فوق العاده کوچک مى باشد.

سپس اضافه مى کند، خداوند نه تنها ستم نمى کند، بلکه ((اگر کار نیکى انجام شود آن را مضاعف مـى نـماید، و پاداش عظیم از طرف خود در برابر آن مى دهد))(وان تک حسنة یضاعفها ویؤت من لدنه اجرا عظیما).


چرا خداوند ظلم نمى کند ؟!.
از آنجا که ظلم و ستم معمولا یا بر اثر جهل است و یا احتیاج و یا کمبودهاى روانى ، کسى که نسبت به همه چیز و همه کس عالم و از همه بى نیاز و هیچ کمبودى در ذات مقدس او نیست ، ظلم کردن در باره او ممکن نیست نه این
[ نظرات / امتیازها ]

تفسیر نور
معمولاً ریشه‏ى ظلم، یا جهل است یا ترس، یا نیاز، یا حرص و... ولى خداوند غنى و دانا و منزّه است، پس ظلم نمى‏کند. به علاوه خداوند خود به عدل و احسان فرمان داده، چگونه ظلم مى‏کند؟ البتّه پاداش خداوند، چند برابر (ده برابر تا هفتصد برابر) است واین احسان و لطف اوست. 1- خداوند عادل است ومجازات‏هاى او عکس‏العمل کردارهاى خودماست. «ان اللّه لایظلم...» 2- کیفرهاى الهى مطابق جرم، ولى پاداش‏هاى الهى چند برابر است. «یضاعف» 3- خداوند، علاوه بر افزایش حسنات، از جانب خود نیز اجر عظیم مى‏دهد. «من لدنه اجراً عظیماً [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر کشاف
الذرة : النملة الصغیرة . و فی قراءة عبد الله : مثقال نملة . و عن ابن عباس : أنه أدخل یده فی التراب فرفعه ثم نفح فیه فقال : کل واحدة من هؤلاء ذرة . و فیه دلیل علی أنه لو نقص من الأجر أدنی شی ء و أصغره ، أو زاده فی العقاب لکان ظلما ، و أنه لا یفعله لاستحالته فی الحکمة لا لاستحالته فی القدرة ( و إن تک حسنة ) و إن یکن مثقال ذرة حسنة و إنما أنث ضمیر المثقال لکونه مضافا إلی مؤنث . و قرئ بالرفع علی کان التامة ( یضاعفها ) یضاعف ثوابها لاستحقاقها عنده الثواب فی کل وقت من الأوقات المستقبلة غیر المتناهیة . و عن أبی عثمان النهدی أنه قال لأبی هریرة : بلغنی أنک تقول سمعت رسول الله صلی الله علیه و سلم یقول " إن الله تعالی یعطی عبده المؤمن بالحسنة ألف ألف حسنة " قال أبو هریرة : لا ، بل سمعته یقول " إن الله تعالی یعطیه ألفی ألف حسنة " ثم تلا هذه الأیة . و المراد : الکثرة لا التحدید ( و یؤت من لدنه أجرا عظیما ) و یعط صاحبها من عنده علی سبیل التفضل عطاء عظیما و سماه ( أجرا ) لأنه تابع للأجر لا یثبت إلا بثباته . و قرئ : یضعفها بالتشدید و التخفیف ، من أضعف و ضعف : و قرأ ابن هرمز : نضاعفها بالنون [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر نمونه
ایـن آیـه بـه افـراد بـى ایـمـان و بـخـیـل کـه حـال آنـهـا در آیـات قـبـل گذشت مى گوید: ((خداوند حتى به اندازه سنگینى ذره اى ستم نمى کند)) (ان الله لایظلم مثقال ذرة ). ((ذرة )) در اصـل بـه مـعـنـى مـورچه هاى بسیار کوچکى است که به زحمت دیده مى شود و بـعـضـى گفته اند در اصل اجزاى فوق العاده کوچکى از غبار است که در هوا معلق است ، و بـه هـنگام تابش آفتاب از روزنه کوچکى به نقاط تاریک ، آشکار مى شود، و نیز گفته اند اگر انسان دست خود را روى خاک و مانند آن بگذارد و سپس به دست خود بدمد، اجزایى