ویژگی دوستان خوب

تاریخ نگارش : بیست و هشتم مرداد 1393

ویژگی دوستان خوب
ابراهیم محمودزاده

داشتن دوست و برخوردار بودن از ارتباط عاطفى دوستانه، یک ضرورت انسانى است. حتى اگر آدمى را موجودى اجتماعى نشناسیم؛ داشتن دوست - به مقتضاى تدبیر عاقلانه و تأمین خواسته‏ هاى فطرى و غریزى - یک پدیده ضرورى و انکارناپذیر است. اکنون باید مشخص کرد که معیارهاى انتخاب دوست چیست و بهترین همنشین کیست؟ارزش و جایگاه دوستی بر کسی پوشیده نیست چرا که نقش موثری در تعالی معنوی و سعادت و نیز شقاوت و انحراف افراد جامعه دارد . توجه به راهکار های دینی در این راستا می تواند ما را در انتخاب دوست مناسب یاری دهد.در مرام مسلمانان، هدف تمام اعمال و رفتارها، به آخرت و خشنودى خدا بر مى‏ گردد؛ از این رو هرگاه در پى انجام عملى بر مى ‏آییم، اولین سؤال آن است که آیا این عمل، موجب خرسند شدن حضرت حق مى‏شود یا نه؟ آیا خداوند به انجام دادن این عمل رضایت دارد یا نه؟ زیرا همگى بنده اوییم و باید در پى تحصیل رضایت مولاى خود باشیم.اگر دوستان انسان دارای وجدان انسانی و وجهه اجتماعی و تکلیفی باشند بر انسان تاثیر بسیار زیادی می‌گذارد و چون خود آنها اهل کار خیر و اقدام‌های مثبت هستند اطرافیان خود را نیز به این امر ترغیب و تشویق می‌کنند. در جهان امروز و زندگی پردغدغه ماشینی، دوستیابی پدیده بسیار ارزشمند و حیاتی است چراکه دوستان باعث تسکین روحی و رسیدن به آرامش می‌شوند ولی برای اینکه بخواهیم دوست‌های مناسبی را انتخاب کنیم دین اسلام ره‌آوردهایی را ارائه می‌دهد.

