(و اذنتقناالجبل فوقهم کانه ظله و ظنوا انه واقع بهم خذوا ما اتیناکم بقوه واذکروا ما فیه لعلکم تتقون ):(و زمانیکه کوه را بالای سر آنها بر افراشتیم که گویا سایبانی بود و گمان بردند که کوه بر رویشان خواهد افتاد،کتابی را که به شما داده ایم محکم بگیرید و محتویات آن را به یاد داشته باشید تا شاید پرهیزگارشوید)،(نتق )یعنی کندن چیزی از ریشه و (ظله )به معنای سایبان است ،این آیه متعرض بیان ماجرای از جاکندن کوه طور و نگهداشتن آن بر بالای سر بنی اسرائیل است که خداوند برای ترساندن آنها از عظمت خود کوه را بر بالای سرآنها نگهداشت ، بدون آنکه آنها را مجبور به عمل به دستورات تورات نماید و به آنها فرمود: آنچه را که به شما داده ایم به قوت بگیرید و با اراده و عزم و اعتقادقوی ، ملتزم به دستورات و میثاق الهی باشید و به احکام و شرایع آن عمل کنید تاشاید پرهیزکار و متقی شوید و این عمل تجلی صفات جلاله الهی مثل قدرت وغلبه بود. [ نظرات / امتیازها ]

آخرین سخن در باره قوم یهود: این آیه آخرین آیه‏اى است که در این سوره پیرامون زندگى بنى اسرائیل سخن مى‏گوید و در آن سرگذشت دیگرى را به جمعیت یهود یادآورى مى‏کند، سرگذشتى که هم درس عبرت است و هم دلیل بر سپردن یک پیمان، مى‏گوید: به خاطر بیاورید «هنگامى که کوه را بالاى سر آنها قرار دادیم، آنچنان که گویى سایبانى بر سر آنها بود» (وَ إِذْ نَتَقْنَا الْجَبَلَ فَوْقَهُمْ کَأَنَّهُ ظُلَّةٌ).

«و آنچنان که آنها گمان بردند بر سرشان سقوط خواهد کرد» (وَ ظَنُّوا أَنَّهُ واقِعٌ بِهِمْ). وحشت و اضطراب سراسر وجودشان را گرفت، و به تضرع افتادند.

در همان حال به آنها گفتیم «آنچه را از احکام به شما داده‏ایم با جدیت و قوت بگیرید» (خُذُوا ما آتَیْناکُمْ بِقُوَّةٍ).

«و آنچه در آن مانده است به خاطر داشته باشید تا پرهیزکار شوید» (وَ اذْکُرُوا ما فِیهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ). از کیفر خدا بترسید و به پیمانهایى که در آن از شما گرفته‏ایم عمل کنید.

یعنى، تمام رسالت موسى (ع) و سایر انبیاء و مبارزات درگیریهاى مستمر و سخت آنان، و ناراحتیها و شداید طاقت فرسایى که تن به آن دادند، همه براى آن بوده است که فرمان خدا و اصول حق و عدالت و پاکى و تقوا در میان همه بطور کامل اجرا گردد.

[ نظرات / امتیازها ]

وَ إِذْ نَتَقْنَا اَلْجَبَلَ فَوْقَهُمْ :و یاد بیاور اى پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم براى یهود زمان خود، زمانى را بر کندیم و برداشتیم کوه طور را بالاى سر ایشان براى قبول تورات، کَأَنَّهُ ظُلَّةٌ :گوئیا آن کوه سایبانى بود بر سر ایشان جبرئیل به امر الهى کوه را به اندازه و مقدار لشکرگاه ایشان، یک فرسخ در یک فرسخ از جا بر کنده، فوق آنها نگه داشت چون آن را دیدند ترسیدند، وَ ظَنُّوا أَنَّهُ وٰاقِعٌ بِهِمْ :و گمان کردند آنکه، کوه بر ایشان افتد به سجده افتادند یک طرف صورت به زمین و به چشم دیگر نگاه مى کردند از ترس آنکه مبادا کوه بیفتد بر آنها، و لذا یهود سجده به طرف چپ کنند، و گویند این سجده بر ما مبارک است، زیرا چنان عذابى از ما دفع شد در اخبار اهل بیت علیهم السّلام وارد شده منافقین به یک طرف سجده و مؤمنین پیشانى به زمین نهادند

