تاریخ نگارش : بیست و چهارم مهر 1391
غذاهای آخرتی در برابر غذاهای دنیایی
مسعود ورزیده
قرآن کریم به عنوان کتاب الهی دارای برنامه جامعی برای پاسخ تمام نیازهای مادی و معنوی انسان در مسیر رشد و کمال است.از این رو دستورالعمل ها و احکام مختلفی در مسائل مختلف مادی و معنوی در آن آمده است.
کلید واژه : حلال و حرام بودن غذا
ناشر : بخش قرآن تبیان
غذاهای آخرتی در برابر غذاهای دنیایی
قرآن کریم به عنوان کتاب الهی دارای برنامه جامعی برای پاسخ تمام نیازهای مادی و معنوی انسان در مسیر رشد و کمال است.از این رو دستورالعمل ها و احکام مختلفی در مسائل مختلف مادی و معنوی در آن آمده است.
روزی
با توجه به اینکه در بعد مادی،جسم انسان و سلامتی آن اهمیت ویژه ای در حرکت به سمت کمال دارد و تغذیه مهمترین عامل سلامتی است، آیات بسیاری به این موضوع اختصاص یافته است.
موضوع غذا و تغذیه در قرآن کریم ازچنان اهمیتی برخوردار است که در بیش از 300 آیه به طور مستقیم یا غیر مستقیم مطرح شده است.گرچه لفظ غذا و تغذیه و یا مشتقات آن دو در هیچ جای قرآن به کار نرفته است، اما کلماتی مانند"أکل"، "شرب"، "رزق"، "طعام"، و مشتقات آنها می تواند به نحوی با مسائل مطرح در قرآن،در موضوع تغذیه در ارتباط باشد.
خداوند در قرآن انسان ها را به امر تغذیه و خوراکی ها متوجه می سازد:" فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى طَعامِهِ "(انسان باید به غذاى خویش بنگرد.)(عبس24) و خود این آیه مهم ترین دلیل قرآنی توجه به این امر است.
مباحث مطرح شده در قرآن درباره غذا را می توان بر اساس معیار های متنوع مطرح کرد که تعدادی از آنها را به طور خلاصه بیان می کنیم:
حلال و حرام بودن غذا
در آیات متعددی بر حلال و پاک بودن غذا تاکید گردیده است. "أَیُّهَا النَّاسُ کُلُواْ مِمَّا فِی الأَرْضِ حَلاَلًا طَیِّبًا وَلاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ؛"(اى مردم از آنچه در زمین است حلال و پاکیزه را بخورید و از گامهاى شیطان پیروى مکنید که او دشمن آشکار شماست.)(بقره 168)
همچنین بر ذبح شرعی حیوانات تاکید گردیده است:" وَمَا لَکُمْ أَلاَّ تَأْکُلُواْ مِمَّا ذُکِرَ اسْمُ اللّهِ عَلَیْهِ وَقَدْ فَصَّلَ لَکُم مَّا حَرَّمَ عَلَیْکُمْ إِلاَّ مَا اضْطُرِرْتُمْ إِلَیْهِ وَإِنَّ کَثِیرًا لَّیُضِلُّونَ بِأَهْوَائِهِم بِغَیْرِ عِلْمٍ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُعْتَدِینَ"( شما را چه شده است که از آنچه نام خدا بر آن برده شده است نمىخورید با اینکه [خدا] آنچه را بر شما حرام کرده جز آنچه بدان ناچار شدهاید براى شما به تفصیل بیان نموده است و به راستى بسیارى از روى نادانى با هوس هاى خود گمراه مىکنند آرى پروردگار تو به تجاوزکاران داناتر است.)(انعام 119)
قرآن کریم گاه توصیه‌های مستقیمی در مورد کاربرد درمانی بعضی غذاها دارد، مثلاً در مورد عسل می‌فرماید: "فِیهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ"(در آن برای مردم شفا است)
و در چندین آیه غذاهای حرام مطرح گردیده است:" حُرِّمَتْ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةُ وَالْدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِیرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَیْرِ اللّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّیَةُ وَالنَّطِیحَةُ وَمَا أَکَلَ السَّبُعُ إِلاَّ مَا ذَکَّیْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَن تَسْتَقْسِمُواْ بِالأَزْلاَمِ ذَلِکُمْ فِسْقٌ "(بر شما حرام شده است مردار و خون و گوشتخوک و آنچه به نام غیر خدا کشته شده باشد و [حیوان حلال گوشت] خفه شده و به چوب مرده و از بلندى افتاده و به ضرب شاخ مرده و آنچه درنده از آن خورده باشد مگر آنچه را [که زنده دریافته و خود] سر ببرید و [همچنین] آنچه براى بتان سربریده شده و [نیز] قسمت کردن شما [چیزى را] به وسیله تیرهاى قرعه این [کارها همه] نافرمانى [خدا]ست )(مائده 3)
بهشت
غذاهای بهشتیان و دوزخبان در مقابل غذاهای دنیایی
در بسیاری از آیات نعمات الهی در دنیا و خوراکی های دنیایی مطرح گردیده است، از جمله آنها عسل،انار، انجیر، پیاز، خرمای تازه، خیار ، زیتون، سبزی خوردن، سیر، عدس، کدو، گوشت، ماهی، موز، میوه ، نان و ... است.