سه شرط دوستى‏
دوستى قبل از هر چیز، داراى سه شرط اساسى است که مقدم بر دیگر شرایط، باید رعایت گردد. شخصى سزاوار دوستى است که:
1. دیدار او خدا را به یاد شما آورد؛ یعنى، زیارت وى سبب ذکر خدا باشد.
2. گفتار او به دانش و معلومات شما بیفزاید و از هر کلام او، ثمره ‏اى علمى فراهم آید.
3. عمل و کردار او، آخرت را به یاد آورد؛ به گونه‏ اى که به اعمال و رفتار شما رنگ آخرتى بزند.
اگر کسى را با سه شرط فوق یافتید، سعى کنید با او دوست باشید و وجود وى را غنیمت شمارید؛ و گرنه درجست و جوى چنین دوستانى باشید. تا زمانى که یک شخص را با چنین ویژگى‏ هایى نیافتید، به سادگى با او دوستى برقرار نکنید. فضاى دوستى بهترین فضاى استفاده از کمالات معنوى است و باید زمینه‏ ساز دیندارى، بندگى، رشد علمى و اخلاقى گردد. در مقابل دوستى ‏اى که موجب انحطاط اخلاقى و زمینه ‏ساز مفاسد دینى و دنیوى شود، دوستى نیست؛ بلکه دشمنى و عداوت است و از این دوستى ‏ها باید سخت اجتناب کرد.
شرایط سنى و طبقه اجتماعى نیز تا حدودى زمینه ‏ساز برخى از شرایط قبلى است. افرادى که اختلاف سنى دارند، کمتر مى ‏توانند از حضور یکدیگر بهره علمى و عملى ببرند و زمینه ارتباط روحى و رشد معنوى را براى هم فراهم سازند. پس به صورت عمومى، بهتر است شرایط سنى و طبقه اجتماعى و سطح شناختى، تحصیلى و ... نیز رعایت گردد.
ملاک‏هاى دوست خوب‏
افزون بر آنچه گذشت، در قرآن کریم و روایات اهل بیت‏ علیهم السلام، ملاک‏هاى مهم دیگرى براى دوست خوب بیان شده که به اختصار بعضى از آنها بیان مى ‏شود:
1. کسى که به یاد خدا است و هدفش جز رسیدن به او نیست‏ (کهف (18)، آیه 28.)
2. عاقل و خردورز است؛ حضرت على ‏علیه السلام فرمود: «بیشترین درستى‏ها و خوبى‏ها، در همراهى و دوستى با صاحبان عقل و درایت است» (غررالحکم، حرف الف.)
3. خیانت پیشه، ستم کار و سخن چین نباشد؛ امام صادق‏ علیه السلام فرمود: «از سه گروه بر حذر باش! خیانت کار، ظالم و سخن چین؛ زیرا کسى که به نفع تو به دیگران خیانت کند، روزى خواهد آمد که به خودت نیز خیانت کند! شخصى که به جانبدارى از تو، حق دیگران را پایمال نماید و به ظلم عادت کند، بالاخره به تو نیز ظلم خواهد کرد! انسان سخن‏ چین، همان طور که سخن دیگران را پیش تو مى ‏آورد، سخن تو را نیز نزد اغیار خواهد برد».(بحارالانوار، ج 75، ص 229.)
4. آنچه براى خود مى ‏پسندد، براى تو نیز بپسندد و آنچه را که براى خویش نمى ‏خواهد، براى تو نیز نخواهد. رسول اکرم ‏صلى الله علیه وآله فرمود: «در مصاحبت و رفاقت کسى که آنچه را براى خود مى ‏خواهد براى تو نخواهد، هیچ خیر و فایده ‏اى وجود ندارد».(همان، ج 71، ص 198.)
5. قطع کننده رحم نباشد؛ امام باقرعلیه السلام فرمود: «پدرم امام سجادعلیه السلام مرا نصیحت فرمود: اى پسرم! از رفاقت با کسانى که قطع رحم ‏کنند، بپرهیز؛ زیرا من آنها را در قرآن شریف سه بار مورد لعن و نفرین پروردگار یافتم»(تفسیر نورالثقلین، ج 1، ص 45.)
شخصى که با نزدیکان خود، نتواند معاشرت و هم زیستى صحیح داشته باشد - در حالى که آنان با وى از یک خانواده و فرهنگ و گوشت و خون مى‏ باشند - چگونه مى ‏تواند با غیر خویشاوندان رفاقت صمیمانه داشته باشد.
6. عیب‏جو نباشد؛ امام على ‏علیه السلام فرمود: «از رفاقت و نشست و برخاست با کسانى که عیب‏جو و به دنبال نقاط ضعف دیگران هستند، بپرهیز؛ زیرا دوست چنین اشخاصى، از ضرر آنان سالم نمى ‏ماند و طعمه عیب‏جویى ‏هاى آنان خواهد شد».(غررالحکم، باب الف)
7. بدکردار نباشد؛ امام على ‏علیه السلام فرمود: «رشته دوستى ‏هاى بدکاران، زودتر از دوستى دیگرى از هم مى‏ گسلد».(منتخب میزان الحکمة، ج 1، ص 225) (قم: دارالحدیث، چاپ اول، 1381).
8. از دشمنان خدا نباشد؛ امام على ‏علیه السلام فرمود: «مبادا دشمنان خدا را دوست بدارى یا دوستى را نثار کسى جز دوستان خدا کنى!! هر کس مردمى را دوست بدارد، با آنان محشور مى ‏شود».(همان )
در پایان یادسپارى دو نکته بایسته است:یکم. این شرایط نسبى است، و شاید نتوان کسى را پیدا کرد که داراى تمام این خصوصیات، آن هم در حد کمال، باشد. از این رو با در نظر گرفتن شرایط خود و دیگر اولویت‏ها، باید به جست و جوى این خصوصیات در دوستان پرداخت. اگر دوستى داریم که فاقد بعضى از این خصلت‏ها است، در صورت امکان باید از قطع رابطه با وى خوددارى کنیم و در اصلاح و خودسازى ‏اش بکوشیم. این خود از وظایف دوستان نسبت به یکدیگر است. البته انجام دادن این وظیفه، مشروط به عدم تأثیرپذیرى منفى انسان در حین کمک و اصلاح آن شخص است.
دوم. نباید انسان فقط در جست و جوى این اوصاف در دیگران باشد؛ بلکه خود نیز باید سعى کند تا موارد یاد شده را رعایت کند. آن گاه خواهد دید که چقدر از صفات نکوهیده وى، از بین رفته و در مقابل، به چه صفات پسندیده‏اى مزین و شده است.افزون بر آن اتصاف به چنین اوصافى، بهترین زمینه یافتن این گونه از دوستان است؛ چرا که نیک سیرتان نیز به انسان‏هاى نیک سیرت عشق ورزیده و در جست و جوى دوستى با آنهایند و با دیدن چنین ویژگى ‏ها و علایقى در اشخاص، زودتر با آنها رابطه برقرار کرده و خود را به آنان ملحق مى ‏کنند. به قول مولوى:
ناریان مرناریان را جاذبند
نوریان مرنوریان را طالبند (مثنوى معنوى، دفتر دوم)

