کلمه «مثقال» به معنای هر وسیله‏ای است که با آن وزنها را می‏سنجند. [ نظرات / امتیازها ]

کلمه «ذره» به معنای دانه‏های ریز غبار است، که در شعاع آفتاب دیده می‏شود، البته این کلمه به معنای مورچه‏های ریز نیز می‏آید. [ نظرات / امتیازها ]

آیه مورد بحث به دلیل اینکه حرف «فاء» بر سر دارد تفریع و نتیجه‏گیری از آیه قبلی است، که سخن از ارائه اعمال بندگان داشت، و همان بیان را تاکید نموده مى‏فهماند که از کلیت ارائه اعمال هیچ عملى نه خیر و نه شر نه کوچک و نه بزرگ حتى به سنگینى ذره استثناء نمى‏شود، و نیز حال هر یک از صاحبان عمل خیر و عمل شر را در یک جمله مستقل بیان نموده، جمله را به عنوان یک ضابطه و قاعده کلى (که مورد هیچ خصوصیتى ندارد) ذکر مى‏فرماید. [ نظرات / امتیازها ]

رسول خدا (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) فرمود: ایها الناس دنیا متاعی است حاضر که هم نیکان از آن می‏خورند و هم فاجران، و بدرستی آخرت وعده‏ای است صادق، که سلطانی قادر در آن حکومت می‏کند، حق را محقق و باطل را باطل می‏سازد.
ایها الناس سعى کنید از طالبان آخرت باشید، و از طالبان دنیا نباشید، فرزند آخرت باشید، نه فرزند دنیا، چون هر مادرى فرزندش به دنبالش مى‏رود. (حاصل منظور آن جناب این است که خواهان آخرت باشید نه دنیا، براى اینکه علاقه به دنیا قهرا شما را به سوى مادیت و آلودگى‏هاى آن مى‏کشد)، آن گاه فرمود: هر عملى که مى‏کنید در حالى انجام دهید که از خدا خائف و بر حذر باشید، و بدانید که روزى شما را بر اعمالتان عرضه مى‏دارند، و شما خواه و ناخواه خدا را ملاقات خواهید کرد، پس هر کس هموزن ذره‏اى عمل خیر کرده باشد، آن را خواهد دید، و هر کس هموزن ذره‏اى عمل زشت کرده باشد آن را خواهد دید.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

امام باقر (علیه‌السلام) در ذیل آیه «فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ»، فرمود: اگر از اهل آتش باشد، و در دنیا مثقال ذره‏اى عمل خیر کرده باشد، اگر براى غیر انجام داده باشد، همان عمل خیرش هم مایه حسرتش مى‏شود.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

«مثقال» از «ثقیل» به معناى میزان سنگینى است و کلمه «ذرّة» یا به معناى کوچک‏ترین مورچه است و یا به معناى ذرات سبک پراکنده در هوا. البته امروز به اتم نیز ذرّه مى‏گویند. ولى به هر حال مراد از آن کوچک‏ترین واحد وزن است. [ نظرات / امتیازها ]

در روایات مى‏خوانیم: مرد عربى وارد مسجد پیامبر اکرم شد و گفت: «علّمنى بما علمک اللّه» از آنچه خدا به تو یاد داده مرا یاد بده! حضرت شخصى را مأمور آموزش قرآن به او کردند. معلم براى او سوره اذا زلزلت... را خواند، همین که به آیه «فمن یعمل مثقال...» رسید، مرد عرب گفت: «کفانى» مرا بس است و سپس رفت. پیامبر فرمود: «رجع فقیهاً»

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

در سوره لقمان نیز، لقمان به فرزندش مى‏فرماید: اگر به اندازه وزن خردلى عمل نیک یا بد داشته باشى، در دل سنگ یا در اوج آسمان یا در زمین باشد، خداوند در قیامت براى حساب مى‏آورد. «یا بنىّ انّها اِن تک مثقال حبّة من خردل فتکن فى صخرة او فى السموات او فى الارض یأت بها اللّه» (لقمان/16) [ نظرات / امتیازها ]

گواهى و شهادت زمین در قیامت، بیانگر آن است که در همین حال، زمین آگاهانه کارهاى ما را درک مى‏کند و در آن روز با فرمان و وحى الهى بازگو مى‏کند. [ نظرات / امتیازها ]

