این سوره نوزده آیه دارد و در مکّه نازل شده است.
سوره‏هایى را که با فرمان تسبیح خداوند آغاز مى‏شود، مسبّحات گویند و سوره اعلى، آخرین سوره از سور مسبّحات است.
نام سوره، برگرفته از آیه اول است که خداوند را با وصفِ «اعلى» توصیف مى‏کند. مطالب سوره به دو بخش تقسیم مى‏شود که بخش اول، خطاب به پیامبر گرامى اسلام و بخش دوم درباره مؤمنان و کافران و عوامل سعادت و شقاوت این دو گروه است.
در روایات سفارش شده است که در نماز عید (فطر و قربان)، در رکعت اول سوره اعلى خوانده شود.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

تسبیحِ نام خدا، یعنى نه فقط براى ذات خداوند، شریک قائل نشویم، بلکه حتّى براى نام او نیز شریک نیاوریم و نام دیگران را هم ردیف نام خداوند قرار ندهیم. چنانکه برخى گروه‏هاى التقاطى مى‏گفتند: «به نام خدا و به نام خلق قهرمان ایران» [ نظرات / امتیازها ]

در قرآن و حدیث نشانه‏هاى زیادى است که اسلام به محترم شمردن نام‏هاى مقدّس عنایت دارد. چنانکه در این سوره مى‏فرماید: علاوه بر تسبیح ذات، اسم پروردگار را هم باید منزه بدانى. در جاى دیگر مى‏فرماید: نام پیامبر را مثل نام‏هاى خودتان ساده نبرید: «لاتجعلوا دعاء الرسول کدعاء بعضکم بعضا» (نور/63) در جاى دیگر مى‏فرماید: چرا فرشتگان را به نام زن مى‏خوانند: «لیسمّون الملائکة تسمیة الانثى» (نجم/27) و پیامبر اسلام نام‏هاى نامناسب یاران را تغییر مى‏دادند. [ نظرات / امتیازها ]

کسی جز خداوند در عالم هستی سزاوار ستایشنیست [ نظرات / امتیازها ]

فرمان تسبیح اسم پروردگار به پیامبر.

ای رسول ما اسم پروردگار بلند مرتبه‌ات را منزه دان!

کسی که خلق و هدایت تکوینی به دست اوست و هم او حد رشد برخی از مخلوقات را ناچیز و بهره آنها را از هدایت تکوینی کم قرار داده است.

توضیحی کوتاه در مورد دلیل خشک شدن علف

پس علفی که خشک می‌شود، خروج از هدایت تکوینی نکرده است و در همان چهارچوب خشک شده است، پس مستلزم نقص و عجز و ضعف در خدا نیست، بلکه حدش همین قدر بوده است.
[ نظرات / امتیازها ]

یعنی این آیات می‌خواهد بگوید که ای مردم تحت پوشش تذکر پیامبر قرار بگیرید.

گویا در این آیات یک بار خطاب آیات، پیامبر گرامی اسلام بوده است و خدا به پیامبر خود می‌فرماید:

سَنُقْرِئُکَ فَلا تَنْسَى (۶)إِلا مَا شَاءَ اللَّهُ إِنَّهُ یَعْلَمُ الْجَهْرَ وَمَا یَخْفَى (٧)وَنُیَسِّرُکَ لِلْیُسْرَى (٨)فَذَکِّرْ إِنْ نَفَعَتِ الذِّکْرَى (٩)سَیَذَّکَّرُ مَنْ یَخْشَى (١٠)وَیَتَجَنَّبُهَا الأشْقَى (١١)الَّذِی یَصْلَى النَّارَ الْکُبْرَى (١٢)ثُمَّ لا یَمُوتُ فِیهَا وَلا یَحْیَا (١٣)

حال رو به مردم می‌فرماید:

ای مردم من به پیامبر خودم می‌گویم که تو کارت این است که تذکر را به مردم بدهی، اما در قبال عکس‌العمل مردم تو مسئولیتی نداری.

حال شما چکار می‌کنید، هر کس از شما باید راه خودش را انتخاب کند، اساس این انتخاب، دنیاگرایی و آخرت گرایی است، هر کس که آخرت را که خیر و «ابقی» است برگزید، طبیعی است که اراده تزکیه می‌کند و وقتی تزکیه شد، یاد خدا در وجودش می‌آید و یاد خدا هم آمد، نمازگزار می‌شود و به فلاح می‌رسد، اما شما دنیا را برگزیدید و ترجیح دادید، هر چقدر پیامبر تلاش می‌کند، بی‌فایده است.

اگر شما راه دنیا را انتخاب کنید تا تبعات شقاوت به دنبالش باشد، مسئولیت این کار با خودتان است و با پیامبر نیست.

