(اولم یهد للذین یرثون الارض من بعد اهلها ان لو نشاء اصبناهم بذنوبهم و نطبع علی قلوبهم فهم لا یسمعون ):(آیا برای کسانی که این سرزمین رابعد از هلاکت اهالی آن به میراث برده اند آشکار نشده که ما اگر بخواهیم آنها رابه سزای گناهانشان می رسانیم و بر دلهایشان مهر می زنیم تا آنها چیزی رانشنوند)،می فرماید: آیا آنچه ما از قصص جماعات و اهل قری برای جانشینان آنهاگفتیم ، تا آنها را هدایت کنیم برایشان روشن نکرد که ما اگر بخواهیم آنها راهم بعد از آنکه امتحانشان کردیم به سبب گناهانشان مؤاخذه می کنیم و هیچ مانعی نمی تواند از عذاب الهی جلوگیری کند جز اینکه آنها خودشان اهل ایمان و تقوی شوند و آنگاه می فرماید:چنانچه ما آنها را به سبب گناهانشان مؤاخذه کنیم بر دلهایشان مهر می زنیم تا قدرت شنیدن مواعظ انبیاء از ایشان سلب شود ودرنتیجه عدم هدایت ، سرانجام هلاک گردند. [ نظرات / امتیازها ]

اکنون در نکوهش آنها که از سرگذشت گذشتگان عبرت نگرفتند، مى‏فرماید:
أَ وَ لَمْ یَهْدِ لِلَّذِینَ یَرِثُونَ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِ أَهْلِها أَنْ لَوْ نَشاءُ أَصَبْناهُمْ بِذُنُوبِهِمْ این استفهام براى تقریر است. فاعل فعل بقول ابن عباس و مجاهد و سدّى «اللَّه» است. برخى گفته‏اند: فاعل آن مشیت است، زیرا «أَنْ لَوْ نَشاءُ» به تاویل مصدر و فاعل آن است. یعنى: خداوند براى مردمى که پس از هلاک گذشتگان وارث زمین شدند و بر جاى آنها سکونت گزیدند، بیان فرمود: که اگر بخواهیم ایشان را هم گرفتار کیفر گناهانشان مى‏کنیم. همانطورى که گذشتگان را نیز هلاک کردیم.
وَ نَطْبَعُ عَلى‏ قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لا یَسْمَعُونَ: در باره معناى طبع و ختم (مهر زدن بر دلها) در سوره بقره گفتگو کرده‏ایم. یعنى: اگر بخواهیم بر دل ایشان مهر مى‏زنیم تا موعظه در گوششان فرو نرود و نپذیرند. [ نظرات / امتیازها ]

عمران و آبادى در سایه ایمان و تقوا
در آیات گذشته، سرگذشت اقوامى همچون قوم هود، صالح، شعیب، نوح و لوط به طور اجمال مورد بحث واقع شد، گر چه خود آن آیات به اندازه کافى براى بیان نتایج عبرت انگیز این سرگذشت ها کافى بود.

ولى در آیات مورد بحث به صورت گویاتر، نتیجه گیرى کرده، مى فرماید: «اگر مردمى که در این آبادیها و نقاط دیگر روى زمین زندگى داشته و دارند، به جاى طغیان، سرکشى و تکذیب آیات پروردگار و ظلم و فساد، ایمان مى آوردند، و در پرتو آن تقوا و پرهیزکارى پیشه مى کردند ـ نه تنها مورد خشم پروردگار و مجازات الهى واقع نمى شدند، بلکه ـ درهاى برکات آسمان و زمین را به روى آنها مى گشودیم» (وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکات مِنَ السَّماءِ وَالأَرْضِ).

اما متأسفانه آنها صراط مستقیم که راه سعادت و خوشبختى و رفاه و امنیت بود رها ساختند، «و پیامبران خدا را تکذیب کردند ـ و برنامه هاى اصلاحى آنها را زیر پا گذاشتند ـ ما هم به جرم اعمالشان، آنها را کیفر دادیم» (وَ لکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ).