پیامبر(ص) می‌فرمایند: مومن در کنار مومن آرامش می‌یابد چنانچه تشنه کام از آب سرد.

امام علی(ع) می‌فرمایند: همنشینی با دوست خردمند مایه زندگی و شادابی روح است.

امام علی(ع) در حدیث دیگری می‌فرمایند: در پی به دست آوردن دوست با صدق و صفا باش، آن هم نه کم بلکه بسیار، که اینگونه دوستان ذخیره دوران رفاهند، و سپر روزگار بلا.

امام صادق(ع) می‌فرمایند: قدرت انسان با داشتن برادر و دوست افزون می‌گردد. آن که نخواهد دوست زیادی داشته باشد ضرر کرده است.دوستى را شرایطى است واگر همه این شرایط در کسی نباشد او را دوست کامل نشمار و کسى که هیچ یک از این شرایط در او نباشد در هیچ مرتبه از دوستی با او رفاقت نکن ،

شرط اول آنکه پنهان و آشکارش براى تو یکى باشد.

دوم آنکه آراستگى تو را آراستگى خود بداند و سرافکندگى تو را سرافکندگى خودش .

سوم آنکه ثروت و مقام روحیه او را تغییر ندهد.

چهارم آنکه از آنچه در دسترس توانائى او است از تو دریغ ندارد

پنجم آنکه در سختیهاى روزگار تو را رها نکند.

از پیامبر اکرم (ص) سوال شد کدام همنشین بهتر است؟ پیامبر فرمودند: کسی که دیدار او شما را به یاد خدا بیندازد و گفتار او بر دانش ما بیفزاید و کردارش آخرت را به یادتان آورد.

امام باقر(ع) نیز می‌فرمایند: دیدار با دوستان .... مایه باروری عقل (و اطلاع یافتن از دانش و تجربه‌های آنان) است، اگرچه کم و اندک باشد.

نظر قرآن درباره ویژگى دوست خوب چیست؟

قرآن درباره دوستى، آیات فراوانى دارد که با دقّت در آنها ویژگى دوست خوب معلوم مى شود. ولى مهم ترین مسئله اى که قرآن در دوستى به آن تأکید مى کند، تقوا و پرهیزگارى دوستانى است که آنان را برمى گزینیم. دوست ما باید از خدا بترسد و نباید کسى باشد که با گمراهى خود، باعث انحراف ما گردد. بر اساس آیه 67 سوره زخرف در قیامت همه دوستى ها به دشمنى تبدیل مى شود مگر دوستى پرهیزگاران. زیرا دوستان ناپرهیزگار با گمراه ساختن هم، باعث گرفتارى یکدیگر به عذاب الهى مى شوند.از سوى دیگر چون قرآن کریم ما را به یاد خدا فرا مى خواند، روشن است که بهترین دوستان کسانى هستند که خدا آنان را دوست داشته و دیدارشان باعث یاد خدا در دل ما مى گردد; مانند نیکو کاران (آل عمران 134)، پرهیزگاران (آل عمران / 76)، صبوران (آل عمران / 146)، عدالت پیشگان (مائده / 42) و...

