(و فاکهه و ابا):(و میوه و چراگاهی ) [ نظرات / امتیازها ]

1 - خداوند، باران و زمین مساعد را وسیله فراهم آمدن میوه مصرفى انسان و علوفه حیوانات قرار داده است.

صببنا الماء ... شققنا الأرض ... و فـکهة و أبًّا

«أبّ»; یعنى، علوفه چرندگان، چه براى آنها چیده شود و چه خود به چرا مشغول شوند. (لسان العرب)

2 - دستیابى انسان به میوه ها و مراتع، نعمت خداوند و مقتضى شکرگزارى انسان از او است.

ما أکفره ... و فـکهة و أبًّا

3 - توجّه به باغ هاى میوه و مرغزارها، مایه شناخت خداى قادر و بازدارنده انسان از ناسپاسى و کفرورزى به او است.

ما أکفره ... و فـکهة و أبًّا

4 - «عن أمیرالمؤمنین(ع) قال: إنّ الأبَّ هو الکلأ و المرعى;(1)

از امیرالمؤمنین(ع) روایت شده که فرمود: «أبّ» علف ها و گیاهان خودرو و چراگاه [حیوانات] است». [ نظرات / امتیازها ]

و از ثمره این باغها انسان به میوه‏هاى فراوان با اشکال گوناگون و حجمها و لذتها و فایده‏هاى مختلف دسترس پیدا مى‏کند که همه آنها محصول باغى یگانه است و با آب واحدى آبیارى مى‏شود آیا به تفاوتهاى میان پسته و بادام و گردو و موز و آناناس و جوز هندى توجه کرده و دیده‏اى که یک جوز هندى به حجم صدها دانه پسته است، با آن که هر یک از آنها لذیذ و سودمند و زیبا است، سبحان اللَّه. و خداوند متعال علاوه بر میوه‏ها علف نیز براى جانوران اهلى آفریده است.
وَ فاکِهَةً وَ أَبًّا- و میوه و چمنزار.»
گفته‏اند که: أبّ مرتع حیوانات است و بدان سبب به این نام نامیده شده که حیوان به آن باز مى‏گردد. و به گفته‏اى دیگر: مقصود از ابّ میوه‏هاى خشک است، و ابن عباس گفت: ابّ چیزى است که از زمین مى‏روید و مردمان و چهارپایان از آن مى‏خورند.

در خبر است که از ابو بکر درباره این گفته خداى تعالى: وَ فاکِهَةً وَ أَبًّا پرسش کردند و او معنى ابّ را نمى‏دانست، پس گفت: یعنى آسمان که بر سر ما سایه مى‏افکند یا زمینى که ما را بر دوش دارد یا چه کنم اگر بگویم که در کتاب خدا چیزى است که من آن را نمى‏دانم فاکهة را مى‏شناسیم، و اما ابّ را خدا مى‏داند، پس خبر به امیر المؤمنین (ع) رسید و او گفت: «یا سبحان اللَّه! آیا نمى‏دانست که ابّ به معنى مرتع و چمنزار است، و گفته خداى تعالى: وَ فاکِهَةً وَ أَبًّا توجه دادنى است از خدا به نعمتى که بر آفریدگان خود ارزانى داشته و با آن خوراک ایشان را تأمین کرده، و براى آنان و چارپایانشان چیزى آفریده که مایه زنده ماندن جانشان است و قیام بدنهاى ایشان از آن میسر مى‏شود». «21»

در الدر المنثور از انس آمده است که: عمر بر منبر این آیات را تلاوت کرد: فَأَنْبَتْنا فِیها حَبًّا وَ عِنَباً وَ قَضْباً وَ زَیْتُوناً وَ نَخْلًا وَ حَدائِقَ غُلْباً وَ فاکِهَةً وَ أَبًّا و گفت: این همه را مى‏دانستیم، ولى ابّ چیست؟ سپس عصایى را که در دست داشت به دور انداخت و گفت: این به خدا سوگند تکلف است، بحثى بر تو نیست که ندانى ابّ چیست از آنچه کتاب راهنما براى شما بیان کرده است پیروى و به آن عمل کنید، و آنچه را که نمى‏دانید به پروردگارش احاله دهید. [ نظرات / امتیازها ]

(آیه 31)- سپس مى‏افزاید: «و میوه و چراگاه» (و فاکهة و ابا).
«ابّ» به معنى گیاهان خودرو و چراگاهى است که آماده چریدن حیوانات و یا چیدن گیاهان باشد.
در اینجا این سؤال پیش مى‏آید که در آیات گذشته بعضى از میوه‏ها بالخصوص مطرح شده بود، و در اینجا میوه بطور کلى مطرح شده، و از این گذشته در آیه قبل که سخن از باغها مى‏گفت ظاهرا نظر به میوه‏هاى باغها داشت، چگونه بار دیگر میوه در اینجا مطرح شده است؟
در پاسخ مى‏گوئیم: اما این که بعضى از میوه‏ها بالخصوص ذکر شده مانند انگور و زیتون و خرما (به قرینه درخت نخل) به خاطر اهمیت فوق العاده‏اى است که از میان میوه‏ها دارند، و اما این که چرا «فاکهه» (میوه) جداگانه از «حدائق» (باغها) ذکر شده؟ ممکن است به خاطر این باشد که باغها منافع دیگرى غیر از میوه نیز دارند، منظره زیبا، طراوت و هواى سالم و مانند آن.
از این گذشته برگ بعضى از درختان و ریشه و پوست بعضى دیگر، جزء مواد غذائى هستند (مانند چاى و دارچین و زنجبیل و امثال آن) به علاوه برگهاى بسیارى از درختان خوراک مناسبى براى حیوانات است و مى‏دانیم آنچه در آیات فوق آمده، هم خوراک انسان را شامل مى‏شود، هم خوراک حیوان را. [ نظرات / امتیازها ]

