(عم یتساءلون ):(از چه پرسش می کنند) [ نظرات / امتیازها ]

عَم‌َّ یَتَساءَلُون‌َ: ‌از‌ چه‌ چیز می‌پرسند کفّار ‌از‌ یکدیگر!

نکته‌: عم‌ّ ‌در‌ اصل‌ (‌عن‌ ‌ما) ماء استفهامیه‌ ‌است‌. ‌به‌ جهت‌ خفّت‌ الف‌ آنرا حذف‌ کرده‌ و نون‌ ‌را‌ بدل‌ بمیم‌ ادغام‌ نموده‌. و معنی‌ استفهام‌، تفخیم‌ شان‌ ‌آن‌ چیزی‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌از‌ ‌آن‌ پرسش‌ کرده‌اند. ‌بعد‌ بیان‌ شأن‌ و تفخیم‌ ‌آن‌ فرماید: [ نظرات / امتیازها ]

1 - منکران معاد در عصر بعثت، با پرسش از یکدیگر، در پى تصور زوایاى آن بودند.

عمّ یتساءلون

«عمّ» در اصل «عن ما» بوده و «ما» براى استفهام است. «تساؤل» (مصدر «یتسائلون»); یعنى، سؤال از یکدیگر. آیات بعد ـ که درباره مظاهر قدرت خداوند و اوصاف قیامت است ـ و نیز وعده حتمى به آگاه شدن ـ در جمله «سیعلمون» ـ جملگى گویاى آن است که مورد پرسش، مسائل مربوط به جهان آخرت است و نشان مى دهد که پرسش کنندگان، معاد را باور نداشتند و با سؤالات خود ـ چنانچه به انگیزه کشف حقیقت باشد ـ درصدد آگاهى به کیفیت معاد بوده اند.

2 - کافران عصر بعثت، وعده معاد را، به تمسخر گرفته و درباره حقایق آن پرسش ها و شبهه هایى بر سر زبان ها مى انداختند.

عمّ یتساءلون

تهدید پرسشگران با جمله «سیعلمون» ـ در آیات بعد ـ این احتمال را تقویت مى کند که هدف آنان از پرسش ها، کشف حقیقت نبود; بلکه آنان در پى ایجاد سؤال و شبهه در ذهن دیگران و طعنه و کنایه زدن به وعده معاد بودند.

3 - پرسش هاى تردیدآمیز درباره معاد، شگفت آور و دور از انتظار است.

عمّ یتساءلون

«ما» در «عمّ» براى استفهام تعجّبى است و دلالت بر غیر منتظره بودن سؤال از معاد دارد.

4 - حتمى بودن معاد، امرى روشن و باور کردن آن بى نیاز از تحقیق و بررسى است.

عمّ یتساءلون

5 - معاد، مورد شک و تردید کافران عصر بعثت بود.

عمّ یتساءلون

6 - یگانگى خداوند در تدبیر جهان، محور پرسش هاى تردیدآمیز اهل مکّه در عصربعثت*

عمّ یتساءلون

گرچه بخش عظیمى از آیات این سوره درباره حوادث قیامت است; ولى آیات آغازین آن ـ که درباره قدرت خدا و حاکمیت خواست او بر جهان است ـ مى تواند قرینه باشد که مورد سؤال در «یتسائلون» وابستگى همه کارها به خداوند و بى نقش بودن بت ها در کار تدبیر جهان است.
[ نظرات / امتیازها ]

[1] انسان‌ معمولا ‌از‌ اندیشیدن‌ جدّی‌ درباره‌ حقایق‌ بزرگ‌ ‌که‌ ترسیم‌ کننده‌ خطوط عمده‌ و اساسی‌ ‌در‌ زندگی‌ ‌او‌ ‌است‌، خودداری‌ می‌ورزد، چرا! آیا ‌برای‌ پیچیدگی‌ ‌آنها‌ ‌است‌! هرگز ... بلکه‌ ‌از‌ ‌آن‌ روی‌ چنین‌ می‌کند ‌که‌ ‌در‌ جان‌ ‌خود‌ ‌از‌ ‌اینکه‌ کار رویگردان‌ ‌است‌ مگر معرفت‌ و شناخت‌ ‌او‌ مسئولیتهای‌ بزرگی‌ ‌را‌ ‌بر‌ ‌او‌ تحمیل‌ نکرده‌، ‌پس‌ چرا ‌خود‌ ‌را‌ مکلف‌ ‌به‌ قبول‌ ‌اینکه‌ سختی‌ می‌کند! ‌او‌ ‌را‌ ‌به‌ حال‌ ‌خود‌ واگذار ‌تا‌ غافلانه‌ ‌بر‌ آیات‌ ‌آن‌ بگذرد و ‌از‌ مسئولیتهای‌ ‌آن‌ شانه‌ تهی‌ کند. ولی‌ آیا ‌اینکه‌ خودداریها دردی‌ ‌از‌ ‌او‌ دوا می‌کند! هرگز ‌به‌ ‌آن‌ می‌رسد و ‌با‌ ‌آن‌ رو ‌به‌ رو می‌شود، خواه‌ بخواهد و خواه‌ نخواهد، و ایمان‌ آورد ‌ یا ‌ عناد ورزد و کافر شود.