که در هوا پراکنده مى شود هر یک ذره نامیده مى شود. ولى تـدریـجـا بـه هـر چـیـز کـوچـکـى ذره گـفـتـه شـده اسـت ، و امروز به ((اتم )) که کوچکترین جزء اجسام است نیز ذره گفته مى شود - زیرا اگر در سابق آن را به ذرات غبار اطلاق مى کردند به خاطر این بود که آن را کوچکترین اجزاء جسم تصور مى نمودند ولى امـروز کـه ثـابـت شـده کـوچـکـتـریـن اجـزاى یـک ((جـسـم مـرکـب )) مـولکـول و کـوچـکـترین اجزاى یک ((جسم بسیط))، اتمها است که به مراتب از مولکولها کـوچکترند، این نام را در اصطلاح علمى براى ((اتم )) انتخاب کرده اند که نه تنها با چـشـم دیـده نـمـى شـود، بـلکـه بـا قـویـتـریـن مـیـکـروسـکـوپـهـاى الکـتـرونـیـکـى نـیـز قـابـل مـشـاهده نیست ، و وجود آن تنها از طریق فورمولهاى علمى و از طریق عکسبردارى هاى خـاصـى کـه بـا وسـایـل فـوق العـاده مجهز انجام مى شود اثبات شده است ، و از آنجا که ((مـثـقـال )) بـه مـعـنـى ((سـنـگـیـنـى )) اسـت ، تـعـبـیـر ((مثقال ذرة )) به معنى سنگینى یک جسم فوق العاده کوچک مى باشد... سـپـس اضافه مى کند: خداوند نه تنها ستم نمى کند، بلکه ((اگر کار نیکى انجام شود آن را مـضاعف مى نماید، و پاداش عظیم از طرف خود در برابر آن مى دهد)) (و ان تک حسنة یضاعفها و یؤ ت من لدنه اجرا عظیما). بـنـابـرایـن مـجازاتهایى که دامنگیر شما مى شود و از ناحیه خدا هیچ ستمى نخواهد شد و بـه عـکـس اگـر بـه جاى بخل و کفر، راه خدا را پیش مى گرفتید و انتخاب مى کردید، از پاداشهاى مضاعف و عظیم او برخوردار مى شدید. ضـمـنـا باید توجه داشت که ((ضعف )) و ((مضاعف )) در لغت عرب به معناى چیزى است کـه مـعـادل آن یا چند برابر آن را، بر آن بیفزایند و بنابر این آیه فوق با آیاتى که مـى گـویـد: پـاداش انفاق گاهى به ده برابر و گاهى به هفتصد برابر یا بیشتر مى رسد، هیچ گونه منافاتى ندارد، و در هر صورت حکایت از لطف خداوند نسبت به بندگان اسـت کـه گـنـاهانشان را بیش از مقدارى که انجام داده اند کیفر نمى دهد، اما به حسنات آنها به مراتب بیش از آنچه انجام داده اند پاداش مى دهد. چرا خداوند ظلم نمى کند؟! از آنجا که ظلم و ستم معمولا یا بر اثر جهل است و یا احتیاج و یا کمبودهاى روانى ، کسى که نسبت به همه چیز و همه کس عالم و از همه بى نیاز و هیچ کمبودى در ذات مقدس او نیست ، ظـلم کـردن دربـاره او مـمـکـن نیست نه اینکه نمى تواند ظلم کند و نه اینکه ظلم و ستم در مـورد او مـتـصـور نباشد (آن چنان که طایفه عرب تصور کرده اند) بلکه در عین توانایى به خاطر اینکه حکیم و عالم است از ظلم کردن ، خوددارى مى نماید و هر چیز را در جاى خود در ایـن جـهـان پـهـناور هستى قرار مى دهد، و با هر کس طبق شایستگى و اعمالش رفتار مى کند.
[ نظرات / امتیازها ]

معمولاً ریشه‏ى ظلم، یا جهل است یا ترس، یا نیاز، یا حرص و... ولى خداوند غنى و دانا و منزّه است، پس ظلم نمى‏کند. به علاوه خداوند خود به عدل و احسان فرمان داده، چگونه ظلم مى‏کند؟ البتّه پاداش خداوند، چند برابر (ده برابر تا هفتصد برابر) است واین احسان و لطف اوست.
[ نظرات / امتیازها ]