این فرمول که اگر کسی حیات آخرت را برگزیند، راه تزکیه را می‌رود و یاد خدا در وجود او زنده خواهد شد و نماز خواهد خواند و به فلاح خواهد رسید و اگر کسی حیات دنیا را خواهد گزید، غفلت وجودش را خواهد گرفت و بی‌نماز خواهد شد و به جهنم واصل خواهد شد و راه شقاوت هم این است؛ این فرمول تازه و در زمان پیامبر ابداع نشده است، إِنَّ هَذَا لَفِی الصُّحُفِ الأولَى (١٨)

چرا که لبّ دین از همان ابتدا و همان صحف اولی و اولین صحیفه‌های آسمانی که از طرف خدا نازل شده است، همین است، و از میان صحیفه‌های اولی دو مورد را مثال می‌زند:

صُحُفِ إِبْرَاهِیمَ وَمُوسَى (١٩)
[ نظرات / امتیازها ]

فضای سوره

سوره با فرمان «تسبیح» به پیامبر آغاز می‌شود و بعد به ایشان فرمان «ذکّر» می‌دهد و بعد به مردم می‌فرماید که راه خود را خودتان انتخاب کنید.

از ارتباط سیاق اول با دو سیاق بعدی به این نتیجه می‌رسیم که بحث سوره، یک بحث تکوینی نیست،‌ آن چیزی که در سوره به دنبال «سبح» پی‌گیری می‌شود، «ذکّر» است و بعد از آن هم بحث سوره، قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّى (١۴)وَذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى (١۵)بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا (١۶)وَالآخِرَةُ خَیْرٌ وَأَبْقَى (١٧) است.

بحث سوره گیاه شناسی و علف شناسی نیست، بحث سوره در فضای تشریعی است.

الان باید دنبال این باشیم که چرا خدا به پیامبر می‌فرماید: سبح؟

در سیاق اول صحبت از وَالَّذِی أَخْرَجَ الْمَرْعَى (۴)فَجَعَلَهُ غُثَاءً أَحْوَى (۵) است و این را اگر در سوره پی‌گیری می‌کنیم که بدانیم ما به ازای آن در سوره چیست، به این نتیجه می‌رسیم که ما به ازای این جمله در سوره همان «اشقا»یی است که فرموده است: وَیَتَجَنَّبُهَا الأشْقَى (١١)الَّذِی یَصْلَى النَّارَ الْکُبْرَى (١٢)ثُمَّ لا یَمُوتُ فِیهَا وَلا یَحْیَا (١٣)

اینها انسانهایی هستند که از تذکر دوری می‌کنند و با اختیار خودشان خشک می‌شوند و سیاه می‌شوند.

در چنین فضایی فرمان «سبح» به این خاطر است که فرض کنید که پیامبر تذکر را می‌دهند ولی مردم دوری می‌کنند و با دوری از تذکر پیامبر از هدایت پیامبر سهمی نمی‌برند و خشک می‌شوند و دلشان می‌سوزد که چکار باید بکنند؟ آیا فرمان تذکر اشکال دارد؟ یا محتوا غلط است؟ یا روش من ایراد دارد؟ ایراد کار از کجاست که اکثریت مردم فرار می‌کنند و خشک می‌شوند و خاشاک می‌شوند و بر زمین می‌ریزند؟ و خوراک جهنم می‌شوند؟

خدای متعالی در این فضا وارد می‌شوند:

سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الأعْلَى (١)

پروردگار بلند مرتبه تو اشکال و ضعف و فتور ندارد، او را منزه بدان!

این نظام (در این سیاق) هدایت تکوینی را منزه از اشتباه و خطا بدان! این پروردگار تو همان «خلق فسوی» است و همان «قدر فهدی» است، اگر أَخْرَجَ الْمَرْعَى (۴)فَجَعَلَهُ غُثَاءً أَحْوَى (۵) است،‌ در همین چهارچوب «خلق فسوی» و« قدر فهدی» است، کسی از زیر قدرت خدا خارج نشده است، سهمهای اینها فرق می‌کند، چرا که در نظام تکوینی خدا وقتی قدرتش را اجرا می‌کند، سهمها کم و زیاد دارند و این نقص برای نظام تکوینی به حساب نمی‌آید.

حال خودت:

سَنُقْرِئُکَ فَلا تَنْسَى (۶)إِلا مَا شَاءَ اللَّهُ إِنَّهُ یَعْلَمُ الْجَهْرَ وَمَا یَخْفَى (٧)

اولا اینکه ما تو را به قرائت وا می‌داریم، پس تو فراموش نمی‌کنی، همین مای خدای منزه هستیم که تو را به قرائت وا می‌داریم و همین که فراموش نمی‌کنی، با مشیت ما است.