اما در برخی آیات هم به خوردنی های بهشت و جهنم می پردازد.
در سوره واقعه درباره بهشت آمده است:" وَ أَصْحابُ الْیَمِینِ ما أَصْحابُ الْیَمِینِ. فِی سِدْرٍ مَخْضُودٍ . وَ طَلْحٍ مَنْضُودٍ . وَ ظِلٍّ مَمْدُودٍ . وَ ماءٍ مَسْکُوبٍ . وَ فاکِهَةٍ کَثِیرَةٍ . لا مَقْطُوعَةٍ وَ لا مَمْنُوعَةٍ "(و اصحاب یمین، چه اصحاب یمینى؟آنها در سایه درختان سدر بىخار قرار دارند. و در سایه درخت طلح پر برگ به سر مىبرند (درختى است خوشرنگ و خوشبو) و سایه کشیده و گسترده.و در کنار آبشارها.و میوههاى فراوانى.که هرگز قطع و ممنوع نمىشود.)(واقعه 27 الی 33)
و درباره غذای دوزخیان آمده است:" أَ ذلِکَ خَیْرٌ نُزُلاً أَمْ شَجَرَةُ الزَّقُّومِ. إِنَّا جَعَلْناها فِتْنَةً لِلظَّالِمِینَ. إِنَّها شَجَرَةٌ تَخْرُجُ فِی أَصْلِ الْجَحِیمِ. طَلْعُها کَأَنَّهُ رُۆُسُ الشَّیاطِینِ. فَإِنَّهُمْ لَآکِلُونَ مِنْها فَمالِۆُنَ مِنْهَا الْبُطُونَ. ثُمَّ إِنَّ لَهُمْ عَلَیْها لَشَوْباً مِنْ حَمِیمٍ"( آیا این (نعمتهاى جاویدان بهشت) بهتر است یا درخت (نفرتانگیز) زقوم؟! ما آن را مایه درد و رنج ظالمان قرار دادیم.درختى است که از قعر جهنم مىروید! شکوفه آن مانند کلههاى شیاطین است.آنها (مجرمان) از آن مىخورند و شکم خود را از آن پر مىکنند.سپس روى آن آب داغ متعفنى مىنوشند.)(صافات 62 الی 67)
در مورد حضرت یونس پس از خروج از شکم ماهی و رفتن به ساحل دریا، استفاده از کدو تجویز می‌شود:" وَ أَنْبَتْنا عَلَیْهِ شَجَرَةً مِنْ یَقْطِینٍ "(و کدوبنى بر او رویاندیم)
ذکر برخی خوراکی ها با ویژگی های خاص
قرآن کریم گاه توصیه‌های مستقیمی در مورد کاربرد درمانی بعضی غذاها دارد، مثلاً در مورد عسل می‌فرماید: "فِیهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ"(در آن برای مردم شفا است)(نحل 69)
و به حضرت مریم(علیها السلام) نیز موقع زایمان توصیه می‌شود از رطب و آب استفاده کند:" فَأَجاءَهَا الْمَخاضُ إِلى جِذْعِ النَّخْلَةِ قالَتْ یا لَیْتَنِی مِتُّ قَبْلَ هذا وَ کُنْتُ نَسْیاً مَنْسِیًّا. فَناداها مِنْ تَحْتِها أَلاَّ تَحْزَنِی قَدْ جَعَلَ رَبُّکِ تَحْتَکِ سَرِیًّا. وَ هُزِّی إِلَیْکِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ تُساقِطْ عَلَیْکِ رُطَباً جَنِیًّا"(درد وضع حمل او را به کنار تنه درخت خرمایى کشاند، (آن قدر ناراحت شد که) گفت اى کاش پیش از این مرده بودم و به کلى فراموش مىشدم!ناگهان از طرف پائین پایش او را صدا زد که غمگین مباش پروردگارت زیر پاى تو چشمه آب (گوارایى) قرار داده است.و تکانى به این درخت نخل بده تا رطب تازه بر تو فرو ریزد.) (مریم 23 الی 25)
در مورد حضرت یونس پس از خروج از شکم ماهی و رفتن به ساحل دریا، استفاده از کدو تجویز می‌شود:" وَ أَنْبَتْنا عَلَیْهِ شَجَرَةً مِنْ یَقْطِینٍ "(و کدوبنى بر او رویاندیم.)(صافات 146)
همچنین از منظرهای مختلف دیگری نیز به این موضوع پرداخته شده که نشان از اهمیت ویژه این موضوع در راه تکامل و سعادت دارد.