خلاصه امر فرمودیم که: خُذُوا مٰا آتَیْنٰاکُمْ بِقُوَّةٍ :اخذ کنید آنچه را عطا فرمودیم از احکام به جدیت و عزم ثابت، وَ اُذْکُرُوا مٰا فِیهِ :و یاد کنید بر وجه عمل آنچه در او است از مواثیق و عهود که اوامر و نواهى است و آن را متروک و عاطل مگذارید، لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ :براى اینکه بپرهیزید از معاصى و بترسید از عذاب الهى تا در عداد متقیان باشید در ترک قبایح اعمال و رذایل اخلاق [ نظرات / امتیازها ]

و بعد از این حق تعالى عود بذکر قوم موسى کرده فرمود که: وَ إِذْ نَتَقْنَا اَلْجَبَلَ و یاد کن اى محمد چون کندیم کوه طور را از جاى خود و برداشتیم فَوْقَهُمْ بر بالاى سر بنى اسرائیل کَأَنَّهُ ظُلَّةٌ گوئیا که آن کوه سایبانى بود بر سر ایشان که اگر اخذ احکام الهى نکنند بر سر ایشان فرود آریم وَ ظَنُّوا و یقین کردند أَنَّهُ وٰاقِعٌ بِهِمْ اینکه آن کوه فرود آینده است بر سر ایشان، زیرا که یقین ایشان بود که کوه با این ثقل در میان آسمان و زمین قائم نخواهد ماند بلکه فروز خواهد آمد، از خوف بسجده افتادند و گفتیم مر ایشان را که: خُذُوا فرا گیرید مٰا آتَیْنٰاکُمْ آنچه را که داده ایم شما را از احکام تورات و فرایض آن و قبول کنید آن را بِقُوَّةٍ حالکونى که در آن اخذ جدى تمام و جهدى ما لا کلام داشته باشید وَ اُذْکُرُوا مٰا فِیهِ و یاد کنید آنچه را که در آنست از عهود و میثاق لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ تا آنکه شما پرهیز کرده باشید از قبایح

در کتاب احتجاج از حضرت صادق علیه السّلام روایت کرده که سائلى از آن حضرت پرسید که کدام مرغست که یک بار طیران کرد و دیگر هیچوقت نه قبل از آن و نه بعد از آن بال نگشاد و طیران ننمود حضرت فرمود که: آن طور سیناست که حق تعالى آن را طیران فرمود بر بنى اسرائیل حالکونى که در پرهاى آن الوان عذاب بود تا آنکه بنى اسرائیل قبول کردند عمل بتورات را، از اینست که حق تعالى میفرماید که: « وَ إِذْ نَتَقْنَا اَلْجَبَلَ فَوْقَهُمْ کَأَنَّهُ ظُلَّةٌ »و ابن شهر آشوب نیز در مناقب خود موافق این مضمون باختلاف سهلى از حضرت امام محمد باقر علیه السّلام روایت کرده و حق سبحانه و تعالى بعد از ذکر میثاق که در کتب سماوى مثبت بود چنانچه فرمود که: « أَ لَمْ یُؤْخَذْ عَلَیْهِمْ مِیثٰاقُ اَلْکِتٰابِ »بیان میثاقى میکند که بر جمیع بندگان فرا گرفته بجهت جمع میان دلایل سمعى و عقلى [ نظرات / امتیازها ]