ذره چیست ؟
ذره در اصل به معنى مورچه‏ هاى بسیار کوچکى است که به زحمت دیده مى‏شود و بعضى گفته‏اند در اصل اجزاء فوق العاده کوچکى از غبار است که در هوا معلق است ، و به هنگام تابش آفتاب از روزنه کوچکى به نقاط تاریک ، آشکار مى‏شود ، و نیز گفته‏اند اگر انسان دست خود را روى خاک و مانند آن بگذارد و سپس به دست خود بدمد ، اجزائى که در هوا پراکنده مى‏شود هر یک ذره نامیده مى‏شود.
ولى تدریجا به هر چیز کوچکى ذره گفته شده است ، و امروز به اتم که کوچکترین جزء اجسام است نیز ذره گفته مى‏شود - زیرا اگر در سابق آن را به ذرات غبار اطلاق مى‏کردند به خاطر این بود که آن را کوچکترین اجزاى جسم تصور مى‏نمودند ولى امروز که ثابت شده کوچکترین اجزاى یک جسم مرکب مولکول و کوچکترین اجزاى یک جسم بسیط ، اتمها است که به مراتب از مولکولها کوچکترند ، این نام را در اصطلاح علمى براى اتم انتخاب کرده‏اند که نه تنها با چشم دیده نمى‏شود بلکه با قویترین میکروسکوپهاى الکترونیکى نیز قابل مشاهده نیست ، و وجود آن تنها از طریق فورمولهاى علمى و از طریق عکسبردارى‏هاى خاصى که با وسائل فوق العاده مجهز انجام مى‏شود اثبات شده است ، و از آنجا که مثقال به معنى سنگینى است ، تعبیر مثقال ذره به معنى سنگینى یک جسم فوق العاده کوچک مى‏باشد .
آیه فوق مى‏گوید : خداوند حتى به اندازه سنگینى ذره‏اى ستم نمى‏کند ، نه - تنها ستم نمى‏کند ، بلکه اگر کار نیکى انجام شود آن را مضاعف مى‏نماید ، و پاداش عظیم از طرف خود در برابر آن مى‏دهد.
این آیه در حقیقت به افراد بى‏ایمان و بخیل که حال آنها در آیات قبل گذشت مى‏گوید : این مجازاتهائى که دامنگیر شما مى‏شود محصول اعمال شما است و از ناحیه خدا هیچ ستمى نخواهد شد و به عکس اگر بجاى بخل و کفر ، راه خدا را پیش مى‏گرفتید ، و انتخاب مى‏کردید ، از پاداشهاى مضاعف و عظیم او برخوردار مى‏شدید .
ضمنا باید توجه داشت که ضعف و مضاعف در لغت عرب به معناى چیزى است که معادل آن یا چند برابر آن را ، بر آن بیفزاید و بنا بر این آیه فوق با آیاتى که مى‏گوید : پاداش انفاق گاهى به ده برابر و گاهى به هفتصد برابر یا بیشتر مى‏رسد ، هیچگونه منافاتى ندارد ، و در هر صورت حکایت از لطف خداوند نسبت به بندگان است که گناهانشان را بیش از مقدارى که انجام داده‏اند کیفر نمى‏دهد ، اما به حسنات آنهابه مراتب بیش از آنچه انجام داده‏اند پاداش مى‏دهد.
اما دلیل بر اینکه چرا خداوند ظلم نمى‏کند روشن است زیرا ظلم و ستم معمولا یا بر اثر جهل است و یا احتیاج و یا کمبودهاى روانى ، کسى که نسبت به همه چیز و همه کس عالم و از همه بى‏نیاز و هیچ کمبودى در ذات مقدس او نیست ، ظلم کردن در باره او ممکن نیست نه اینکه نمى‏تواند ظلم کند و نه اینکه ظلم و ستم در مورد او متصور نباشد ( آن چنان که طایفه اشاعره تصور کرده‏اند ) بلکه در عین توانائى به - خاطر اینکه حکیم و عالم است از ظلم کردن ، خوددارى مى‏نماید و هر چیز را در جاى خود در این جهان پهناور هستى قرار مى‏دهد ، و با هر کس طبق شایستگى و اعمالش رفتار مى‏کند .
[ نظرات / امتیازها ]