تاریخ نگارش : بیست و چهارم مهر 1391
چه کسانى روز قیامت حسرت مىخورند؟
مسعود ورزیده
از سفارشهاى بسیار مهمى که قرآن کریم، پیامبر اسلام و ائمه طاهرین علیهم السلام به ما دارند، این است که: فرصتهایى که در اختیار دارید، غنیمت بدانید.حال چه کسانی در این دنیا از فرصتهایی که خداوند در اختیارشان قرار داده بهره نمی برند که در روز قیامت حسرت می خورند؟
کلید واژه : روز قیامت
ناشر : بخش اعتقادات شیعه تبیان
چه کسانى روز قیامت حسرت مىخورند؟
حسرت گذشته
از سفارشهاى بسیار مهمى که قرآن کریم، پیامبر اسلام و ائمه طاهرین علیهم السلام به ما دارند، این است که: فرصتهایى که در اختیار دارید، غنیمت بدانید.حال چه کسانی در این دنیا از فرصتهایی که خداوند در اختیارشان قرار داده بهره نمی برند که در روز قیامت حسرت می خورند؟
1- خوبان. روز قیامت حسرت سراسر وجود انسان را فرامىگیرد، حتّى خوبان نیز حسرت مىخورند که اى کاش در دنیا، اعمال نیک بهتر و بیشترى انجام مىدادند.
2- پیروان طاغوت وبی توجهان به نصایح خدا ومعصومین:درد دیگر این است که انسان در دنیا موعظهها و نصایح خدا و پیامبر و ائمه علیهم السلام را نسبت به این فرصتها به سخره بگیرد.قرآن مىفرماید: «یَا حَسْرَتى عَلى مَا فَرَّطْتُ فِى جَنبِ اللّهِ» (1)انسان در آن روز مىگوید: دریغا از آنچه در حقّ خدا کوتاهى کردم.
طبق بعضى روایات حسرت در این آیه مربوط به کسانى است که رهبران آسمانى و اوصیاى پیامبر علیهم السلام را رها کرده و بهدنبال رهبران فاسق رفتند.
3- منکران رسالت. رسول خدا صلى الله علیه و آله به ابوذر فرمود: روز قیامت کسانى که مقام رسالت مرا قبول نکردند، در حال کورى و کرى و در تاریکىهاى قیامت حاضر مىشوند و مىگویند: واى بر ما به خاطر کوتاهىهایى که در حقّ خداوند مرتکب شدیم!
4- گویندگان بىعمل. امام باقر علیه السلام فرمود: بیشترین حسرت در قیامت از کسانى است که در کلام وبیان خود از عدالت دم زدند، ولى به آن عمل نکردند.
5- افراد تندرو و افراطى نیز به هنگام قیامت حسرتها دارند.(2)
هرگاه گروهى در جلسهاى گرد هم بنشینند و به جاى یاد خدا به حرفهاى بیهوده سرگرم شوند، روز قیامت این مجلس براى آنان وسیله حسرت خواهد بود
6- جاهلان. گروه دیگرى که در قیامت حسرت مىخورند کسانى هستند که توانایىتحصیل علم را داشتهاند، ولى به دنبال فراگیرى آن نرفتهاند.رسول الله می فرمایند: دو کس روز رستاخیز از همه مردم بیشتر حسرت می خورند : یکى مردى که در دنیا براى طلب دانش فرصت داشته ولى به جستجوى آن برنخاسته است، یکى دیگر مردى که دانشى بدیگرى آموخته وشاگرد وى از آن بهرهمند شده ولى او بىبهره مانده است.(3)
7- عالم بىعمل. کسانى که مردم به خاطر حرفشنوى آنان اهلبهشت شدند، ولى خودشان به خاطر نداشتن عمل اهل دوزخند.(4)
8- اهل همنشینى و مجالستهاى بیهوده. در حدیث مىخوانیم: هرگاه گروهى در جلسهاى گرد هم بنشینند و به جاى یاد خدا به حرفهاى بیهوده سرگرم شوند، روز قیامت این مجلس براى آنان وسیله حسرت خواهد بود. (5)
9- گناهکاران. در دعا مىخوانیم: «أعُوذُ بِکَ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِى تُورِثُ النَّدَمَ»(6) خدایا! از گناهانى که سبب ندامت وپشیمانى من در روز قیامت مىشود به تو پناه مىبرم.
