(و یتجنبها الاشقی ):(ولی بدبخت ترین افراد از آن اعراض می کنند) [ نظرات / امتیازها ]

- تنها کسانى خود را از تذکرات قرآن، دور نگه مى دارند که تیره بخت تر از دیگران و گرفتار دشوارترین فرجام اند.

و یتجنّبها الأشقى

«أشقى» اسم تفضیل از ماده «شقاوت» است. ریشه اصلى این کلمه بر سختى کشیدن دلالت دارد و نقطه مقابل سهولت و سعادت است (مقاییس اللغة). ذکر این کلمه ـ خالى از قید زمان و مکان و متعلق ـ سبب شده است که بر هر نوع تیره بختى در دنیا و آخرت، قابل تطبیق باشد. آیه بعد، نوع اخروى آن را بیان داشته است.

2 - مخالفان قرآن، با زحمت خود را از تأثیر تذکّرات آن، دور نگه مى دارند.

و یتجنّبها

باب تفعّل ـ که فعل «یتجنّب» از آن باب است ـ بر تکلّف دلالت دارد. این فعل بیان گر آن است که تذکرات قرآنى، با فطرت انسان ها ملایمت و مناسبت کامل دارد; به گونه اى که مخالفان، باید براى دور ماندن از تأثیرات آن، خود را به زحمت اندازند.

3 - قرآن، داراى تأثیرى قطعى بر هر کس که خود را از تذکّرات آن محروم نسازد.

و یتجنّبها الأشقى

گزینش فعل «یتجنّب» (کناره گیرى مى کند)، نشانگر این نکته است که آنچه مانع تأثیر قرآن در مخالفان است، کناره گیرى آنان است; نه ناتوانى قرآن از تأثیر در مردم.

4 - محرومان از خشیت الهى، شقى ترین افراداند.

من یخشى ... الأشقى

تقابل دو گروه «اهل خشیت» و «اهل شقاوت»، بیانگر این است که در نگاه قرآن، «شقاوت» نیز مانند «خشیت»، حالتى نفسانى و هر یک ملازم با نبود دیگرى است.

5 - خداترسان و پندپذیران، سعادتمنداند.

سیذّکّر من یخشى . و یتجنّبها الأشقى

این آیه با آیه قبل، داراى «احتباک» (از وجوه بلاغت) است; یکى از «خشیت» سخن گفته و دیگرى از «شقاوت» و بیان نقطه مقابل هر یک را به قرینه بودن دیگرى موکول کرده است; بدین معنا که اهل خشیت، نقطه مقابل «شقاوت»; یعنى، سعادت را دارند و اهل «شقاوت» گرفتار نقطه مقابل «خشیت»; یعنى، گستاخى هستند.

6 - شقاوتمندان، در برابر خداوند و پیام هاى قرآن، گستاخ و بى پروایند.

سیذّکّر من یخشى . و یتجنّبها الأشقى

7 - پیامبر(ص)، تا زمانى موظف به ابلاغ قرآن به مخالفان است که آنان، راه هاى آگاهى به آن را بر خود نبسته اند.

فذکّر ... سیذّکّر من یخشى و یتجنّبها الأشقى

منافع تذکر ـ که در این دو آیه بیان شده است ـ یکى پندپذیرى اهل خشیت و دیگرى بروز عکس العمل اهل شقاوت است. از آن جا که واکنش شقاوتمندان، اعراض بوده و تذکر مجدد به آنان سودى ندارد، تکلیف «فذکّر» نیز ساقط مى گردد.

8 - تیره بختان در روى گردانى از تعالیم قرآن، درنگى نکرده و شتابزده خود را از آن دور مى سازند.

سیذّکّر ... و یتجنّبها الأشقى

فعل «سیذکّر» در آیه قبل، تصمیم اهل خشیت بر پذیرش تذکرات قرآن را، به دور از شتاب زدگى و همراه با درنگ و تأمل، معرفى کرد و در این آیه فعل «یتجنّب» ـ بدون حرف «سین» ـ درباره شقاواتمندان آمد تا بر عجولانه بودن واکنش آنان دلالت کند.

