شأن نزول:
در مورد نزول این آیه و آیه بعد نقل شده که: رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله جعفر بن ابی طالب را با هفتاد نفر به سوى نجاشى (به حبشه) فرستاد، او بر نجاشى وارد شد، و وى را دعوت به اسلام کرد، و اجابت نمود و ایمان آورد، به هنگام بازگشت از حبشه چهل تن از اهل آن کشور که ایمان آورده بودند به جعفر گفتند: به ما اجازه ده که خدمت این پیامبر صلّى اللّه علیه و آله برسیم و اسلام خود را بر او عرضه بداریم، و همراه جعفر به مدینه آمدند.
هنگامى که فقر مالى مسلمانها را مشاهده کردند، به رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله عرض کردند: اگر اجازه فرمائید به کشور خود بازگردیم و اموال خود را همراه بیاوریم و با مسلمانان تقسیم کنیم.
پیامبر صلّى اللّه علیه و آله اجازه فرمود. برگزیده تفسیر نمونه، ج5، ص: 113
در این هنگام آیه 52 تا 54 سوره قصص نازل گردید و از آنها تمجید کرد.
افرادى از اهل کتاب که ایمان نیاورده بودند هنگامى که این جمله را- که در ذیل آیات مزبور است- شنیدند: «آنها پاداش خود را به خاطر صبر و استقامتشان دو بار دریافت مىدارند» در برابر مسلمانان ایستادند و گفتند: اى مسلمانان! کسانى که به کتاب شما و کتاب ما ایمان بیاورند دو پاداش دارند، بنابر این کسى که تنها به کتاب ما ایمان داشته باشد یک پاداش دارد همانند پاداش شما! بنابر این به اعتراف خودتان شما فضیلتى بر ما ندارید! اینجا بود که این دو آیه نازل شد، و اعلام داشت که مسلمانان نیز دو پاداش دارند، علاوه بر نور الهى و مغفرت، و سپس افزود: «اهل کتاب بدانند آنها توانائى بر به دست آوردن چیزى از فضل و رحمت الهى ندارند»!
تفسیر:
آنها که دو سهم از رحمت الهى دارند: از آنجا که در آیات گذشته سخن از اهل کتاب و مسیحیان در میان بود، این آیه و آیه بعد تکمیلى است بر آنچه در آیات قبل آمده است.
نخست مىفرماید: «اى کسانى که ایمان آوردهاید! تقواى الهى پیشه کنید و به رسولش ایمان بیاورید» (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ آمِنُوا بِرَسُولِهِ).
مخاطب در آیه همه مؤمنانى هستند که در ظاهر دعوت پیامبر صلّى اللّه علیه و آله را پذیرفته بودند ولى هنوز ایمان راسخ، ایمانى که اعماق جان آنها را روشن کند و در اعمال آنها ظاهر شود، پیدا نکرده بودند.
سپس در دنباله آیه به سه موهبت بزرگ که در سایه ایمان عمیق و تقوا حاصل مىشود اشاره کرده، مىفرماید: چنین کنید «تا دو سهم از رحمتش به شما ببخشد، و براى شما نورى قرار دهد که با آن (در میان مردم و در مسیر زندگى خود) راه بروید و گناهان شما را ببخشد و خداوند آمرزنده و مهربان است» (یُؤْتِکُمْ کِفْلَیْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ نُوراً تَمْشُونَ بِهِ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ).
منظور از این دو بهره همان است که در آیه 201 سوره بقره آمده: «خداوندا در دنیا به ما نیکى مرحمت فرما، و در آخرت نیز نیکى عنایت کن». برگزیده تفسیر نمونه، ج5، ص: 114
دومین پاداش آنها «وَ یَجْعَلْ لَکُمْ نُوراً تَمْشُونَ بِهِ» مفهوم مطلق و گستردهاى دارد، نه اختصاصى به دنیا دارد، و نه آخرت، و به تعبیر دیگر ایمان و تقوا سبب مىشود که حجابها از قلب مؤمن برچیده شود، و چهره حقایق را بىپرده ببیند، و در پرتو آن روشن بینى خاصى نصیب او مىشود که افراد بىایمان از آن محرومند چرا که بزرگترین مانع شناخت و مهمترین حجاب بر قلب آدمى و هوى و هوسهاى سرکش و آمال و آرزوهاى دور و دراز و اسارت در چنگال ماده و زرق و برق دنیاست، هنگامى که در پرتو ایمان و تقوا این گرد و غبارها فرو نشست آفتاب حقیقت بر صفحه قلب مىتابد، و حقایق را آن چنان که هست در مىیابد.
[ نظرات / امتیازها ]