تاریخ نگارش : سی ام مهر 1391

صفتی که به انسان شرف می دهد !
مسعود ورزیده

بنای دین در این است که آدمیان به کمالات شایسته خود برسند . پاک شدن از پستی ها ، اتصاف به زیبایی ها، نیکی ها و خوبی ها از بهترین اهداف نظام های دینی و اخلاقی است. ساختار دین به تمامی ساختاری نزاهت آور است .
کلید واژه : شرافت
ناشر : بخش نهج البلاغه تبیان

صفتی که به انسان شرف می دهد !

بنای دین در این است که آدمیان به کمالات شایسته خود برسند . پاک شدن از پستی ها ، اتصاف به زیبایی ها، نیکی ها و خوبی ها از بهترین اهداف نظام های دینی و اخلاقی است. ساختار دین به تمامی ساختاری نزاهت آور است .

امام علی

شرافت انسان به نزاهت اوست

حضرت علی ( علیه السلام ) کلامی دارند که در آن کلام شرافت انسان را به نزاهت او می دانند ، اما آیا تا به حال این واژه (نزاهت) به گوش شما خورده است؟ نزاهت چیست که حضرت شرافت آدمی را بدان دانسته ؟ چگونه نزاهت حاصل می شود؟


معنای نزاهت:

نزاهت به معنای دوری از بدی ، خالی بودن از نادرستی و ناپاکی و طهارت در امور مختلف است.


مفهوم و جایگاه نزاهت:

نزاهت از جمله کمالات انسانی است که گذشته از ارزش ذاتی، بستر دیگر کمالات محسوب می شود یعنی تفکر ، گفتار و کردار آدمی در زمینه آن به بار می نشیند. و زمین پاک گیاهانش به اذن پروردگارش بر می آید و آن زمین که نا پاک است جز حاصلی ناچیز و بی فایده بر نمی آورد. سخن و عمل پاک زمین پاک می خواهد . اگر امام وجود که قلب است پاک شود اندیشه و سخن و عمل نیز منزه می شود. حضرت علی (علیه السلام) می فرمایند: قلبت را به اندرز زنده دار به پاسایی بمیران و به یقین نیرو بخش به حکمت روشن گردان و به یاد مرگ رامش ساز. ( نهج البلاغه، نامه 31 ) چرا که اگر قلب نزاهت یابد راه نزاهت دیگر اعضا و جوارح و وجوه مختلف انسان هموار می شود . نزاهت از چنان مرتبه ایی در رشد و تعالی آدمی برخوردار است که امام می فرمایند: ارزش مرد جهادگر کشته شده در راه خدا بیشتر نیست از انسان پارسا که معصیت کردن را تواند ، لیکن پارسا ماند و چنان است که گویی پارسا فرشته ایی از فرشته هاست.( همان، حکمت 474)

راه نزاهت در پرتو معرفت به حق، خداترسی، پرواپیشگی و خود نگهداری، روشن و هموار می شود . به همین خاطر است که حضرت فراوان به تقوای الهی توصیه می کنند تا انسان بدین وسیله به نزاهت و طهارت شایسته خود برسد ؛ چنانکه فرموده است: داروی درد دل ها تقوای الهی است ، تقوای الهی موجب بینایی درون کور شماست، در حال بیماری کالبدهایتان زاییده فساد سینه هایتان است، پلیدی جان هایتان را پاک کننده و تاریکی دیده هایتان را روشنی بخشنده است

دین و نزاهت:

بنای دین در این است که آدمیان به کمالات شایسته خود برسند . پاک شدن از پستی ها ، اتصاف به زیبایی ها ، نیکی ها و خوبی ها از بهترین اهداف نظام های دینی و اخلاقی ا ست. ساختار دین به تمامی ساختاری نزاهت آور است . اگر بپذیریم که بزرگترین آفت جان و حقیقت انسان شرک و کبر است ، ساختار دین در جهت منزه ساختن انسان از این دو خصیصه است . حضرت علی ( علیه السلام ) ساختار دین را چنین معرفی می کنند: خداوند ایمان را برای پاکی از شرک ورزیدن و نماز را برای پرهیز از خود بزرگ بینی واجب کرده است . ( همان، حکمت 252)