[ نظرات / امتیازها ]

سپس، بار دیگر براى بیدار ساختن اندیشه هاى خفته اقوام موجود و توجه دادن آنان به درس هاى عبرتى که در زندگى پیشینیان بوده است مى فرماید: «آیا کسانى که وارث سرزمین گذشتگان هستند، و اقوامى که به جاى آنها قرار گرفته اند، از مطالعه حال پیشینیان متنبه نشدند؟ که اگر ما بخواهیم مى توانیم آنها را نیز به خاطر گناهانشان هلاک کنیم، و به همان سرنوشت مجرمان گذشته گرفتار سازیم»؟ (أَ وَ لَمْ یَهْدِ لِلَّذینَ یَرِثُونَ الأَرْضَ مِنْ بَعْدِ أَهْلِها أَنْ لَوْ نَشاءُ أَصَبْناهُمْبِذُنُوبِهِمْ).

و نیز «مى توانیم آنها را زنده بگذاریم، و به خاطر غوطهور شدن در گناه و فساد، درک و شعور و حس تشخیص را از آنها بگیریم، آن چنان که هیچ حقیقتى را نشنوند و هیچ اندرزى را نپذیرند و در زندگى حیران و سرگردان شوند» (وَ نَطْبَعُ عَلى قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لایَسْمَعُونَ).

[ نظرات / امتیازها ]

أَ وَ لَمْ یَهْدِ لِلَّذِینَ یَرِثُونَ اَلْأَرْضَ مِنْ بَعْدِ أَهْلِهٰا : استفهام تقریرى مبنى بر آنست که سرگذشت عقوبت گذشتگان که در آیات قرآنى بیان نمودیم بمنظور تهدید و زنگ خطرى است، که فرزندان آنها و سایر آیندگان از بشر عبرت گیرند، از اینکه گروهى از گذشتگان که با دعوت پیامبران مبارزه مى نمودند پروردگار آنها را به عقوبت ناگهانى به هلاکت افکند و این سرگذشت پیشینیان سبب عبرت فرزندان آنها و آیندگان شود و چنانچه آنها نیز مانند گذشتگان در مقام انکار برآیند و با دعوت پیامبران مبارزه نمایند، پروردگار آنها را بهمان سرگذشت عقوبت خواهد فرمود

وَ نَطْبَعُ عَلىٰ قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لاٰ یَسْمَعُونَ : از نظر خودستائى چنانچه نصیحت و تهدید پیامبران را نپذیرند و غفلت آنان را فرابگیرد که سرگرم آرزوهاى دامنه دار گردند کفر در دلهاى آنان رسوخ نموده پروردگار نیز شقاوت و تیره بختى را بر آنان چیره خواهد نمود و تیره بختى بشر بر محور غفلت از غرض خلقت و از مسیر خود دور مى زند و نیز توجه ننماید که هر لحظه مورد آزمایش قرار مى گیرد

و آیه کیفر و عقوبت را به پروردگار نسبت داده است از نظر اینکه سخت ترین عقوبت گروهى که با دعوت توحید مبارزه نمایند آنست که نیروى ادراک خطر و عقوبت را از آنان سلب نماید که سبب شقاوت همیشگى است [ نظرات / امتیازها ]

«أَ وَ لَمْ یَهْدِ لِلَّذِینَ یَرِثُونَ اَلْأَرْضَ » 99 طبرى: یعنى آیا آن کسان جانشین مردم نافرمان شدند و دانستند که آنها بسزاى نافرمانى گرفتار شده اند، براى این دسته اشخاص روشن نکردیم که اگر بخواهیم اینها را هم به سزاى گناه شان گرفتار خواهیم کرد و دلهاشان را مهر مى کنیم که پند و نصیحت نشنوند و نپذیرند

مجمع: یعقوب و ابو عبد الرّحمن سلمى و قتاده خوانده اند «أ و لم نهد» با نون و دیگران «یهد» با یاء خوانده اند، و به گفته ى ابن عبّاس و مجاهد و سدّى معنى جمله این است: آیا بیان و واضح نکردیم براى این اشخاص و بعضى گفته اند یعنى: آیا آنچه از حکایات گذشته گفتیم براى این اشخاص موجب روشنى نشد، و بعضى دیگر چنین معنى کرده اند: آیا براى این مردم روشن نیست که اگر بخواهیم بسزاى گناه گرفتارشان مى کنیم