وَنُیَسِّرُکَ لِلْیُسْرَى (٨) و این ما هستیم که راه ابلاغ را طوری مهیا می‌کنیم که تو درست می‌روی.

فَذَکِّرْ إِنْ نَفَعَتِ الذِّکْرَى (٩) پس تو تذکر بده، چرا که این تذکر سودمند است و اینکه دیگران چه عکس‌العملی دارند، در محدوده مسئولیت تو نیست.

سَیَذَّکَّرُ مَنْ یَخْشَى (١٠)وَیَتَجَنَّبُهَا الأشْقَى (١١)الَّذِی یَصْلَى النَّارَ الْکُبْرَى (١٢)ثُمَّ لا یَمُوتُ فِیهَا وَلا یَحْیَا (١٣)

در نظام تقدیر الهی هر دو راه وجود دارد، یکی خشیت پیشه کند، به فلاح می‌رسد و یکی که از تذکر دوری کند، راه شقاوت را پیش گرفته است و هیچ کدام از قدرت ما خارج نیستند و هیچ کدام فراموش نشده‌اند.

بعد خطاب به مردم می‌فرماید:

شما ننشینید و فقط پیامبر برای هدایت دست و پا بزند، ریشه اینکه شما خودتان می‌سوزید و راه شقاوت را در پیش می‌گیرید، این است که حیات دنیا را برگزیدید.

قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّى (١۴)وَذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى (١۵)بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا (١۶)وَالآخِرَةُ خَیْرٌ وَأَبْقَى (١٧)إِنَّ هَذَا لَفِی الصُّحُفِ الأولَى (١٨)صُحُفِ إِبْرَاهِیمَ وَمُوسَى (١٩)

سرّ اینکه شما رشد کنید و به بالندگی و فلاح برسید، یا اینکه خشک و سیاه شوید، این است که چه راهی را انتخاب کنید.

پس بنابراین سوره دارای دو مخاطب است: یک کار روی پیامبر انجام می‌دهد و یک کار هم روی مردم انجام می‌دهد.

پیامبر را قرص و محکم می‌کند که تو کار خودت را انجام بده و کاری با نتیجه نداشته باش!

مردم را مورد خطاب قرار می‌دهد که شما هم راه خودتان را انتخاب کنید.

در جمع بندی سوره دو شاخه را باید در نظر گرفت، دو سیاق اول باهم خطابشان روی پیامبر است و شاخه دوم که همان سیاق سوم است، روی خطاب با مردم است.

پس در میان دو سیاق اول و دوم سیاقی که تابع است و خدمت به سیاق بعدی می‌کند، سیاق اول است که به سیاق دوم خدمت می‌کند چرا که آنچه که در سوره پی‌گیری می‌شود، ناظر به سیاق دوم است.
[ نظرات / امتیازها ]

*راهنمایی پیامبر برای حفظ روند تذکر وحیانی.

اما سیاق سوم در عرض این دو سیاق قرار می‌گیرد.

*هدایت مردم به سوی بهره‌مندی از آن.

جهت هدایتی کل سوره

ای رسول ما هدایت تشریعی همانند هدایت تکوینی در دست خداست و هیچ کمبودی ندارد، با پشتیبانی پروردگارت راه تذکر وحیانی را ادامه بده و نسبت به نتیجه آن نگران نباش!

ای مردم! تا زمانی که دنیا را بر آخرت ترجیح می‌دهید، از تذکر وحیانی رسول خدا بهره‌مند نمی‌شوید، به رستگاری نمی‌رسید.
[ نظرات / امتیازها ]

مردی از جانب خدا مبعوث شده است تا واسطه هدایت تشریعی باشد. مردمی را می بیند که از تذکرات وحیانی او دوری می کنند. از ضعف خویش برای حفظ و ابلاغ وحی نگران است. نسبت به سودمندی تذکرات وحیانی خویش برای این جامعه قرآن گریز درتردید است. خود را دربرابر بازتاب مردمی تذکرات وحیانی خود مسئول می بیند.

سوی دیگر، مردمی هستند که از تذکرات او دوری می جویند و آهنگ تزکیه و یاد خدا و قصد پیوستن به جرگه نمازگزاران را ندارند. وحی الهی چنین ره می نماید:

ای فرستاده ما! نزاهت نام پروردگار بلند مرتبه ات را مورد توجه قرار ده و با مطالعه روند هدایت تکوینی، از فضای ابهام و تردید نسبت به جریان هدایت تشریعی فاصله بگیر! ما تو را برای حفظ و ابلاغ وحی آماده می کنیم. تو تذکر بده و نسبت به سودمندی آن تردید نکن و بدان که مسئولیت عکس العمل مردمان در قبال تذکرات وحیانی تو بر عهده خود ایشان است و متوجه تو نیست.