«وَ إِذْ نَتَقْنَا اَلْجَبَلَ فَوْقَهُمْ کَأَنَّهُ ظُلَّةٌ » 172 ابو الفتوح نوشته است: یاد کن اى محمّد چون ما برداشتیم کوه را از بالاى سر ایشان، کأنّه ظلّة، پندارى سایه بانى است، ابن الاعرابى گفت: نتق برداشتن باشد و شکافتن و گستردن، و هر سه معنى را محتمل است، مفسّران گفتند: چون بنى اسرائیل احکام تورات قبول نمى کردند ،خداى تعالى کوهى از جاى برکند و بر بالاى سر ایشان بداشت بمقدار لشکرگاه ایشان فرسنگ در یک فرسنگ بمقدار قامت مردى

تفسیر عبده: یعنى کوه طور را بالا بردیم، و یا لرزاندیم آن را بااینکه بر ما فوق آنها مرتفع بود و سایه افکنده، و اگر آنها در دامنه ى کوه بوده اند و از سایه ى آن استفاده مى کرده اند، این جمله درست و راست است که «رفع الجبل فوقهم کالظلّة» یعنى کوه مانند سایبان بر بالاى سر آنها بلند شده بود.

سخن ما: در آیت 171 «وَ إِذْ نَتَقْنَا الْجَبَلَ» می‌گوئیم چون دلیل قطعى از آیه و روایت بر مقصود از آن نداریم ممکن است آیه براى اخبار از حادثه‏ى ترس‌‏آورى باشد مثل زلزله و غیر آن که موجب ترس و تسلیم یهود بوده است، و براى معرّفى سوابق یهود و پند مردم گفته شده است، تا یهودی‌هاى مخالف پیغمبر ص شرمنده شوند و از کبر و غرور خود فرود آیند، و بقیّه‌‏ى اعراب و منکرین هم متوجّه شوند، چون با یهود عالم و مدّعى معرفت چنین رفتارى شده است، معلوم است آنها چه باید بکنند و چگونه از لجاج و خودسرى دست بردارند و به آئین توحید تسلیم شوند. [ نظرات / امتیازها ]

وَ إِذْ نَتَقْنَا اَلْجَبَلَ فَوْقَهُمْ کَأَنَّهُ ظُلَّةٌ وَ ظَنُّوا أَنَّهُ وٰاقِعٌ بِهِمْ خُذُوا مٰا آتَیْنٰاکُمْ بِقُوَّةٍ وَ اُذْکُرُوا مٰا فِیهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ در این آیه خبر مى دهد که چون اسرائیلیان بر احکام تورات اقبال نمى کردند خداى تعالى براى تهدید آنها اضافه بر اینکه آنان را در(تیه) سرگردان گردانید بامر او کوه از زمین کنده شد و در بالاى سر آنها قرار گرفت مثل سایبان و گفته اند که یک فرسخ در یک فرسخ عرض کوه بوده و تمام آنهائى را که در(تیه)بودند فراگرفته بوده و کوه بالاى سر آنها با آنها حرکت مى کرد و به طورى به آنها نزدیک بود که گمان مى کردند بر آنها واقع مى گردد و آنها را هلاک مى گرداند و وقتى به کوه نظر مى کردند به سجده مى افتادند (خُذُوا مٰا آتَیْنٰاکُمْ بِقُوَّةٍ ) به آنها امر کردیم یا گفته شد آنچه بشما از آیات و احکام تورات رسیده بقوّت بگیرید یعنى با عزم و اراده قوّى بگیرید و متذکر دستورات آن باشید و بر طبق آن عمل نمائید شاید به این وسیله متّقى و پرهیزگار گردید [ نظرات / امتیازها ]

نکته ها:
این آیه، مشابه آیه ى 63 سوره بقره و آخرین آیه در این سوره است که درباره ى بنى اسرائیل سخن مى گوید از آیه ى 103 تا اینجا، پیاپى مسائلى را در مورد آنان مطرح کرده است

«نَتق»، به معناى کندن و پرتاب کردن و «ظُلَّةٌ » ، به معناى پارۀ ابر، سقف و سایبان است