‌از‌ جمله‌ ‌اینکه‌ حقایق‌ ‌است‌ روز قیامت‌ و هراسهای‌ عظیم‌ موجود ‌در‌ ‌آن‌ ‌که‌ کودکان‌ ‌را‌ پیر می‌کند، و مسئولیت‌ تسلیم‌ ‌به‌ حق‌ و فرمان‌ ‌او‌ ‌را‌ ‌بر‌ ‌ما واجب‌ می‌سازد، ‌پس‌ آیا رویگردان‌ شدن‌ ‌از‌ همه‌ اینها امکان‌پذیر ‌است‌! هرگز ... بدان‌ سبب‌ ‌که‌ نشانه‌ها و آیات‌ ‌او‌ همه‌ عرصه‌های‌ زندگی‌ ‌ما ‌را‌ پر کرده‌، و ‌ما پیوسته‌ درباره‌ ‌آن‌ پرسش‌ می‌کنیم‌ و ‌با‌ یکدیگر اختلاف‌ نظر داریم‌، ولی‌ ‌اینکه‌ ‌به‌ صورت‌ جدی‌ نیست‌، و فردا ‌که‌ ‌با‌ ‌آن‌ رو ‌به‌ رو شدیم‌ ‌از‌ اندازه‌ زیانی‌ ‌که‌ ‌از‌ ‌اینکه‌ سست‌انگاری‌ خویش‌ ‌به‌ ‌ما می‌رسد آگاه‌ خواهیم‌ شد، و ‌در‌ ‌آن‌ روز ‌از‌ پشیمانی‌ سودی‌ ‌برای‌ ‌ما حاصل‌ نمی‌شود.

عَم‌َّ یَتَساءَلُون‌َ‌-‌ ‌از‌ چه‌ چیز فراوان‌ پرسش‌ می‌کنند!» [ نظرات / امتیازها ]