و ای دوری کنندگان از تذکرات وحیانی رسول ما! بدانید که رستگاری شما در گرو پاکی و یاد خداست و تا وقتی که دل در بند دنیا دارید، به رستگاری نخواهید رسید. این حقیقتی نوپدید نیست و در همه کتاب های آسمانی پیشین و از جمله در صحف ابراهیم و موسی(علیهم‏السلام) آمده است.

به این ترتیب، فضایی که می توانست جریان مبارک تذکر وحیانی را تحت تأثیر قرار دهد، خنثی می گردد و دوام این روند مبارک از جانب خدا ضمانت می شود و راه بهره مندی هرچه بیشتر انسانها از این مایه حیات روحانی مشخص می گردد.

راهنمایی پیامبر(صلی‏الله‏علیه‏وآله) برای حفظ روند تذکر وحیانی و هدایت مردم به سوی بهره مندی از آن

ای رسول ما! هدایت تشریعی همانند هدایت تکوینی، در دست خداست و هیچ کمبودی ندارد. با پشتیبانی پروردگارت راه تذکر وحیانی را ادامه بده و نسبت به نتیجه آن نگران مباش. ای مردم! تا زمانی که دنیا را بر آخرت ترجیح می دهید، از تذکر وحیانی رسول خدا(صلی‏الله‏علیه‏وآله) بهره مند نمی شوید و به رستگاری نمی رسید.
[ نظرات / امتیازها ]

فضای سخن: فضای سیاق نخست، تابعی از فضای سیاق دوم است، چون وجه فرمان به تسبیح، از سیاق دوم فهمیده می شود. تفاوت فضای سیاق دوم و سوم نیز در این است که یکی مربوط به رسول خدا(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله) و دیگری مربوط به مردم است. بدین ترتیب فضای سوره با این بیان قابل طرح است که پیامبر اسلام(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله) نسبت به توانایی دریافت وحی، ابلاغ آن و آینده تذکر وحیانی، نیازمند تثبیت و تقویت الهی است و مردم به سبب دنیاگرایی، آماده تزکیه و یاد خدا نیستند.
جهت هدایتی: ابتدا باید نسبت میان سیاقهای سه گانه مشخص شود:

‌أ. سیاق نخست از توابع سیاق دوم است، زیرا با توجه به فضای سوره، فرمان تسبیح، مقدمه فرمان تذکر است. وجه مقدمیت سیاق اول برای سیاق دوم، از مقایسه محتوای سیاق اول و دوم به دست می آید: رسول خدا(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله) نسبت به توانایی خود برای دریافت، حفظ و ابلاغ وحی و همچنین نسبت به نتیجه مردمی آن ابهام دارد. خدای متعالی ابتدا ایشان را به تسبیح نام مقدس خود فرمان می دهد و در دامنه همین فرمان، به هدایت تکوینی خود و سهم اندک برخی از مخلوقات از این هدایت اشاره می کند. به این ترتیب، می فهماند که سیستم هدایت تشریعی الهی نیز جایی برای تردید و ابهام ندارد و اگر کسانی از این هدایت الهی بهره مند نشوند یا بهره ناچیزی داشته باشند، به قصور قابلیت خودشان مربوط است نه نقص سیستم هدایتی خدا؛ بنابراین سیاق اول، هم به لحاظ فرمان تسبیح و هم به لحاظ بیان هدایت تکوینی، مقدمه سیاق دوم است.

‌ب. هیچ یک از دو سیاق دوم و سوم نسبت به یکدیگر اصالت ندارد و جهت هدایتی سوره از جمع جهات هدایتی این دو سیاق استفاده می گردد؛ هرچند به سبب تقدم و حجم، نقش سیاق دوم در سوره، پررنگ تر است. به قرینه تقابل مفهومی فلاح: (قد أفلح) و شقاوت: (الأشقی) می توان فهمید که روی سخن سیاق سوم: (قد أفلح… بل تؤثرون…) با کسانی است که در سیاق دوم با تعبیر تیره بخت ترین: (و یتجنبها الأشقی) از آنها یاد شد؛ بنابراین سیاق دوم به پیامبر خدا(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله) فرمان تذکر می­دهد و دوری جویندگان از تذکر آن حضرت را شقی ترین مردمان معرفی می کند و سیاق سوم، همان دوری جویندگان از تذکر وحیانی را مخاطب قرار می دهد و به ایشان می فهماند که مشکل اصلی آنان، ترجیح دنیا بر آخرت است که با وجود این مشکل، هرگز تزکیه نمی شوند و از غفلت خارج نمی گردند و به رستگاری نمی رسند. وجود این اشتراک بین سیاق دوم و سوم، نشان می دهد که مهم ترین عامل نیاز رسول خدا(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله) به تثبیت و تقویت الهی، دوری جستن مردم از تذکر وحیانی ایشان است.

