(وممن حولکم من الاعراب منافقون و من اهل المدینه مردوا علی النفاق لا تعلمهم نحن نعلمهم سنعذبهم مرتین ثم یردون الی عذاب عظیم ):(وبعضی از بادیه نشینان که در اطراف شمایند و نیز بعضی از اهل مدینه ، منافقند ودر نفاق فرو رفته اند که تو آنان را نمی شناسی ، ما آنها را می شناسیم ، بزودی دوبارعذابشان خواهیم کرد و آنگاه بسوی عذابی بزرگ برده می شوند)،در این آیه خطاب به مؤمنان و پیامبر خود می فرماید: که بعضی از اعراب بیابانی که دراطراف مدینه هستند و نیز بعضی از اهل مدینه آنچنان در نفاق فرو رفته اند که به آن معتاد شده اند و با سرپیچی از دستورات پیامبر و خروج از طاعت خو گرفته اندو خطاب به رسول خود می فرماید: تو آنان را نمی شناسی ، ولی ما آنها رامی شناسیم و نسبت به نفاقشان آگاهی داریم و آنها را در دنیا با اسیر و کشته شدن و نیز به عذاب قبر معذب نموده و در آخرت نیز به عذابی عظیم مبتلا می شوند. [ نظرات / امتیازها ]

1 ـ هشدار خداوند به مؤمنان، نسبت به وجود منافقانى ناشناخته در اطراف ایشان از بادیه نشینان و نیز از اهل مدینه
و ممن حولکم من الأعراب منفقون و من أهل المدینة مردوا على النفاق
2 ـ برخى از منافقان، آن چنان به دیانت تظاهر و نفاق خود را پنهان مى کردند که حتى براى پیامبر(ص) هم ناشناخته بودند.
و ممن حولکم من الأعراب ... لا تعلمهم
3 ـ وجود منافقانى مرموز و عادت کرده بر نفاق، در میان اهل مدینه
و من أهل المدینة مردوا على النفاق
یکى از معانى «مَرَدَ» «استمر» و «قَرِنَ» (استمرار و عادت) است.
4 ـ حرکتهاى نفاق آمیز منافقان مدینه، پیچیده تر و شدیدتر از منافقان بادیه نشین بود.
و ممن حولکم ... و من أهل المدینة مردوا على النفاق
5 ـ منافقان، با همه تردستى و پنهان کارى، از حیطه علم الهى بیرون نخواهند بود.
و ممن حولکم ... لاتعلمهم نحن نعلمهم
6 ـ اطلاع یافتن پیامبر (ص) و مؤمنان از وجود منافقان، در پرتو وحى
و ممن حولکم ... نحن نعلمهم
7 ـ منافقان مرموز و پنهان کار مدینه، از سوى خداوند به دو مرتبه عذاب علاوه بر عذاب بزرگ نهایى در قیامت، تهدید شدند.
سنعذبهم مرتین ثم یردون إلى عذاب عظیم
8 ـ علم نامحدود خداوند، پشتوانه رسوایى و کیفر به حق منافقان
نحن نعلمهم سنعذبهم مرتین ثم یردون إلى عذاب عظیم
9 ـ لزوم هشیارى همیشگى جوامع اسلامى، نسبت به وجود و عملکرد منافقان مرموز
و ممن حولکم من الأعراب
10 ـ حاضران در مرکز معرفت و پایگاه اسلامى، داراى مسؤولیتى بیشتر و حرکت منافقانه در آن جا، داراى عذابى مضاعف*
و ممن حولکم من الأعراب ... سنعذبهم مرتی
دو مرتبه عذاب شدن منافقان مذکور احتمال دارد از آن جهت باشد که با وجود نزدیک بودن به مؤمنان (ممن حولکم) و با وجود حضور در مرکز تبلیغ دین (المدینة) راه نفاق پیموده اند.
11 ـ دورى منافقان بادیه نشین از مدینه و مهارت منافقان داخل مدینه، سبب ناشناخته ماندن آنان نزد پیامبر (ص) و مؤمنان شد.
و ممن حولکم من الأعراب ... لاتعلمهم
12 ـ منافقان مرموز و نهانکار، داراى عذابى در دنیا و برزخ و نیز در قیامت*
سنعذبهم مرتین ثم یردون إلى عذاب عظیم
به احتمال اینکه مراد از عذاب قبل از آخرت، یکى عذاب دنیوى و دیگرى عذاب برزخ باشد، برداشت فوق به دست مى آید.
13 ـ منافقان، مورد تهدید خداوند به بازگشت قهرى و ابتلا به عذاب بزرگ در قیامت
ثم یردون إلى عذاب عظیم
14 ـ شهرنشینى با وجود در پى داشتن فرهنگ بالاتر، خطر نفاق و پیچیده تر شدن در طریق انحراف را نیز در پى دارد.
الأعراب أشد کفراً و نفاقاً ... و من أهل المدینة مردوا على النفاق
در آیه «97» با مذمت بادیه نشینان ـ به خاطر فرهنگ پایینشان ـ تلویحاً پیوستن به مجامع بزرگ را تمجید مى کند و در این آیه، منافقان اهل مدینه را به مهارت داشتن در نفاق و زبر دست بودن بر بادیه نشینان متهم مى کند; یعنى، در کنار آن ارزش، چنین ضد ارزشى بروز مى کند. [ نظرات / امتیازها ]