در الدر المنثور است که ابن مردویه و بیهقى - در کتاب شعب الایمان - از انس بن مالک روایت کرده اند که رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) فرمود: زمین در روز قیامت به تمامى اعمالى که در پشتش انجام شده خبر مى دهد،
آنگاه این آیه را تلاوت کرد: (اذا زلزلت الارض زلزالها) تا رسید به آیه (یومئذ تحدث اخبارها) و آنگاه فرمود هیچ مى دانید اخبارش چیست ؟ جبرئیل نزد من آمد و گفت : خبر زمین که زمین روز قیامت بدان گواهى مى دهد، همه اعمالى است که بر پشتش ‍ انجام شده .
مؤ لف : نظیر این روایت را از ابو هریره نیز نقل کرده .
و نیز در همان کتاب است که حسین بن سفیان در کتاب مسندش و ابو نعیم در کتاب حلیه اش از شداد بن اوس روایت کرده اند که گفت : من از رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) شنیدم مى فرمود: ایها الناس دنیا متاعى است حاضر که هم نیکان از آن مى خورند و هم فاجران ، و بدرستى آخرت وعده اى است صادق ، که سلطانى قادر در آن حکومت مى کند، حق را محقق و باطل را باطل مى سازد.
ایها الناس سعى کنید از طالبان آخرت باشید، و از طالبان دنیا نباشید، فرزند آخرت باشید، نه فرزند دنیا، چون هر مادرى فرزندش به دنبالش مى رود. (حاصل منظور آن جناب این است که خواهان آخرت باشید نه دنیا، براى اینکه علاقه به دنیا قهرا شما را به سوى مادیت و آلودگى هاى آن مى کشد)، آنگاه فرمود: هر عملى که مى کنید در حالى انجام دهید که از خدا خائف و بر حذر باشید، و بدانید که روزى شما را بر اعمالتان عرضه مى دارند، و شما خواه و ناخواه خدا را ملاقات خواهید کرد، پس هر کس هموزن ذره اى عمل خیر کرده باشد، آن را خواهد دید، و هر کس هموزن ذره اى عمل زشت کرده باشد آن را خواهد دید.
و در تفسیر قمى در ذیل آیه (و اخرجت الارض اثقالها) آمده که منظور از اثقال زمین ، انسانهایند. و در ذیل جمله (و قال الانسان مالها) آمده که این انسان ، امیر المومنین (علیه السلام ) است . و در ذیل آیه (یومئذ تحدث اخبارها... اشتاتا) آمده که مردم از جهت ایمان و کفر و نفاق متفرق و اشتات مى آیند، بعضى مومنند و برخى کافر و جمعى منافق . و در ذیل جمله (لیروا اعمالهم ) آمده که هر کس بالاى سر اعمال خود مى ایستد، و اعمال خود را اینطور فاش و هویدا مى بیند.
و نیز در آن کتاب در روایت ابى الجارود از امام باقر (علیه السلام ) آمده که در ذیل آیه (فمن یعمل مثقال ذره خیرا یره )، فرمود: اگر از اهل آتش باشد، و در دنیا مثقال ذره اى عمل خیر کرده باشد، اگر براى غیر انجام داده باشد، همان عمل خیرش هم مایه حسرتش ‍ مى شود، و در ذیل جمله (و من یعمل مثقال ذره شرا یره )، فرمود: اگر از اهل بهشت باشد در روز قیامت آن شر را مى بیند و سپس خداى تعالى او را مى آمرزد. [ نظرات / امتیازها ]

از عبدلله بن مسعود نقل شده است که محکم ترین آیات قرآن مجید ، همین آیات 7 و 8 زلزال می باشد و از آن تعبیر به جامعه می کرد . به راستی ایمان عمیق به محتوای آن کافی است که انسان را در مسیر حق واداشته و از هر گونه شر و فساد باز دارد . در حدیثی آمده است که مردی خدمت پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و سلم آمد و عرض کرد : علمنی مما علمک الله
از آن چه خداوند به تو تعلیم داده به من بیاموز
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم او را به مردی از یارانش سپرد تا قرآن به وی تعلیم کند و او سوره اذا زلزلت الارض را تا به آخر به او تعلیم داد ، آن مرد از جا برخاست و گفت : همین مرا کافی است .
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود : او را به حال خود بگذار که مرد فقیهی شد . دلیل آن هم روشن است ، زیرا کسی که می داند اعمال ما حتی به اندازه یک ذره یا یک دانه خردل مورد محاسبه قرار می گیرد ، امروز به حساب خود مشغول می شود . [ نظرات / امتیازها ]

در کشف جهت هدایتی سوره یک قسمت داریم موقعیت شرط و ظرف هست و یک قسمت داریم که موقعیت جزا و مظروف هست. و روشن هست که از بین شرط و جزا یا ظرف و مظروف، جهت را در جزا و مظروف جستجو می‌کنیم. جهت در جزا است و در مظروف هست.

در درجه اول در کشف جهت از این شرط و ظرف به جزا و مظروف منتقل می‌شویم، بعد از آن متوجه می‌شویم که دو فراز دارد که فراز اول یک ابهامی را راجع به خود این جزا و شرط برطرف می‌کند، که این تحول برای چیست، این تحول برای خبر دادن زمین از اخبار خودش هست، اما هنوز بحث جزا را تمام نمی‌کند؛ خود این فراز برای فراز دوم مقدمه می‌شود.

یعنی در فراز اول می‌گوید زمین خبرهای خود را می‌گوید چون خدا به او وحی کرده است و در فراز دوم می‌گوید که انسانها محشور می‌شوند که اعمالشان را ببینند.

تمام این اتفاقات به این منتهی می‌شود که به انسانها اعمالشان نشان داده شود. بعد اجمالی که در آیه «لیروا اعمالهم» داریم در آیات آخر تفصیل می‌شود یعنی «لیروا اعمالهم» دو قسمت اساسی دارد. [ نظرات / امتیازها ]