بر این اساس، جهت هدایتی سوره چنین خواهد بود: «راهنمایی پیامبر(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله) برای حفظ روند تذکر وحیانی و هدایت مردم به سوی بهره مندی از آن: ای رسول ما! هدایت تشریعی همانند هدایت تکوینی، در دست خداست و هیچ کمبودی ندارد. با پشتیبانی پروردگارت راه تذکر وحیانی را ادامه بده و نسبت به نتیجه آن نگران مباش. ای مردم! تا زمانی که دنیا را بر آخرت ترجیح می دهید، از تذکر وحیانی رسول خدا(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله) بهره مند نمی شوید و به رستگاری نمی رسید». [ نظرات / امتیازها ]

فضای سخن و جهت هدایتی سیاق نخست

فضای سخن: مخاطب این سیاق رسول مکرم اسلام(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله) است و بجا بودن آیات آن، حاکی از فضای مقتضی تسبیح و تنزیه پروردگار از زبان مبارک ایشان است (آیه ۱) هرچند که وجه این اقتضا از آیات سیاق بعد مشخص می شود.
جهت هدایتی: در این سیاق، رسول خدا(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله) به تسبیح و تنزیه اسم پروردگار بلندمرتبه فرمان داده می­شود (آیه ۱) و در دامنه همین فرمان، برخی از اوصاف پروردگار بیان می گردد (آیه ۲ تا ۵). روشن است که فرمان تسبیح، جهت هدایتی است. با این حال، توجه به رویکرد اوصاف مذکور نیز لازم است:

‌أ.آفریدن، اعتدال بخشیدن، تعیین کردن حدی برای رشد و کمال و هدایت کردن و رساندن مخلوق به حد معین شده، اوصافی عام است که در دامنه فرمان به تسبیح بیان می شود (آیه ۲ و ۳) و جامع این اوصاف، هدایت تکوینی است.

‌ب.رویاندن چراگاهها و خشک و تیره ساختن آنها اوصافی خاص است که در این مجال مطرح می­گردد (آیه ۴ و ۵). این اوصاف، بیان مصداقی از مخلوقات است که حد رشد آنها، ناچیز و بهره­ آنها از هدایت تکوینی، کم است.

به این ترتیب، جهت هدایتی سیاق نخست چنین است: «فرمان تسبیح اسم پروردگار به پیامبر(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله): ای رسول ما! اسم پروردگار بلندمرتبه ات را منزّه دان؛ کسی که هدایت تکوینی به دست اوست و همو حد رشد برخی از مخلوقات را ناچیز و بهره آنها را از هدایت تکوینی، کم قرار داده است».

فضای سخن و جهت هدایتی سیاق دوم

فضای سخن: مخاطب این سیاق نیز رسول اکرم(صلی‏الله‏علیه‏وآله) است و آیات آن در فضایی بجاست که آن حضرت برای اقدام به تذکر وحیانی، نیازمند تقویت و تثبیتی از جانب خدا باشد (آیه ۹). نگرانی از توانایی دریافت و حفظ وحی (آیه ۶ و ۷)، احساس دشواری در تبلیغ وحی (آیه 8) و ابهام نسبت به آینده تذکر دادن و عکس العمل مردم در قبال تذکر وحیانی (آیه ۱۰ تا ۱۳)، عوامل فعلیت یافتن این نیاز است.
جهت هدایتی: درباره این سیاق باید گفت:

‌أ.ابتدا دو وعده به رسول خدا(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله) داده شده است: إقراء وحی به گونه ای که آن حضرت فراموش نکند و آماده سازی آن حضرت برای پیمودن راه آسان تبلیغ وحی که جامع این دو وعده، رفع نگرانی نسبت به توانمندی دریافت، حفظ و ابلاغ وحی است.

‌ب.سپس برمبنای دو وعده پیشین، رسول خدا(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله) به تذکر دادن فرمان داده می­شود و در دامنه همین فرمان، بر سودمندی تذکر تأکید می گردد.