«وَ نَطْبَعُ عَلىٰ قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لاٰ یَسْمَعُونَ » 99 ابو الفتوح: یعنى حال این مردم مانند آن است که پندارى ما مهرى بر دل آنها نهاده ایم تا هرگز ایمان نپذیرند و «یَسْمَعُونَ » از سماع بمعنى قبول است و مقصود از این جمله ها ناامید کردن پیغمبر است از ایمان این دسته مردم ابو القاسم بلخى گفته است: طبع بمعنى زنگار است و معنى چنین است: بواسطه ى تیرگى دلها و کفر آنها گوئى که ما دلشان را به زنگار پوشانده ایم، و این معنى از جهت لغت درست نیست چون طبع بمعنى زنگار لازم است نه متعدّى و با «على» استعمال نمى شود و مى گویند «طبع السّیف» یعنى شمشیر زنگار گرفت، ولى در آیه متعدّى و با «على» استعمال شده است تفسیر حسینى: گوش دل از استماع سخن حقّ فایده دارد نه گوش آب وگل، مثنوى: این سخن از گوش دل باید شنود گوش گل اینجا ندارد هیچ سود گوش سر با جمله حیوان همدم است گوش سرّ مخصوص نسل آدم است گوش سرّ چون جانب گوینده است گوش سر سهل است اگر آکنده است طنطاوى: خلاصه و مفاد این جمله ها چنین است: اى مردم شما تاریخ گذشتگان مى خوانید، و از گذشت آنها خبردار مى شوید و مى دانید: که پس از عمران و آبادى و مقام و منزلت، خوار و ویران شدند براى آن که نظم زندگى خود را بر هم زدند و نافرمانى مردم عالم و عاقل پیشه کردند، پس بایستى عبرتى باشد براى شما که ممکن است مانند آنها گرفتار شوید و دلهاتان مهر شود و نتوانید حقایق را درک کنید و بدعت و گمراهى شما را فراگیرد و تمام زندگى تان سراسر جهل و تقلید باشد [ نظرات / امتیازها ]

نکته ها:
امام صادق علیه السلام فرمود: قلب مؤمن مانند صفحه اى سفید است و با هر گناه، نقطه اى سیاه در آن پدیدار مى شود که اگر توبه کند، آن سیاهى پاک مى گردد، امّا اگر بر گناهش ادامه دهد، آن نقطه زیاد مى شود تا جایى که تمام قلبش را فرامى گیرد و مانع رسیدن او به خیر مى شود و دیگر راهى به سعادت ندارد، چنان که خداوند مى فرماید: «بَلْ رٰانَ عَلىٰ قُلُوبِهِمْ » گناه و کار زشت، ملکه و خوى و طبیعت آنان مى شود

انسان گاهى در مسیر غلط و اصرار و تکرار عمل انحرافى چنان گام مى نهد که آن خلاف بر جان و دل او نقش مى بندد و به صورت خصلت و ملکه ى او در مى آید و دیگر پذیراى هیچ هدایتى نمى شود، البتّه این تأثیر و تأثّر را خداوند که سبب ساز و سبب سوز است چنین قرار داده، بنابراین انسان با اراده ى خود، خودش را به این مرحله رسانده است [ نظرات / امتیازها ]

أَ وَ لَمْ یَهْدِ لِلَّذِینَ یَرِثُونَ اَلْأَرْضَ مِنْ بَعْدِ أَهْلِهٰا أَنْ لَوْ نَشٰاءُ أَصَبْنٰاهُمْ بِذُنُوبِهِمْ ؛ یعنى همین مشرکانى که اکنون وارث زمین شده اند، بازماندۀ کسانى هستند که ما آنها را به سبب گناهانشان هلاک کردیم، درحالى که آنها از این مشرکان به مراتب نیرومندتر بودند آیا براى این مشرکان آشکار نشده است که ما همان توانى را که به پیشینیان آنها داشتیم، به آنها نیز داریم؛ یعنى اگر بخواهیم آنان را عذاب مى کنیم، چنان که پیشینیان آنها را عذاب کردیم ؟ زیرا سنت خدا در مورد تمام آفریده هایش یکسان است هدف از این مبالغه در اندرز و هشدار آن است که انسان مراقب نفس خود باشد و از آن غفلت نکند و از دیگران عبرت گیرد و مظاهر توخالى، او را فریب ندهد لکن «این آیات و هشدارها قومى را که ایمان نمى آورند سود نمى کند»

وَ نَطْبَعُ عَلىٰ قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لاٰ یَسْمَعُونَ در این باره، در آیۀ 7 از سورۀ بقره، ج 1 سخن گفته شد [ نظرات / امتیازها ]