انسانی که درک درست از زندگی و جایگاه خویش در نظام هستی داشته باشد بنا را بر نزاهت در همه امور قرار می دهد و طهارت نفس را بر همه چیز مقدم قرار می دهد چنانکه حضرت امیر می فرمایند: نزاهت از خصلت های نفوس پاک است و اگر از گناهان پاکیزگی جویید خداوند شما را دوست می دارد.
ایمان

بستر نزاهت:

هرچه انسان بهره بیشتری از کمال آزادگی و حکمت و رحمت داشت باشد ، آمادگی اش برای به بار نشستن نزاهت بیشتر خواهد بود. انسانی که در قید و بند دنیا و در اسارت خواسته های دنیایی و حیوانی نیست و از نور علم ، حکمت و معرفت بر خوردار است و دیگران نیز از سعه وجودی او بهره مند هستند به نزاهت و طهارت درون و برون دست خواهد یافت و او فردی است که مورد لطف و رحمت خداوند حکیم قرار گرفته است.



پاک کن دو چشم از موی عیب تا ببینی سروستان غیب

دفع کن از مغز و از بینی زکام تا که ریح الله درآید در مشام



حضرت فرموده ، میوه حمت پاکیزگی جستن از دنیا و شیفتگی به جنت المأوی است.


راه دستیابی به نزاهت:

تا نگاه و فهم شرک آلود آدمی درست نشود و انسان درنیابد که در عالم وجود یک حقیقت بیشتر نیست و جز خدای قادر متعال را حول قوه ایی نیست، دیدگاه، رفتار و سلوک انسان اصلاح نمی شود. با اصلاح نشدن رفتار آدمی انسان نیز به نزاهت دست نخواهد یافت.

نزاهت از جمله کمالات انسانی است که گذشته از ارزش ذاتی، بستر دیگر کمالات محسوب می شود یعنی تفکر ، گفتار و کردار آدمی در زمینه آن به بار می نشیند. و زمین پاک گیاهانش به اذن پروردگارش بر می آید و آن زمین که نا پاک است جز حاصلی ناچیز و بی فایده بر نمی آورد. سخن و عمل پاک زمین پاک می خواهد

آداب و آیین دینی نیز در همین سمت و سو قرار دارند چنانکه از مهمترین نقش های پنج وعده نماز واجب در شبانه روز و روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان و سایر قوانین دیگر ، ایجاد نزاهت و طهارت همه جانبه است. در سفارش گوناگون امیر مومنان (علیه السلام)، به این حقیقت اشاره شده که راه نزاهت در پرتو معرفت به حق، خداترسی، پرواپیشگی و خود نگهداری، روشن و هموار می شود . به همین خاطر است که حضرت فراوان به تقوای الهی توصیه می کنند تا انسان بدین وسیله به نزاهت و طهارت شایسته خود برسد ؛ چنانکه فرموده است: داروی درد دل ها تقوای الهی است ، تقوای الهی موجب بینایی درون کور شماست، در حال بیماری کالبدهایتان زاییده فساد سینه هایتان است، پلیدی جان هایتان را پاک کننده و تاریکی دیده هایتان را روشنی بخشنده است. ( نهج البلاغه ، خطبه 198) همچنین می فرمایند: پرهیزگاری و خودنگهداری ، فراهم آورنده نزاهت و عفت است.

تقوای الهی و پرواپیشگی حقیقتی نزاهت آور است و این تقوا ، تقوای بصیرت و دانایی و مصونیت است نه جهل و محدودیت. تقوای الهی جان و تن آدمی را پاک می سازد ؛ یعنی وجودی که نزاهت در همه چیزش یعنی اندیشه ، نیت، اراده ، سخن و عمل جاری است . کمال آدمی در این است که نزاهتش همه جانبه باشد یعنی نزاهت باید در همه ابعاد فردی ، اجتماعی، خانوادگی، سیاسی،و ... نمایان باشد.

بنابراین برای حاصل شدن نزاهت باید دو راه را پیشه خود قرار داد؛ یکی راه علم و معرفت است که در پناه دانایی، انسان معترف به یگانگی خدا می گردد و شرک و کبر را از یاد می برد و دیگری از طریق عمل به احکام و حدود الهی می باشد و این دو در کنا هم نتیجه بخش خواهند بود.

منابع:

1. نهج البلاغه ترجمه دشتی

2.طایر فرخ پی، مصطفی دلشاد تهرانی، نشر دریا

3.تفسیر موضوعی نهج البلاغه ، مصطفی دلشاد تهرانی ، نشر معارف