‌ج.در ادامه، عکس العمل مردم در قبال تذکر وحیانی رسول خدا(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله) به این صورت بیان می­شود که اهل خشیت، پذیرندگان تذکر تو هستند و هرکس از تذکر تو دوری کند، شقاوتمندی است که در آتش قرار می­گیرد. با توجه به اینکه این عکس العمل خطاب به پیامبر(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله) مطرح می­گردد، می­توان نتیجه گرفت که در مقام بیان این مهم است که ای رسول! پذیرش تذکر تو تابع خشیت مخاطبان و دوری از آن، به بار آورنده آتش دوزخ برای آنان است؛ یعنی تو نسبت به عکس العمل مردم در قبال تذکر وحیانی مسئول نیستی.

دو وعده ابتدایی، مقدمه فرمان تذکر و بررسی عکس العمل مردمی نیز در دامنه همین فرمان است؛ بنابراین جهت هدایتی این سیاق چنین خواهد بود: «فرمان تذکر وحیانی به رسول الله(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله): ای رسول ما! امکان دریافت، حفظ و ابلاغ وحی را برای تو فراهم می سازیم. تو براساس وحی تذکر بده و بدان که نسبت به عکس العمل مردم در قبال تذکر خود مسئول نیستی».

فضای سخن و جهت هدایتی سیاق سوم

فضای سخن: مخاطب سیاق سوم کسانی هستند که پیامبر(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله) به سوی آنها مبعوث شده است و آیات این سیاق در فضایی بجاست که آنان از تزکیه دوری جویند (آیه ۱۴)، از یاد خدا غفلت ورزند (آیه ۱۵) و دنیا را بر آخرت ترجیح دهند (آیه ۱۶ و ۱۷).
جهت هدایتی: این سیاق دارای دو مطلب است: آیه ۱۴ – ۱۷ و آیه ۱۸ – ۱۹٫

‌أ. مطلب اول: رستگاری در گرو تزکیه و یاد خداست، ولی شما حیات دنیا را بر آخرت ترجیح می دهید.

اینک می توان کادرهای خالی را با استفاده از قرینه تقابل (مستفاد از بل) پر کرد:

‌ب. مطلب دوم: حقیقت پیش گفته در صحیفه های آسمانی پیشین، از جمله صحیفه های ابراهیم(علیه‎السلام) و موسی(علیه‏ السلام) وجود دارد.

مطلب دوم، توضیحی درباره مطلب نخست است؛ بدین ترتیب، جهت هدایتی این سیاق چنین است: «حقیقتی در همه کتب آسمانی: با ترجیح حیات دنیا بر آخرت، به رستگاری نمی رسید: رستگاری در گرو تزکیه و یاد خداست. کسی که دنیا را بر آخرت ترجیح دهد، هرگز تزکیه نمی شود و در غفلت از خدا غوطه ور و گرفتار شقاوت خواهد بود».

[ نظرات / امتیازها ]