خبر مهم ! در نخستین آیه سوره به عنوان یک استفهام آمیخته با تعجب مى فرماید:
(آنها از چه چیز از یکدیگر سؤ ال مى کنند؟) (عم یتساءلون ).
سـپـس بـى آنـکـه در انتظار پاسخ آنها باشد خود به پاسخگویى پرداخته مى افزاید: (آنها از خبر بزرگ و پر اهمیت سؤ ال مى کنند) (عن النبا العظیم ).
(همان خبرى که پیوسته در آن اختلاف دارند) (الذى هم فیه مختلفون ).
در ایـنـکه منظور از این خبر بزرگ (نبا عظیم ) چیست ؟ مفسران پاسخهاى متعددى گفته اند: گـروهـى آن را اشـاره بـه روز رسـتـاخـیـز، و بـعـضـى اشـاره بـه نزول قرآن مجید، و بعضى به همه اصول دین از توحید گرفته تا معاد، و در روایاتى نیز تفسیر به مساءله ولایت و امامت شده است که در نکته هاى آینده به آن اشاره خواهد شد.
دقـت در مـجـمـوع آیـات ایـن سوره مخصوصا تعبیراتى که در آیات بعد آمده و جمله ان یوم الفصل کان میقاتا که بعد از ذکر نشانه هاى قدرت خداوند در زمین و آسمان آمده ، و توجه به این حقیقت که شدیدترین مخالفت مشرکان در مساءله (معاد) بود، رویهمرفته تفسیر اول یعنى معاد و رستاخیز را تایید مى کند.
(نـبـا) به گفته (راغب ) در (مفردات ) به معنى خبرى است که (مهم ) باشد و داراى (فایده ) و انسان نسبت به آن (علم ) یا (ظن غالب ) پیدا کند، و این امور
سه گانه در معنى نبا شرط است .
بـنابراین توصیف به (عظیم ) تاءکید بیشترى را مى رساند و رویهمرفته نشان مى دهد که این خبر که گروهى در آن تردید داشتند واقعیتى بوده است شناخته شده ، پر اهمیت ، و با عظمت ، و چنانکه گفتیم مناسبتر از همه این است که منظور خبر رستاخیز باشد.
جمله (یتساءلون ) (از یکدیگر سؤ ال مى کنند) ممکن است تنها اشاره به کفار باشد که آنـهـا هـمـواره دربـاره مـعـاد از یـکـدیـگـر سـؤ ال مـى کـردنـد، نـه سـؤ ال براى تحقیق و درک حقیقت .
ایـن احـتـمـال نـیـز وجـود دارد کـه مـنـظـور از آن سـؤ ال از مـؤ مـنـان بـاشـد، و یـا سـؤ ال از شخص پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ).
در ایـنـجـا سـؤ الى مـطـرح شـده کـه اگر منظور از (نبا عظیم ) رستاخیز است ، این امر ظاهرا مورد انکار همه کفار بوده ، چرا مى فرماید: (آنها در آن اختلاف دارند)؟
در پاسخ مى گوییم : اولا انکار معاد به صورت مطلق حتى در میان مشرکان قطعى نیست ، چـه ایـنـکه بسیارى از آنها بقاى روح را بعد از بدن و به تعبیر دیگرى معاد روحانى را اجمالا قبول داشتند.
اما در مورد معاد جسمانى بعضى در آن اظهار تردید و شک مى کردند که لحن آیات قرآن آن را منعکس کرده است (نمل 66) و بعضى شدیدا منکر بوده و حتى پیامبر (صلى الله علیه و آله و سـلم ) را به خاطر ادعاى معاد جسمانى (نعوذ بالله ) دیوانه ، یا مفترى بر خدا، مى دانـسـتـنـد (سـبـا 7 و 8) و بـه ایـن تـرتـیـب اخـتـلاف آنـهـا در مـسـاءله مـعـاد قابل انکار نیست .
سـپـس مـى افزاید: (اینچنین نیست که آنها درباره قیامت مى گویند و فکر مى کنند، و به زودى مى فهمند) (کلا سیعلمون ).
باز هم چنین نیست که آنها مى پندارند، و به زودى آگاه خواهند شد (ثم کلا سیعلمون ).
(آن روز با خبر مى شوند که فریاد واحسرتاى آنها بلند است ، و از تفریط و کوتاهى خـود سخت پشیمان مى شوند) (ان تقول نفس یا حسرتى على ما فرطت فى جنب الله ) (زمر - 56).
آن روز کـه امـواج عـذاب گـرداگرد آنها را مى گیرد، و تقاضاى بازگشت به دنیا را مى کنند (هل الى مرد من سبیل ): (آیا راهى به بازگشت وجود دارد) (شورى - 44).
حـتى در لحظه مرگ که حجابها از برابر چشم انسان کنار مى رود، و حقایق عالم دیگر در بـرابـر او آشـکـار مـى شـود، و بـه بـرزخ و مـعـاد یـقـیـن پیدا مى کند در همان لحظه نیز فـریـادش بـلنـد مـى شـود کـه مـرا بـاز گـردانـیـد تـا عـمـل صـالحـى انـجـام دهـم (رب ارجعون لعلى اعمل صالحا فیما ترکت ) (مؤ منون 99 - 100).
تـعـبـیر به (سیعلمون ) (با (س ) که معمولا براى آینده نزدیک مى آید) اشاره به این است که قیامت امرى است نزدیک ، و تمام عمر دنیا در برابر آن ساعتى بیش نیست !
در ایـنـکـه دو آیـه فـوق کـه به صورت تکرار آمده به منظور تاءکید یک واقعیت (آگاهى آنها در آینده نزدیک از قیامت و رستاخیز) است ، یا بیان دو مطلب جداگانه (اولى اشاره به ایـن است که در آینده نزدیک عذاب دنیا را مى بینند، و دومى اشاره به اینکه عذاب آخرت را بـعـد از آن خـواهـنـد دیـد) مـفـسـران دو احـتـمـال داده انـد، ولى تـفـسـیـر اول مناسبتر به نظر مى رسد.
ایـن احـتـمـال نـیـز داده شـده کـه مـنـظور این است که با پیشرفت علم و دانش بشر شواهد و دلائل بـر وجـود رستاخیز آنقدر فراوان مى شود که حتى منکران چاره اى جز اعتراف به آن نمى بینند.
ولى اشکال این تفسیر آن است که چنین آگاهى براى آیندگان از نوع بشر خواهد بود نه بـراى آن گروهى که در عصر پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) مى زیستند و در امر قیامت اختلاف داشتند، در حالى که آیه درباره آنها سخن مى گوید. [ نظرات / امتیازها ]