موسى علیه السلام که براى میقات الهى به کوه طور رفته بود، در بازگشت براى هدایت بنى اسرائیل تورات را همراه خود آورد، امّا آنان به مخالفت پرداختند، خداوند کوه را از جا کند و بالاى سرشان قرار داد، آنان وحشت کردند و به سجده افتادند و قول اطاعت دادند، ولى طولى نکشید که دوباره از دین برگشتند

سؤال: آیا پیمان گرفتن و اطاعت در حال اجبار ارزشى دارد؟

پاسخ: اوّلاً هر اجبارى بد نیست، گاهى معتاد را مجبور به ترک اعتیاد مى کنند که خود یک ارزش است البتّه عقیده ى قلبى را نمى توان با اجبار تحمیل کرد، امّا عمل صحیح را مى توان به اجبار در جامعه ترویج داد ثانیاً گاهى کارى در آغاز به اجبار القا مى شود، ولى به تدریج از روى آگاهى و اختیار انجام مى گیرد

از امام صادق علیه السلام پرسیدند: «مراد از قوّت در این آیه قوّت بدنى است یا قلبى ؟ حضرت فرمودند: هر دو» [ نظرات / امتیازها ]

وَ إِذْ نَتَقْنَا اَلْجَبَلَ فَوْقَهُمْ کَأَنَّهُ ظُلَّةٌ وَ ظَنُّوا أَنَّهُ وٰاقِعٌ بِهِمْ خُذُوا مٰا آتَیْنٰاکُمْ بِقُوَّةٍ وَ اُذْکُرُوا مٰا فِیهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ خداوند کوه طور را بالاى سر بنى اسرائیل نگه داشت آن سان که گویى سقف و یا ابرى است که بر آنها سایه مى افکند و در سایۀ این معجزه و این هشدار به آنان دستور داد که از خدا بپرهیزند؛ لکن اسرائیل، اسرائیل است [و هیچ گاه از خدا فرمان نمى برد] نظیر این آیه در سورۀ بقره، آیۀ 63، ج 1 بیان شد [ نظرات / امتیازها ]

کسانى که حفظ نمودند توریة را از تحریف مانند عبد اللّه بن سلام و امثال او که قبول اسلام نمودند از یهود و کسانى که تمسّک نمودند بقرآن و حمله علم آن که کتاب ناطقند مانند شیعیان و بر پا داشتند نماز را که عمود دین و عمده فروع آن است لذا تخصیص بذکر یافته خداوند اجر آنها را بنحو اکمل در دنیا و آخرت عطا خواهد فرمود چون آنها کسانى هستند که در مقام اصلاح حال خودشان و سایر بندگان خدا بوده اند و بنابراین الّذین مبتدا و جمله انّا لا نضیع اجر المصلحین خبر است و عائد حذف شده براى دلالت مصلحین برآن و واو استینافیّه است و ممکن است عاطفه باشد بر الّذین یتّقون در آیه سابقه و جمله أ فلا تعقلون معترضه باشد میان معطوف و معطوف علیه و قمى ره از حضرت باقر (ع) نقل نموده که این آیه درباره آل محمد (ص) و شیعیان آنها نازل شده است و نتق کوه عبارت از قلع و رفع آنست و کلمه اذکر خطاب به پیغمبر (ص) یعنى یاد بیاور در صدر آیه دوم مقدر است که مکرر در امثال و نظائر آن بیان شده است چنانچه کلمه و قلنا یعنى و گفتیم قبل از کلمه خذوا باید تقدیر شود و عیاشى ره از حضرت صادق (ع) روایت نموده که پرسیدند مراد از قوّت در این آیه قوت بدنى است یا قلبى فرمود هر دو و قمّى از آن حضرت نقل نموده که چون خداوند توریة را بر بنى اسرائیل نازل فرمود قبول نکردند پس خداوند کوه طور را بلند فرمود بر بالاى سر آنها و حضرت موسى به آنها فرمود اگر قبول نکنید این کوه بر سر شما فرود مى آید پس ناچار قبول کردند و سرشان را به زمین انداختند و تفصیل این آیه در سوره بقره کاملا گذشت
[ نظرات / امتیازها ]