محتواى سوره اعلى و فضیلت آن
این سوره در حقیقت از دو بخش تشکیل یافته ، بخشى که در آن روى سخن به شخص پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) است و دستوراتى را در زمینه تسبیح پروردگار ، و اداى رسالت ، به او مى‏دهد ، و اوصاف هفتگانه‏اى از خداوند بزرگ در این رابطه مى‏شمرد .
و بخش دیگرى که از مؤمنان خاشع ، و کافران شقى ، سخن به میان مى‏آورد ، و عوامل سعادت و شقاوت این دو گروه را به طور فشرده در این بخش بیان مى‏کند.
و در پایان سوره اعلام مى‏دارد که این مطالب تنها در قرآن مجید نیامده است ، بلکه حقایقى است که در کتب و صحف پیشین ، صحف ابراهیم و موسى ، نیز بر آن تاکید شده است.
در فضیلت تلاوت این سوره روایات فراوانى رسیده : از جمله در حدیثى از پیغمبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) مى‏خوانیم : من قرئها اعطاه الله عشر حسنات بعدد کل حرف انزل الله على ابراهیم و موسى و محمد ( صلوات الله علیهم ) : هر کسى سوره اعلى را بخواند خداوند به عدد هر حرفى که بر ابراهیم (علیه‏السلام‏) و موسى (علیه‏السلام‏) و محمد (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) نازل کرده ده حسنه به او عطا مى‏فرماید .
و در حدیث دیگرى از امام صادق (علیه‏السلام‏) مى‏خوانیم : من قرأ سبح اسم ربک الاعلى فى فرائضه او نوافله قیل له یوم القیامه ادخل الجنة من اى ابواب الجنة شئت ان شاء الله!
کسى که سوره اعلى را در فرائض یا نوافل خود بخواند ، روز قیامت به او گفته مى‏شود : از هر یک از درهاى بهشت مى‏خواهى وارد شو ان شاء - الله .
در روایات متعددى نیز آمده است هنگامى که پیغمبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) یا ائمه هدى (علیهم‏السلام‏) آیه سبح اسم ربک الاعلى را مى‏خواندند بعد از آن به این دستور عمل کرده مى‏فرمودند سبحان ربى الاعلى.
و در روایت دیگرى آمده که یکى از یاران على (علیه‏السلام‏) مى‏گوید : بیست شب پشت سر آن حضرت نماز خواندم جز سوره سبح اسم ربک الاعلى را در نماز نمى‏خواند ، و مى‏فرمود اگر مى‏دانستید چه برکاتى در آن است هر یک از شما در هر روز ده بار آن را تلاوت مى‏کردید ، و هر کس آن را بخواند گوئى کتب و صحف موسى و ابراهیم را تلاوت کرده است .
خلاصه از مجموعه روایاتى که در این زمینه رسیده استفاده مى‏شود که این سوره از اهمیت خاصى برخوردار است ، تا آنجا که در حدیثى از على (علیه‏السلام‏) مى‏خوانیم : این سوره محبوب پیغمبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) بود کان رسول الله (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) یحب هذه السورة سبح اسم ربک الاعلى.
در اینکه آیا این سوره در مکه نازل شده یا در مدینه ؟ در میان مفسران گفتگو است مشهور آن است که این سوره در مکه نازل شده است ، در حالى که بعضى معتقدند که مدنى است .
علامه طباطبائى ( رحمة الله علیه ) ترجیح مى‏دهد که قسمت اول سوره مکى باشد ، و ذیل سوره مدنى ، چرا که در آن سخن از نماز و زکات است و طبق
تفسیرى که از ائمه اهل بیت (علیهم‏السلام‏) رسیده منظور نماز عید فطر و زکات فطره است ، و مى‏دانیم روزه ماه مبارک و نماز عید و زکات فطره در مدینه نازل شده است.
ولى این احتمال وجود دارد که دستور به نماز و زکات در بخش آخر این سوره یک دستور عام باشد هر چند نماز عید فطر و زکات فطره یکى از مصادیق روشن آن محسوب مى‏شود ، و مى‏دانیم تفسیر بهمصداق روشن در روایات اهل بیت (علیهم‏السلام‏) بسیار فراوان است.
بنا بر این نظر مشهور که مى‏گویند تمام سوره مکى است بعید به نظر نمى‏رسد ، به خصوص اینکه آیات آغاز و پایان سوره کاملا از نظر مقاطع حروف هماهنگ است ، و مشکل بتوان گفت قسمتى در مکه و قسمتى در مدینه نازل شده در روایتى نیز آمده است که هر گروهى از مسلمانان وارد مدینه مى‏شدند این سوره را براى مردم مدینه مى‏خواندند.
و این احتمال که فقط صدر آن خوانده مى‏شد و ذیل آن در مدینه نازل شده بسیار بعید است.

[ نظرات / امتیازها ]

تسبیحِ نام خدا، یعنى نه فقط براى ذات خداوند، شریک قائل نشویم، بلکه حتّى براى نام او نیز شریک نیاوریم و نام دیگران را هم ردیف نام خداوند قرار ندهیم. چنانکه برخى گروه‏هاى التقاطى مى‏گفتند: «به نام خدا و به نام خلق قهرمان ایران»
در قرآن و حدیث نشانه‏هاى زیادى است که اسلام به محترم شمردن نام‏هاى مقدّس عنایت دارد. چنانکه در این سوره مى‏فرماید: علاوه بر تسبیح ذات، اسم پروردگار را هم باید منزه بدانى. در جاى دیگر مى‏فرماید: نام پیامبر را مثل نام‏هاى خودتان ساده نبرید:
«لا تَجْعَلُوا دُعاءَ الرَّسُولِ بَیْنَکُمْ کَدُعاءِ بَعْضِکُمْ بَعْضاً» «1» در جاى دیگر مى‏فرماید: چرا فرشتگان را به نام زن مى‏خوانند: «لَیُسَمُّونَ الْمَلائِکَةَ تَسْمِیَةَ الْأُنْثى‏» «2» و پیامبر اسلام نام‏هاى نامناسب یاران را تغییر مى‏دادند.
______________________________
(1). نور، 63.
(2). نجم، 27.
مسئله آفرینش و هدایت، در آیه پنجاه سوره طه نیز آمده است، آنجا که فرعون از حضرت موسى علیه السلام پرسید: پروردگار شما کیست؟ گفت: «رَبُّنَا الَّذِی أَعْطى‏ کُلَّ شَیْ‏ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدى‏» ناگفته پیداست که مراد از این هدایت، هدایت تکوینى است که خداوند در موجودات قرار داده است. مثلا ساختمان بدن مادر را به گونه‏اى هدایت کرد که شیر تولید کند و نوزاد را هدایت کرد که به سراغ سینه مادر رفته و شیر بمکد.
هدایت تکوینى موجودات با مرور زمان بهتر فهمیده مى‏شود. همین امر است که هزاران دانشمند را به تحقیق وا داشته که چگونه پرندگان یا ماهى‏ها حتّى اگر صدها کیلومتر از جاى خود دور شوند باز به محل خود بر مى‏گردند. هدایت الهى در هر موجودى چیزى قرار داده که او را به راه تکامل خود پیش مى‏برد. ذرات خاک میوه مى‏شود، میوه نطفه و سپس انسان، دوباره جسم انسان، خاک مى‏شود.
«سوى» به معناى نظام بخشیدن است. از نظام کهکشانها گرفته تا نظام حاکم بر یک حشره ذرّه‏بینى. «غُثاءً» یعنى گیاه خشک و خاشاک و «أَحْوى‏» به معناى سبزى است که رو به سیاهى باشد.
حتّى یک برگ کوچک و خاشاک ناچیز هم به حال خود رها شده نیست. سبزه زارى که در دید ما خشک و تیره مى‏شود، در نظام هدایت الهى است، زیرا همان برگهاى خشکیده به ماده دیگرى تبدیل مى‏شود که براى قوت و قوّت زمین و درخت لازم است یا در شرایط انبوه تبدیل به زغال سنگ شده و یا آثار مفید دیگرى در خاک دارد.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