1350. The desert Arabs were not all simple folk. There were cunning hypocrites among them: both among certain tribes encamped round about Madinah and certain others in Madinah itself. I understand that both groups are of the A'rab, to whom the context refers, and not of the settled citizens of Madinah, whose Hypocrites were already referred to in previous sections. They might look simple, but they were, in their ignorance, all the more obstinate and hypocritical.
1351. Their punishment in this world was double, viz., not only in their discomfiture, but because in their obstinate ignorance, they failed to understand the accomplished facts, while cleverer men realised that their hostility to Islam was hopeless. In addition to their discomfiture in this life, they would have to meet the penalties to come. [ نظرات / امتیازها ]

بار دیگر قرآن مجید بحث را متوجه اعمال منافقان و گروههاى آنها کرده مى گوید (در میان کسانى که در اطراف شهر شما مدینه هستند گروهى از منافقان وجود دارند) (و ممن حولکم من الاعراب منافقون )
یعنى تنها نباید توجه خود را به منافقان داخل بیندازید، باید هشیار باشید منافقان بیرون را نیز زیر نظر بگیرید و مراقب فعالیتهاى خطرناک آنان باشید.
کلمه (اعراب ) همانگونه که سابقا هم اشاره کردیم معمولا به عربهاى بادیه نشین گفته مى شود.
سپس اضافه مى کند (در خود مدینه و از اهل این شهر نیز گروهى هستند که نفاق را تا سرحد سرکشى و طغیان رسانده و سخت به آن پایبندند و در آن صاحب تجربه اند)! (و من اهل المدینة مردوا على النفاق ).
(مردوا) از ماده (مرد) (بر وزن سرد) به معنى طغیان و سرکشى و بیگانگى مطلق مى باشد، و در اصل به معنى (برهنگى و تجرد) آمده ، و بهمین جهت به پسرانى که هنوز مو در صورتشان نروئیده است (امرد) مى گویند (شجرة مرداء) یعنى درختى که هیچ برگ ندارد و (مارد) بمعنى شخص سرکش است که بکلى از اطاعت فرمان خارج شده است .
بعضى از مفسران و اهل لغت این ماده را به معنى (تمرین ) نیز گفته اند (از جمله در تاج العروس و قاموس تمرین یکى از معانى آن ذکر شده است ).
و این شاید بخاطر آن باشد که تجرد مطلق از چیزى و خروج کامل از آن بدون ممارست و تمرین ممکن نیست .
به هر حال این گروه از منافقان چنان از حق و حقیقت عارى و چنان بر کار خود مسلط بودند که مى توانستند خود را در صف مسلمانان راستین جا بزنند بدون اینکه کسى متوجه آنها بشود.
این تفاوت در تعبیر که درباره منافقان (داخلى ) و (خارجى ) در آیه فوق دیده مى شود گویا اشاره به این نکته است که منافقان داخلى در کار خود مسلطتر و طبعا خطرناکترند، و مسلمانان باید شدیدا مراقب آنها باشند، هر چند که منافقان خارجى را نیز باید از نظر دور ندارند.