دوسـتـان خـوب یـک سری ویژگی دارند که آنها را از دیگران متمایز می کند و سبب میگردد دوستــان بیشتری در کنار خود داشته باشند بنابراین با تـغیـیـر رفـتـار خــود به جرگه اینگونه افراد بپیوندید:
۱) یـک دوسـت خـوب حرفهایی که بصورت محرمانه به وی زده شـده اسـت را نـزد خـود نـگـاه داشـتـه و رازدار شـمــا میباشد.
۲) وقت شناس بوده و در قرار ملاقاتها و یا میهمانیها قابل اطمینان بوده و سر موقع حضور می یابد.
۳) یک دوست خوب به موقعیت، موفقیت ها و یا دوستان دختـر و یـا پسـر جـدیـد شـــما حسادت نمی ورزد.
۴) یک دوست خوب هنگامی که دچار بیماری و کسالت میـگردید با شما تماس گرفته و حالتان را جویا می شود و به عیادت شما می آید.
۵) وی میداند که چه زمانی صحبت و چه زمانی سکوت نموده و تنها گوش دهد.
۶) هنگامی که حالتان مساعد نبوده و یا دل و دماغ کاری را ندارید و پکر میباشید وی از رفتار شما دلخور نمیشود.
۷) اگر شما به فضای بیشتری نیاز داشته باشید و یا می خـواهـید تنها باشید، آنها این رفتار شما را طردشدگی تلقی نکرده و از شما دلگیر نمیشوند.
۸) یـک دوست خــــوب حیوان خانگی شما، مادر زن بدخلق شما و کـودکـان پـر جـنـب و جوش شما را به خاطر شما تحمل خواهد کرد.
۹) وقتی نظر او را در مــورد مسئله ای جویا شوید با جان و دل و صادقانه نظرات و عقاید خودش را در اختیارتان قرار می دهـد و حتـی اگـر بـه نـصایـحش نـیز عـمل نکنید ناراحت نمیشود.
۱۰) وی با شما میخندد،گریه میکند و کارهای ماجراجویانه انجام میدهد اما به دیگران چیزی در مورد آنها نمیگوید.
۱۱) پیش از سر زدن به منزلتان، شما را مجبور نمیکند که خانه را تمیز و مرتب کنید.
۱۲) وی اجازه نمی دهـد کسـی پشت سر شما و در غیاب شما در مورد شما بدگویی کند و به دفاع از شما خواهد پرداخت.
۱۳) شما را به کارهای ماجراجویانه، رشد دهنده و پیشرفت در کار تشویق خواهد کرد.
۱۴) هنگامیکه خودروی شما دچار نقص فنی گردد شما را به مقصدتان خواهد رساند.
۱۵) روز تولدتان همیشه به یادش بـوده و اگر برنامـه خـاصـی بـرای آن روز تـــدارک ندیده باشید شما را به بیرون برده و یـا برایتان کیک سفارش میدهد.
۱۶) دوست خوب از شما انتظار ندارد که اتوماتیک وار با عقاید وی در خصوص مسایلی همچون سیاست،مسایل جنسی و مذهب موافق باشید و به عقاید شما حتی اگر برخلاف عقایدش باشد احترام میگزارد.
۱۷) هیچگاه شما را نزد دیگران خرد و تحقیر نـکرده بلکه همواره به شما احترام میگذارد و در حضور دیگران از شما تعریف می کند.
اگر دوستی را سراغ ندارید که با شما اینگونه رفتار کند شاید یک دلیـل آن ایـن باشد که شما نیز با آنان چنین رفتاری تا بحال نداشته اید.
منبع: کتاب پاسخ به پرسش های قرآنی/غلامرضا حیدری ابهری
http://www.kordestanweb.ir/