روایت کرده‏اند که از أبى بکر پرسیدند از معناى گفتار خداى تعالى «وَ فاکِهَةً وَ أَبًّا» (سوره‏ عبس آیه 31)- (که فاکهة بمعناى میوه است) ولى معناى «أب» را نمیدانستند (و پرسیدند «أب» در این آیه بچه معنا است؟) أبو بکر گفت: کدام آسمان بر من سایه گستراند، یا کدام زمین مرا بر خود گیرد، یا چه بکنم اگر در کتاب خداى تعالى چیزى را بگویم که آن را ندانم، (یعنى من ندانسته چیزى نگویم) اما «فاکهة» را میدانم که چیست و اما «أب» پس خدا بآن داناتر است، این سخنان بگوش امیر المؤمنین علیه السّلام رسید فرمود: سبحان اللَّه! آیا ندانسته که «أب» گیاه و علوفه و چراگاه است، و این گفتار خداى تعالى که فرموده: «و فاکهة و أبا» براى بیان شمار کردن نعمتهاى او بر بندگان است، که بوسیله آنها بآنان غذا دهد و آنها را براى ایشان و براى چهار پایانشان آفریده، چیزهائى که موجب زندگى و حیات نفوس ایشان است و بدنهاى آنان بدان وسیله زنده بماند. [ نظرات / امتیازها ]

و میوه و چراگاه ( و فاکهة و ابا).
اب ( با تشدید باء ) به معنى گیاهان خودرو و چراگاهى است که آماده چریدن حیوانات و یا چیدن گیاهان باشد ، و در اصل معنى آمادگى را مى‏بخشد ، و از آنجا که اینگونه چراگاهها آماده بهره‏بردارى است به آن اب گفته شده .
بعضى نیز گفته‏اند منظور از اب میوه‏هائى است که قابل خشک کردن و ذخیره نمودن براى زمستان است ، به مناسبت اینکه همیشه آماده بهره‏بردارى است.
بسیارى از مفسران اهل سنت و شیعه در ذیل این آیه نقل کرده‏اند که روزى عمر بر منبر بود و این آیات را تلاوت کرد ، سپس گفت : همه اینها را ما مى‏شناسیم اما اب چیست ؟ نمى‏دانم، سپس عصائى را که در دست داشت رها کرد و گفت : به خدا سوگند که این یکنوع تکلف است ، چه اشکالى دارد معنى اب را ندانى ! شما از چیزى از کتاب الله پیروى کنید که براى شما تبیین شده ، و به آن عمل نمائید و آنچه را نمى‏دانید و نمى‏فهمید موکول به پروردگار کنید!.
این نشان مى‏دهد که او مفهوم کلمه اب را چیز پیچیده‏اى مى‏دانست ، در حالى که با مراجعه به متون لغت روشن مى‏شود که مطلب پیچیده‏اى نیست.
و عجب اینکه در در المنثور آمده است که همین سؤال را از ابو بکرکرده‏اند ، او گفت من اگر در کتاب خدا چیزى را بگویم که نمى‏دانم کدام آسمان بر سر من سایه مى‏افکند ، و کدام زمین حاضر است مرا بپذیرد ؟ .
درست است که بسیارى از دانشمندان اهل سنت از این دو حدیث نتیجه گرفته‏اند که هیچکس نباید در مورد مسائلى که آگاه نیست ، مخصوصا در کتاب الله ، سخنى بگوید ، ولى بالاخره جاى این سؤال باقى است که چگونه کسى که به عنوان پیشوا و خلیفه مسلمین مى‏خواهد حکومت کند از مفهوم لغتى که در متن قرآن مجید آمده و چندان پیچیدگى ندارد آگاه نباشد ؟ اینها همه دلیل بر این است که باید در هر عصر و زمان رهبرى الهى در میان مردمبوده باشد که از تمام مسائل شرع آگاه و از هر اشتباه و خطائى مصون و معصوم باشد.
و لذا در ذیل حدیثى که مرحوم مفید در ارشاد آورده است مى‏خوانیم : هنگامى که این ماجرا به گوش امیر مؤمنان على (علیه‏السلام‏) رسید ، فرمود : سبحان الله ا ما علم ان الاب هو الکلاء و المرعى و ان قوله تعالى : و فاکهه و ابا اعتداد من الله بانعامه على خلقه ، فیما غذاهم به ، و خلقه لهم و لانعامهم ، مما تحیى به انفسهم و تقوم به اجسادهم : عجیب است ، آیا او نمى‏دانست که اب به معنى گیاهان خودرو و چراگاه است ، و اینکه جمله و فاکهة و ابا عنایتى است از سوى خداوند نسبت به بندگانش در آنچه از مواد غذائى به آنها داده ، و براى آنان و چهارپایانشان آفریده ، از چیزهائى که مایه حیات و قوام جسم آنها است ؟ ! . [ نظرات / امتیازها ]