9 - شقاوت، داراى مراتب است.

الأشقى [ نظرات / امتیازها ]

[11] اما کافری‌ ‌که‌ ‌در‌ شقاوت‌ و سخت‌ دلی‌ ‌به‌ درجه‌ای‌ رسیده‌ ‌که‌ درهای‌ معرفت‌ ‌بر‌ روی‌ ‌او‌ بسته‌ ‌شده‌، ‌از‌ تذکره‌ و پند دوری‌ می‌جوید.

«وَ یَتَجَنَّبُهَا الأَشقَی‌‌-‌ و ‌آن‌ ‌که‌ شقیتر ‌است‌ ‌از‌ ‌آن‌ اجتناب‌ می‌ورزد.»

‌پس‌ ‌از‌ ‌آن‌ می‌گریزد ‌که‌ گویی‌ ‌به‌ زیان‌ ‌او‌ ‌است‌، و ‌در‌ برابر ‌آن‌ مانعهایی‌ قرار می‌دهد ‌تا‌ ‌به‌ ‌او‌ نرسد، و ‌در‌ پیرامون‌ صاحب‌ تذکره‌ تهمتهایی‌ ‌از‌ ‌خود‌ می‌سازد ‌تا‌ ‌خود‌ ‌را‌ قانع‌ کند ‌که‌ حق‌ ‌با‌ ‌او‌ ‌است‌، و ‌او‌ اشقی‌ ‌است‌ ‌از‌ ‌آن‌ جهت‌ ‌که‌ امیدی‌ ‌به‌ درمان‌ شدن‌ ‌او‌ نمی‌رود، و ‌اگر‌ شقاوت‌ ‌او‌ ‌از‌ ‌اینکه‌ کمتر می‌بود، ‌از‌ پند ‌در‌ بعضی‌ ‌از‌ ساعتهای‌ زندگی‌ بهره‌مند می‌شد. [ نظرات / امتیازها ]

وَ یَتَجَنَّبُهَا الْأَشْقَى

بدان دلیل در آیه واژه «اشقى» را به کار مى برد که گناه کاران و تیره بختان نیز در گناه و شقاوت براى خود مراحل و درجاتى دارند، که پست ترین آنان کسانى هستند که به خداى یکتا شرک ورزیده و یا جز او را بپرستند و فرمان برند.

به باور «ابومسلم» تیره بخت ها آنانى هستند که در گناه و نافرمانى خدا غرق گردند و از یاد خدا و اندرز کتاب او دورى جویند. [ نظرات / امتیازها ]

و در آیه به گروه دوم پرداخته مى‏افزاید : اما بدبخت‏ترین افراد از آن دورى مى‏گزینند ( و یتجنبها الاشقى).
در بعضى از روایات آمده است که ابن عباس مى‏گوید : آیه سیذکر من یخشى در باره عبد الله بن ام مکتوم آن مرد نابیناى پاکدل حق طلب نازل شده ، و بعضى گفته‏اند : آیه و یتجنبها الاشقى در باره ولید بن مغیره و عتبة بن ربیعه است که از سران شرک و کفر بودند .
بعضى گفته‏اند که منظور از اشقى در اینجا معاندین و دشمنان حق است ، چرا که مردم سه گروهند : گروهى عارف و آگاه ، و گروهى متوقف و شاک ، و گروهى معاند ، و طبیعى است که گروه اول و دوم از تذکرات منتفع مى‏شوند ، تنها گروه سودمند که بهره مثبتى نمى‏گیرند و تنها تاثیر تذکر در مورد آنها همان اتمام حجت است.
ضمنا از این آیه استفاده مى‏شود که پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) گروه سوم را هم نیز مشمول تذکرات خود قرار مى‏داد ، ولى آنها دورى مى‏کردند و چهره بر مى‏تافتند .
قابل توجه این است که در این دو آیه شقاوت نقطه مقابل خشیت قرار داده شده ، در حالى که قاعده باید در مقابل سعادت قرار گیرد ، و این به خاطر آن است که ریشه اصلى سعادت و خوشبختى انسان ، همان احساس مسؤولیت و خشیت است.
[ نظرات / امتیازها ]