در برابر کسانى که مردم را به خدا دعوت مى‌کنند افراد بى تفاوت و نااهل و بدرفتارى پیدا مى‌شوند که اگر مبلّغ دین، با اخلاق خوش و سعه‌ى صدر با آنان برخورد نکند توفیقى حاصل نمى‌شود. این آیه سفارش مى‌کند که بدى‌ها را با خوبى پاسخ بده و اهل انتقام نباش؛ همان گونه که در دعاى مکارم الاخلاق، امام زین العابدین علیه السلام از خداوند مى‌خواهد که به او توفیق دهد که در برابر غیبت مردم از او، نیکى مردم را بگوید و از بدى آنان بگذرد و هر کس با او قطع رابطه کرد با او معاشرت کند. بارها در سیره‌ى پیامبر اکرم و اهل بیت معصوم آن حضرت نمونه‌هایى از این برخوردها را مى‌خوانیم که سرسخت‌ترین مخالفان را به طرفدار آنان تبدیل کرده است.
مردم چند دسته‌اند:
کسى که دوست خود را حفظ مى‌کند.
کسى که دوست خود را نسبت به خود بى تفاوت مى‌کند.
کسى که دوست خود را به دشمن تبدیل مى‌کند.
کسى که دشمن را به دوست تبدیل مى‌کند.
[ نظرات / امتیازها ] در برابر کسانى که مردم را به خدا دعوت مى‌کنند افراد بى تفاوت و نااهل و بدرفتارى پیدا مى‌شوند که اگر مبلّغ دین، با اخلاق خوش و سعه‌ى صدر با آنان برخورد نکند توفیقى حاصل نمى‌شود. این آیه سفارش مى‌کند که بدى‌ها را با خوبى پاسخ بده و اهل انتقام نباش؛ همان گونه که در دعاى مکارم الاخلاق، امام زین العابدین علیه السلام از خداوند مى‌خواهد که به او توفیق دهد که در برابر غیبت مردم از او، نیکى مردم را بگوید و از بدى آنان بگذرد و هر کس با او قطع رابطه کرد با او معاشرت کند. بارها در سیره‌ى پیامبر اکرم و اهل بیت معصوم آن حضرت نمونه‌هایى از این برخوردها را مى‌خوانیم که سرسخت‌ترین مخالفان را به طرفدار آنان تبدیل کرده است.
مردم چند دسته‌اند:
کسى که دوست خود را حفظ مى‌کند.
کسى که دوست خود را نسبت به خود بى تفاوت مى‌کند.
کسى که دوست خود را به دشمن تبدیل مى‌کند.
کسى که دشمن را به دوست تبدیل مى‌کند.
روش برخورد با مخالفان
مخالفان به چند دسته تقسیم مى‌شوند که باید با هر کدام به نحوى عمل کرد:
گاهى افرادى به خاطر جهل و نادانى در برابر حقّ قرار مى‌گیرند و دشمنى مى‌کنند که این آیه دستور محبت و برخورد احسن مى‌دهد.
در آیات دیگر نیز در این‌باره آمده است:
1- و هنگامى که نادانان ایشان را (به سخنى ناروا) مخاطب سازند، سخنى مسالمت‌آمیز یا سلام گویند. «وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً» «1»
2- و چون بر بیهوده و ناپسند بگذرند، با بزرگوارى بگذرند. «وَ إِذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِراماً» «2»
گاهى مخالفت افراد بر اساس شک و تردید است که باید با آنان از طریق استدلال و برطرف کردن شبهات برخورد کرد.
شک در مورد خداوند. أَ فِی اللَّهِ شَکٌ ... «3»
شک و تردید در مورد قیامت و رستاخیز. «إِنْ کُنْتُمْ فِی رَیْبٍ مِنَ الْبَعْثِ» «4»
تردید در مورد نزول وحى وکتب آسمانى بر پیامبر. «إِنْ کُنْتُمْ فِی رَیْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى عَبْدِنا» «5»
گاهى مخالفت بر اساس حسادت است که باید با اغماض برخورد کرد.
برادران یوسف اعتراف به حسادت و خطاى خود کردند، که با وعده آمرزش حضرت یوسف روبرو شدند. إِنَّا کُنَّا خاطِئِینَ ... لا تَثْرِیبَ عَلَیْکُمُ الْیَوْمَ «6»
هابیل، در مقابل حسادت برادرش قابیل گفت: اگر تو قصد کشتن من را دارى، من (هرگز) دست به چنین کارى نمى‌زنم. «لَئِنْ بَسَطْتَ إِلَیَّ یَدَکَ لِتَقْتُلَنِی ما أَنَا بِباسِطٍ یَدِیَ إِلَیْکَ لِأَقْتُلَکَ» «7»
گاهى مخالفت به خاطر حفظ موقعیّت و رفاه و کامیابى‌هاى مادّى است. در این موارد اتمام حجّت کافى است و آیات «ذَرْهُمْ» «8»* (آنان را به حال خود واگذار) و «فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ» «9»* (از آنان رویگردان و دورى کن) مطرح است.
«1». فرقان، 63.
«2». فرقان، 72.
«3». ابراهیم، 10.
«4». حج، 5.
«5». بقره، 23.
«6». یوسف، 91- 92.
«7». مائده، 28.
«8». انعام، 91 و حجر، 3.
«9». مائده، 42، نساء، 63 و 81.
گاهى مخالفت، در قالب کارشکنى و هَجو و تضعیف ایمان مردم است که برخورد با این گروه را آیات ذیل در قالب برخورد شدید با آنان و قطع رابطه و دستگیرى و گاهى اعدام مشخص مى‌کند:
«وَ اغْلُظْ عَلَیْهِمْ» «1»* با سختى و شدّت با کفّار برخورد کن.
«إِذا سَمِعْتُمْ آیاتِ اللَّهِ یُکْفَرُ بِها وَ یُسْتَهْزَأُ بِها فَلا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتَّى یَخُوضُوا فِی حَدِیثٍ غَیْرِهِ» «2» و چون بشنوید که به آیات خدا کفر مى‌ورزند و آنان را به مسخره مى‌گیرند، نباید با آنان بنشینید تا به گفتارى دیگر بپردازند.
«لا تَتَّخِذُوا الْیَهُودَ وَ النَّصارى أَوْلِیاءَ» «3» یهود و نصارى را دوست و سرپرست خود نسازید.
«أُخِذُوا وَ قُتِّلُوا تَقْتِیلًا» «4» کفّار را بگیرید و به شدّت به قتل رسانید.
گاهى دشمنى آنان با دست بردن به اسلحه و مبارزه‌ى مسلحانه است که قرآن مى‌فرماید:
فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدى عَلَیْکُمْ ... «5» همان گونه آنان بر شما تعدّى کردند باید با آنان مقابله به مثل کنید.
بعضى در تفسیر آیه‌ى 40 سوره‌ى شورى «وَ جَزاءُ سَیِّئَةٍ سَیِّئَةٌ مِثْلُها» گفته‌اند: مراد این است که اگر بدى کسى را با بدى پاسخ داد شما هم مثل او هستى، چنانکه در آیه‌ى 43 همان سوره مى‌فرماید: «وَ لَمَنْ صَبَرَ وَ غَفَرَ إِنَّ ذلِکَ لَمِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ» و کسى که تحمّل بدى مردم را داشته باشد و از آنان بگذرد، این از تصمیمات شایسته است.
[ نظرات / امتیازها ]