جهنم شیطان عذاب زنجیر فریاد
10- ریاستطلبان. آنان که براى ریاست دنیا حرص مىزنند، روز قیامت گرفتار حسرتى بزرگ خواهند شد.(7)
11- کسانى که در دنیا توسط دوستان نااهل دچار انحراف شدهاند، در روز قیامت غرق در حسرتند و فریاد مىزنند: «یَا وَیْلَتى لَیْتَنِى لَم اتَّخِذْ فُلاناً خَلِیلًا» واى بر من اى کاش فلانى را براى خودم به عنوان دوست قرار نمىدادم، و از شدت ناراحتى دو دست خود را در دهان گذارده و به دندان مىگیرد و مىگوید: دوست بد مرا از راه خدا دور و منحرف کرد و اى کاش (به جاى دوستى با فلانى،) با رسول خدا راهى پیدا مىکردم.(8)
12- ثروتاندوزان. از جمله افرادى که در قیامت بسیار حسرت مىخورند، کسانى هستند که در طول عمر خود اموالى را چه بسا از راه نامشروع بدست آوردند، ولى مهلت بهرهگیرى از آن را نداشته و از دنیا رفتهاند و آن اموال به دست کسانى رسیده است که آنان در راه خدا خرج کردهاند و بدین وسیله صاحب مال به جهنّم رفته،ولى وارث نیکوکار به بهشت مىرود.
امام صادق علیه السلام درباره آیه «وَیَراهُمُ اللّهُ اعمالَهُم حَسَراتٍ» (9)فرمود: آیه درمورد کسى است که در زمان حیات خود، به جمع اموال و ثروتاندوزى پرداخته و به محرومان کمک نکرده است، پس از مرگ او اگر وارثان در راه خیر و مسیر الهى صرف کنند، تلاش از صاحب مال ولى پاداش براى وارث است، و اگر در راه گناه صرف کنند، باز او با بجاگذاردن این اموال در دست وارث، گناهکار را یارى کرده- در گناهش نیز شریک است- و سبب ندامت و حسرتش مىگردد. (10)
رسول خدا صلى الله علیه و آله به ابوذر فرمود: روز قیامت کسانى که مقام رسالت مرا قبول نکردند، در حال کورى و کرى و در تاریکىهاى قیامت حاضر مىشوند و مىگویند: واى بر ما به خاطر کوتاهىهایى که در حقّ خداوند مرتکب شدیم!
یعنى از این سرمایهها و ثروتها، با هدایتى که قرآن و روایات دارند، استفاده کنیم و این سرمایهها را معطل و متوقف نگذاریم. در نتیجه مىفرماید: روزى خواهد رسید که این فرصتها، غنیمتها و سرمایهها از دست شما خواهد رفت و راه هر گونه جبرانى به روى شما بسته خواهد شد. اوج این سفارشها در قرآن کریم، در سوره مبارکه زمر است که آیات بسیار مهمى است.
اصرار این آیات بر این اساس است که قبل از این که فرصتها از دست برود، از آن فرصتهاى الهیه ملکوتیّه، بهرهاى نصیب خود کنید. در سوره زمر، در پایان یکى از آیات مىگوید:
«أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ یا حَسْرَتى عَلى ما فَرَّطْتُ فِی جَنْبِ اللَّهِ»(11)
ترکیب آیه را ببینید که چقدر محکم است. بحث خودخورى، اندوه و غصه انسانى که فرصت را از دست داده در میان است؛ «فَرَّطْتُ» یعنى کوتاهى کامل «فِیجَنْبِ اللَّهِ» یعنى چقدر خدا به من محبت، لطف، کرم و رحمت داشت که همه نوع فرصتى، آن هم فرصتهایى که غنیمت و سرمایه است، در اختیار من گذاشت، ولى من «فَرَّطْتُ» کاملًا نسبت به این فرصتها کوتاهى کردم. فرصتها را بدون بهره و منفعت، معطّل گذاشتم تا از دست رفت و اکنون اندوه و درد شدید نصیب من شده است.
13-آدمکشى، رهاکردن بستگان، نداشتن وصیّت، بىاعتنایى به حقوق مردم و نپرداختن زکات، هر کدام وسیله حسرت در قیامت خواهد بود.
کلام آخر: بارالها ما را از آن ندامتهاى مخفى و آشکار و از آن حسرتهاى سخت در تمام مراحل نجات بده.
پی نوشتها:
1- زمر، آیه 56
2- غررالحکم، «ندم»
3- نهجالفصاحه، حدیث 305،ص213
4- همان
5- وسائلالشیعه، ج 4، ص 1180
6- بحارالانوار،ج95،ص137
7- معجم احادیث نبوى، ج 6، ص 391
8- فرقان، آیات 26 تا 29
9- بقره، آیه 166
10- تفسیرصافى، ج 1، ص 157
11- زمر ،آیه 56
منبع:
1 - اصول عقاید ،محسن قرائتی
2 - مرگ و فرصت ها ،استاد انصاریان