لذا بلافاصله بعد از آن مى فرماید: (تو آنها را نمى شناسى ولى ما مى شناسیم ) (لا تعلمهم نحن نعلمهم ).
البته این اشاره به علم عادى و معمولى پیغمبر است ، ولى هیچ منافات ندارد که او از طریق وحى و تعلیم الهى به اسرار آنان کاملا واقف گردد.
در پایان آیه مجازات شدید این گروه را به این صورت بیان مى کند که : (ما بزودى آنها را دوباره مجازات خواهیم کرد، و پس از آن به سوى عذاب بزرگ دیگرى فرستاده خواهند شد) (سنعذبهم مرتین ثم یردون الى عذاب عظیم ).
در اینکه (عذاب عظیم ) اشاره به مجازاتهاى روز قیامت است شکى نیست ، ولى در اینکه ، آندو عذاب دیگر چه نوع عذابى است ، در میان مفسران گفتگو است ، و احتمالات متعددى پیرامون آن داده اند.
ولى بیشتر چنین بنظر مى رسد که یکى از این دو عذاب همان مجازات اجتماعى آنها بخاطر رسوائیشان و کشف اسرار درونیشان مى باشد که به دنبال آن تمام حیثیت اجتماعى خود را از دست مى دهند، و شاهد آن را در آیات گذشته خواندیم ، و در بعضى از احادیث نیز آمده که وقتى کار این گروه به مراحل خطرناک مى رسید پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) آنها را با نام و نشان معرفى مى کرد، و حتى از مسجد بیرون مى ساخت !.
و مجازات دوم آنان همان است که در آیه 50 سوره انفال اشاره شده ، آنجا که مى فرماید: و لو ترى اذ یتوفى الذین کفروا الملائکة یضربون وجوههم و ادبارهم ... (هر گاه کافران را بهنگامى که فرشتگان مرگ جان آنها را مى گیرند ببینى که چگونه به صورت و پشت آنها مى کوبند، و مجازات مى کنند، به حال آنها تاءسف خواهى خورد).
این احتمال نیز وجود دارد که مجازات دوم اشاره به ناراحتیهاى درونى و شکنجه هاى روانى بوده باشد که بر اثر پیروزى همه جانبه مسلمانان ، دامن این گروه را گرفت .
[ نظرات / امتیازها ]

«سَنُعَذِّبُهُمْ مَرَّتَیْنِ » 101 مجمع: و دیگر مفسّرین چندین موجب آزار در زندگى نقل کرده اند و گرفتارى در قبر پس از مردن یکى از آن گرفتاریهاى زندگى به گفته ى ابن عبّاس رسوائى بود که در یک روز جمعه پیغمبر ص بر منبر به خطبه بود چند نفر از آنها بنام یاد کرد که تو منافق هستى از مسجد بیرون برو و این یک آزار براى آنها بود و پس از مرگ هم در قبر عذاب شدند و به گفته ى مجاهد یک آزار اسارت و کشته شدن بدست مسلمین بود و به گفته ى ابن اسحاق یک آزار معاشرت با مسلمین بود که مى دیدند آنها قوّت و قدرت دارند و به گفته ى امام فخر بهتر این است که بگوئیم: حیات سه مرتبه دارد، اوّل حیات مادّى دنیا دوّم حیات گور و دوران پیش از قیامت سوّم حیات قیامت و معاد انسان، و کلمه ى مرّتین در آیه بمعنى دو نوبت، اوّلش همه ى اقسام آزار و عذاب دنیا است و نوبت دوّم عذاب قبر است، و جمله ى «ثُمَّ یُرَدُّونَ إِلىٰ » مقصود آزار در حیات سوّم است که قیامت باشد [ نظرات / امتیازها ]