وقتی که کفّار و مشرکان مکّه ، با مطالب و مباحث تازه‌ای ، از قبیل مبدأ و معاد و وحی و نبوّت و رستاخیز و حساب و کتاب قیامت ، و بهشت و دوزخ ، روبرو شدند ، گاهی از روی شکّ و تردید ، و گاهی از روی شوخی و مسخره ، پرسشهائی درباره آن مطالب از یکدیگر می‌کردند . در اینجا سؤال ایشان این بود که : واقعاً راست است که قیامت وجود دارد ؟‏
شرک‏گرایان و حق‏ناپذیران درباره چه چیزى از یکدیگر مى‏پرسند؟
در تفسیر آیه آورده‏اند که: پس از بعثت پیامبر و تلاوت آیات قرآن به وسیله آن حضرت بر شرک‏گرایان و دعوت جامعه به توحیدگرایى و یکتاپرستى و ایمان به معاد و جهان پس از مرگ و روز رستاخیز و زنده شدن مردگان، سردمداران کفر و بیداد به شیوه انکار و تعجّب به پرسش از یکدیگر پرداختند، و این پرسش را در برابر یکدیگر نهادند که محمد(ص) چه مى‏گوید؟
او، از فرارسیدن کدامین روز و زنده شدن چه کسانى خبر مى‏دهد؟
درست در برابر پرسش انکارى آنان بود که این آیات بر قلب پاک آن حضرت فرود آمد.
در این مورد «زجاج» مى‏گوید: پرسش آغاز سوره به منظور بزرگداشت موضوع است؛ درست بسان این سخن که فردى براى بزرگداشت «زید» مى‏پرسد، کدامین زید؟ زید کیست؟
[ نظرات / امتیازها ]

مردم از چه خبر مهمی سؤال می کنند؟ ! یعنی مردم چقدر حرف می زنند؟ ! چقدر دچار تردید می شوند؟ ! در اسلام اگر مقصود از سؤال کردن فهمیدن باشد خوب است. حدیث داریم: امام صادق ع ‏فرمودند: «سَلْ تَفَقُّهاً وَ لَا تَسْأَلْ تَعَنُّتا»(کافی‏ج‏6، ص‏381) برای فهمیدن سؤال کنید گاهی برخی مقصودشان از سؤال این است که: حرف را از زیر زبان کسی بکشند و تجسس کنند. در قرآن «ِیَسْئَلُونَک» خیلی داریم: برخی سؤال می کنند و باید جوابشان را بدهی. برخی جاها می فرماید: به سؤالشان جواب نده. مثال: «یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْأَنْفالِ» انفال/1 وقتی از تو درباره انفال سؤال می کنند « قُل» به آنها بگو. «یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْأَهِلَّةِ» بقره/189 وقتی از تو درباره هلال ماه سؤال می کنند « قُل» به آنها بگو. جایی که سؤال طبیعی است باید پاسخ داد. اما به برخی سؤالها هم نباید پاسخ داد. ما چیزی در اسلام داریم به نام «سانسور» قرآن راجع به سانسور اینگونه می فرماید: «لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْیاءَ إِنْ تُبْدَ لَکُمْ تَسُؤْکُمْ» مائده/101 سؤال نکنید از چیزهایی که اگر بفهمید برایتان بد است. وقتی شما می پرسید: تو چه طور آدمی هستی؟ وقتی من جواب بدهم، علاقه شما از من کم می شود و بالعکس. اصل را بر این مبنا باید نهاد که هر دو آدم خوبی هستیم مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. و لذا حدیث داریم: کیس حق ندارد درد دلش را به کسی بگوید. علامت مؤمن این است که لبخندش در صورتش و حزن و اندوهش در دلش باشد. و انسان حق ندارد سؤال کند. سؤال در مورد مادیات بد است(گدایی) شخصی نزد حضرت آمد و گفت: آقا مقداری پول بده تا خرج کنم! چون نه دست دارم کار کنم و نه پولی دارم تا تجارت کنم. حضرت صادق ع فرمود: سرت که سالم است. «اعْمَلْ فَاحْمِلْ عَلَى رَأْسِکَ»(کافی، ج‏5، ص‏76): با سرت حمالی کن و گدایی نکن. سؤال علمی جایز است. سؤال مادی جایز نیست مگر در وقت ضرورت. سؤالی که در آن شیطنت باشد یا با جواب دادن به آن سؤال آبروی مؤمنی به خطر بافتد، نباید پاسخ داد. اگر سؤال مشورتی بود و مثلا در مورد داماد سؤال شد، باید پاسخ صحیح داد(غیبت جایز است)
[ نظرات / امتیازها ]

