تاریخ نگارش : سی ام مهر 1391

ارتباط ما با قوانین و سنن تکوینی الهی
مسعود ورزیده

حضرت در کلام خویش به قوانین و سنن حاکم در این دنیا اشاره می کند که در ارتباط با اعمال، افعال و احوالات انسانی بوده و با تغییر و تحولات احوالات و افعال، این قوانین نیز تحت تأثیر قرار گرفته و تغییر می کند .
کلید واژه : افعال و احوالات انسانی
ناشر : بخش نهج البلاغه تبیان

ارتباط ما با قوانین و سنن تکوینی الهی

حضرت در کلام خویش به قوانین و سنن حاکم در این دنیا اشاره می کند که در ارتباط با اعمال، افعال و احوالات انسانی بوده و با تغییر و تحولات احوالات و افعال، این قوانین نیز تحت تأثیر قرار گرفته و تغییر می کند .

نهج البلاغه

حضرت علی (علیه السلام) در کتاب عالی قدر نهج البلاغه سنن خداوند متعال را در پیدایش مخلوقات و نظاماتی که برقرار است بیان فرموده اند. حضرت در کلام خویش به قوانین و سنن حاکم در این دنیا اشاره می کند که در ارتباط با اعمال، افعال و احوالات انسانی بوده و با تغییر و تحولات احوالات و افعال، این قوانین نیز تحت تأثیر قرار گرفته و تغییر می کند و این تغییرات، تغییرایت است که از دید انسان خارج نبوده و آدمی بدان مطلع می گردد. در قرآن کریم نیز به این سنن الهی اشاره شده است، به این سنت الهی سنن تکوینی می گویند.


بیان سنن تکوینی در قرآن کریم

ظهر الفساد فی البر و البحر بما کسبت ایدی الناس ( روم/41)

و ما کان ربک لیهلک القری بظلم و اهلها مصلحون (هود/96)

ان الله لا یغیر ما بقوم حتّی یغیروا ما بانفسهم (رعد/11)

نهج البلاغه و سنن تکوینی:

امّا در نهج البلاغه حضرت امیر می فرمایند:

«خداوند متعال مبتلا می کند و امتحان می فرماید بندگان خود را به هنگام اقدام به کارهای بد ، به نقصان میوه ها و حبس برکت ها و بستن خزینه های خیرات تا اینکه توبه کند توبه کننده ای و ترک کند گناه را ترک کننده ای و متذکر و قبول کننده تذکر شود ، قبول تذکر کننده ایی و منزجر از گناه شود منزجر شونده ایی.»( خطبه 143)

به درستی که خدا پناه داده است شما را از اینکه به شما ستم کند ولی پناه نداده است از اینکه شما را امتحان ننماید و به تحقیق فرمود که او بزرگ است از جهت گویندگی یعنی به درستی که در این نشانه ها و علامت هاست و اگر چه ما آزمایش کننده ایم .(خطبه 103)

جهان جایگاه ابتلا و آزمایش است، بنابراین باید بشر بر ابتلائات آن کمر خود را محکم ببندد که پستی و بلندی های دنیا او را دگرگون سازد

سوگند به خدا، نبودند هیچ قومی هرگز در طراوت نعمت از زندگی پس از آنها زایل گردد مگر به سبب گناهانی که کسب کردند به جهت اینکه خدا ستمکار بر بندگان نیست و اگر مردم در هنگامی که به ایشان نقمت ها نازل و نعمت هایشان زایل می گردد با نیت راست و دلهای سرشار از محبت خدا پناه برند به سوی پروردگارشان هر آینه باز گرداند به سوی آنها هر نعمت رمیده و اصلاح فرماید بر ایشان هر امر فاسد را .(خطبه 178)

طلب کنید اتمام نعمت های خدا را بر خودتان به صبر بر طاعت خدا و جدایی و کناره گیری از معصیت او .(خطبه 188)