در آغاز این سوره، قرآن روى سخن را به پیشواى بزرگ توحید و آزادى مى کند و این نکات و بحث هاى ارزشمند و دگرگون ساز را به تابلو مى برد:
ستایش شایسته و بایسته پروردگار یا اصل «ربوبیت»،
یکتایى خدا و رسالت پیامبر،
وصف هاى هفت گانه اى از او،
وصف دنیا و زندگى دنیا،
هدایت عمومى موجودات،
هدایت انسان،
نکاتى در پیام رسانى و ایجاد تحول مطلوب در اندیشه ها،
حق شنوى و اصلاح پذیرى، شرط رهایى و رستگارى،
اصلاح ناپذیرى و تعصب و بیداد، عامل انحطاط و سقوط،
حیات برتر،
سعادت و رستگارى در سایه خودسازى و رابطه عاشقانه با خدا. [ نظرات / امتیازها ]

بسم الله الرجمن الرحیم:
1. مقصود اسم پروردگار ، همان نام های نیکوی اوست؛نام هایی که بر ذات خدا دلالت می کند و باید پاک و منزه بماند و در ردیف بت ها قرار نگیرد ، و یا منظور از اسم ، خود ذات است که شایسته ی تسبیح و تنزیه از هر گونه عیب و نقص است. [ نظرات / امتیازها ]

آیه تسبیح اسم رب اعلی را توصیه فرموده و نفرموده سبح ربک الاعلی .... منزه و بزرگداشت نام پروردگار والامقام مان یعنی چه؟
محقق مفسر جناب آقای جمال گنجه ای معتقد است که در سوره هایی که اوایل نازل شده این معنا هست و بعد از آن تا قطع وحی تسبیح رب یا الله ذکر شده نه تسبیح اسم رب .... اما چرا؟

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

سوره اعلی در مکه نازل شده و شامل نوزده آیه و هفتاد کلمه و دویست و هفتاد و یک حرف است.

در خواص و ثواب تلاوت این سوره ابن بابویه از حضرت صادق(ع) روایت کرده فرمود: هر کس سوره اعلی را قرائت کند روز قیامت باو گویند از هر دری که میخواهی داخل بهشت شو.
عیاشی از ابی حمیصه روایت کرده که پشت سر امیرالمومنین(ع) بیست شب نماز بجا آوردم و آنحضرت قرائت نکرد مگر سوره اعلی را و فرمود: اگر مردم ثواب قرائت این سوره را میدانستند ترک نمی کردند و هر کس روزی بیست مرتبه این سوره را تلاوت نماید مانند کسی است که صحف ابراهیم و موسی را تلاوت نموده.

در خواص القرآن از پیغمبر اکرم(ص) روایت کرده فرمود: هر که این سوره را قرائت کند به مقدار هر حرفیکه به ابراهیم و موسی و محمد(ص) نازل شده باو اجر و پاداش عطا فرماید.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

هر اسم یا مفهوم دارای سه سطح یا طبقه است / حقیقت اصلی/ مفهوم ذهنی از آن حقیقت/ لفظی که برای بیان آن مفهوم و اسم بکار میرود .

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]