این سوره چهل آیه دارد و در مکّه نازل شده است.
نام سوره برگرفته از آیه دوم است که از قیامت، به «نبأعظیم» یعنى خبر بزرگ یاد مى‏کند.
آیات این سوره با استدلال به نظام حکیمانه حاکم بر طبیعت، برپایى قیامت براى اجراى نظام پاداش و کیفر را لازمه حکمت الهى شمرده و هستى انسان بدون آن را عبث و بیهوده مى‏داند.
ادامه سوره گوشه‏اى از عذاب سخت طغیان‏گران و نعمت‏هاى بهشتیان را بیان مى‏دارد و با هشدار شدید به کافران پایان مى‏پذیرد. [ نظرات / امتیازها ]

این سوره مکی است و به نامهای نبأ و عم و معصرات معروف میباشد که از وقوع حتمی قیامت خبر میدهد و در مورد عقاید انکارآمیز کفار درباره معاد و نظم عالم آفرینش و دلیل هدفدار بودن خلقت و هدف نهایی معاد صحبت میکند
عَمَّ یَتَساءَلُونَ
مشرکان درباره معاد بحث میکردند و گروهی نسبت به آن در شک و تردید و گروهی با اینکه نسبت به آن باور و اعتراف به حقانیت معاد داشتند اما از روی لجاجت و عناد آن را انکار میکردند و در حقیقت اختلاف آنها در نحوه انکار معاد بوده و در اصل انکار، متحد بودند لذا میگوید درباره چه چیز پرس و جو میکنند عَمَّ یَتَساءَلُونَ [ نظرات / امتیازها ]

قولی تعالی: عَمَّ یَتَساءَلُونَ عَنِ النَّبَإِ الْعَظیمِ الَّذی هُمْ فیهِ مُخْتَلِفُونَ
مردم از چه می پرسند از خبر بزرگ که در آن اختلاف میکنند.
مفسرین در النَّبَإِ الْعَظیمِ اختلاف کرده اند بعضی گفتند قرآن است که در آن خلاف کردند جمعی سحرش خواندند و بعضی شعر و فرقه ای افسانه وطایفه ای گفتند نَّبَإِ پیغمبر است که
ساحر و کاهن و شاعر و دیوانه اش خواندند ولی در تفسیر اهل بیت عصمت و طهارت النَّبَإِ الْعَظیمِ امیرالمومنین(ع) است چنانکه در کافی از ابی حمزه روایت کرده که از حضرت باقر(ع) معنای النَّبَإِ الْعَظیمِ را سوال نمودم فرمود خود آنحضرت امیرالمومنین(ع) است فرموده برای خدا و نبا بزرگتری از من نیست و اینحدیث را در بصایر الدرجات با زیادتی این جمله روایت کرده فرمود آنحضرت ولایت مرا خداوند بر امتهای گذشته فرض و واجب نموده یا همان اگر اختلاف زبانیکه داشتند بسیاری از آنها قبول ننمودند و اقرار بفضیلت من نکردند.
ابن بابویه از حضرت امام زین العابدین(ع) و حضرت رضا(ع) روایت کرده فرمودند پیغمبر اکرم(ص) به امیرالمومنین(ع) فرمود یا علی تو باب و حجه پروردگار گ نبا عظیم و صراط مستقیم و مثل اعلی هستی و حافظ محمد بن مومن شیرازی که یکی از مخالفین است در کتاب مستخرج از تفاسیر اثنی عشر ذیل تفسیر آیه فوق از سدی روایت کرده گفت صخر بن حرب وارد شد بر پیغمبر اکرم(ص) عرض کرد ای محمد امر ولایت بعد از شما کیست؟ فرمود کسی است که او نسبت بمن بمنزله هارون است نسبت به موسی, لذا جبرئیل نازل شد و آیات فوق را آورد و گفت ای رسول خدا بعضی از امت تو تصدیق ولایت و خلافت علی(ع) را بنمایند و بعض دیگر تکذیب کنند و بزودی شناسند و یقین نمایند بولایت علی(ع) در قبر هنگام سوال کردن از آنها بدانکه در مشرق و مغرب عالم و بیابان و دریا نمیرد کسی مگر آنکه نکیر و منکر سوال کنند از او درباره ولایت و خلافت علی و می پرسند پروردگار تو کیست و دین تو چیست و پیغمبر تو کیست و امام تو کیست؟

[ نظرات / امتیازها ]