ای مردم ، این است و جز این نیست که مردم را رضایت و خشم جمع می نماید و این است و جز این نیست که ناقه ثمود ( قوم صالح پیغمبر ) را یک مردی از ایشان پی نمود پس خداوند همه آن قوم را عذاب فرمود چون همه به جرم و گناه آن یک نفر راضی شدند پس فرمود : (فعقروها ...) یعنی پس پی کردند آنها ناقه را پس صبح کردند در حالی که پشیمان بودند پس نبود مگر اینکه صدا کرد زمین ایشان را به جهت زلزله و فرورفتن مثل صدای آهن تیز شده که زمین را به آن شخم می کنند در زمینی که هنگام شخم بسیار صدا کننده باشد .( خطبه 201)
گناه

چند اصل از سنن تکوینی

حضرت علی (علیه السلام) در کلام خویش به چند اصل از سنن تکوینی اشاره فرمودند که از این قرار است:

1. اعمال ناصواب و گناه و خارج شدن از راه راست موجب حبس برکات و بسته شدن درهای خیرات و سعادت می شود. سعادت و شقاوت جوامع و افراد، معلول افراد و کارهای آنان است .

2. زوال نعمت ها و بلاهای اجتماعی و محرومیت جامعه از برکات، تازیانه های تنبیه است که مردم به تفکر و تجدید نظر در روش و رفتار خود بپردازند و گناه و طغیان را ترک کنند.

3. وقتی که جامعه ایی در مسیر باطل بود و خط سیر خود را عوض کرد به آن جامعه آنچه از نعمت ها و خوش بختیها که از دست داده بود باز گردانده می شود .

سوگند به خدا ، نبودند هیچ قومی هرگز در طراوت نعمت از زندگی پس از آنها زایل گردد مگر به سبب گناهانی که کسب کردند به جهت اینکه خدا ستمکار بر بندگان نیست و اگر مردم در هنگامی که به ایشان نقمت ها نازل و نعمت هایشان زایل می گردد با نیت راست و دلهای سرشار از محبت خدا پناه برند به سوی پروردگارشان هر آینه باز گرداند به سوی آنها هر نعمت رمیده و اصلاح فرماید بر ایشان هر امر فاسد را

4. مهلتی که به گناه کاران داده می شود و در کیفر آنان تعجیل نمی گردد برای این نیست که از عمل آنها غفلت شده باشد و خدا از نهان کار آنها آگاه نباشد بلکه برای این است که در این مهلت نیک ترین آنها شناخته شده و دور آزمایش آنها به پایان برسد .

5. خدا بر کسی ظلم نمی کند و بندگانش را از اینکه به آنها ستم کند پناه داده است .

6. جهان جایگاه ابتلا و آزمایش است، بنابراین باید بشر بر ابتلائات آن کمر خود را محکم ببندد که پستی و بلندی های دنیا او را دگرگون سازد .

7. در جلب رضایت و خشم خدا در میان اقوام تفاوتی نیست و خدا از امتی راضی نمی شود به عملی که به واسطه آن عمل به امت دیگر خشم فرموده باشد و همچنین به امتی خشم نمی فرماید به عملی که از امت دیگر به واسطه آن عمل راضی شده باشد .

8. نعمت های خدا با شکر نعمت ها و صرف آن در طاعات و پرهیز از معصیت دوام می یابد و با کفران نعمت زایل می شود.

9. مردم و افراد جامعه مسئول کارهای یکدیگرند و از نتایج و آثار خوب یا بد اعمال هم برخوردار می شوند اگر همگان راضی به کاری باشند به ثواب یا کیفر آن کار هر چند عامل آن یکنفر باشد می رسند و آن کار به تمام افراد و جامعه ایی که راضی به آن بودند استناد می یابد .

اینگونه است که اعمال و رفتار آدمی در ارتباط تنگاتنگی با این دنیا و تغییر و تحولات آن می باشد و بر آن تأثیر گذار است . هر چه انسان پاک تر و پاک نیت تر، دنیای او زیباتر و پر برکت تر؛ هر چند هستند افرادی که به ظاهر از وفور نعمت برخوردارند امّا در اصل آنان در عذابی به سر می برند که خود از آن خبر ندارند.


منابع:

1. نهج البلاغه ترجمه دشتی

2.الهیات در نهج البلاغه