وَ مِمَّنْ حَوْلَکُمْ مِنَ اَلْأَعْرٰابِ مُنٰافِقُونَ وَ مِنْ أَهْلِ اَلْمَدِینَةِ مَرَدُوا عَلَى اَلنِّفٰاقِ لاٰ تَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ سَنُعَذِّبُهُمْ مَرَّتَیْنِ ثُمَّ یُرَدُّونَ إِلىٰ عَذٰابٍ عَظِیمٍ و از اعراب اطراف مدینه و از اهل مدینه جماعتى منافقین مى باشند(مردوا) عطف است بر(ممن حولکم)و جمله فعلیه صفت موصوف محذوف است یعنى از اهل شهر شما جماعتى مى باشند که اقامت دارند و در نفاق ماهر گردیده اند و به طورى نفاق خود را مخفى مى دارند که تو با این فطانت و فراست آنها را نمى شناسى ما مى دانیم که بر اسرار مطلعیم و بزودى دومرتبه آنان را عذاب خواهیم نمود، شاید دومرتبه یکى رسوائى آنها در دنیا و ظاهر گردیدن نفاق آنها باشد و دیگر شاید گرفتارى آنها در جنگ یا عذاب قبر باشد پس مردود مى شوند بعذاب بزرگ که جهنّم مى باشد
[ نظرات / امتیازها ]

وَ مِمَّنْ حَوْلَکُمْ مِنَ اَلْأَعْرٰابِ مُنٰافِقُونَ وَ مِنْ أَهْلِ اَلْمَدِینَةِ مَرَدُوا عَلَى اَلنِّفٰاقِ لاٰ تَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ خداوند منافقین را در چند آیه یادکرده و در اینجا هم به مناسبت یاد کردن مؤمنان نخستین (اصحاب) و مؤمنان پیرو (تابعین)، از آنان نام برده است و نیز بدین سبب که محلّ و موقعیت آنها را به پیامبرش خبر دهد این منافقان از هر سوى پیامبر صلّى اللّه علیه و آله را در میان گرفته اند بنابراین، آنان در مدینه اى که او اقامت دارد و همچنین در بیابان اطراف او وجود دارند منافقان مدینه به گونۀ خاصى، آن چنان در هنر نفاق مهارت پیدا کرده و آن را فراگرفته بودند که توانستند به رغم همراهى

با پیامبر صلّى اللّه علیه و آله نفاقشان را از او پنهان بدارند

آن گاه خداوند کیفر منافقان را بیان کرده و فرموده است: سَنُعَذِّبُهُمْ مَرَّتَیْنِ ثُمَّ یُرَدُّونَ إِلىٰ عَذٰابٍ عَظِیمٍ این عذاب اخیر که آنها گرفتارش مى شوند، عبارت است از عذاب جهنم، امّا نوع عذاب و زمان آن در مرتبۀ نخست و دوم و پیش از عذاب جهنم را، آیه بیان نکرده است البتّه، دور نیست که مراد از عذاب در مرتبۀ نخست در هنگام مرگ باشد؛ زیرا خدا مى فرماید: «اگر ببینى آن زمان را که فرشتگان جان کافران مى ستانند و به صورت و پشت شان مى زنند و مى گویند: عذاب سوزان را بچشید» امّا عذاب در مرتبۀ دوم، عذاب قبر است؛ زیرا در احادیث زیادى آمده است که قبر کافر، گودالى از گودال هاى دوزخ و قبر مؤمن، باغى از باغ هاى بهشت است [ نظرات / امتیازها ]