تاریخ نگارش : پانزدهم مهر 1390

گفتگویی با سوره مبارکه الرحمن
شکوه صفاشاد

نام من «الرحمن» است پنجاه و پنجمین سوره از صد و چهارده سوره قرآن کریم. نام من بر گرفته از صفت بخشندگی خداوند باریتعالی که آیه اول از هفتاد و هشت آیه من است می باشد. از هفتاد و هشت آیه من در سی و یک آیه این جمله تکرار شده است «فبای آلاء ربکما تکذبان :: و کدامین نعمت پروردگارتان را انکار می کنید» که بیشترین تکرار را در کل قرآن کریم دارد و جالب است بدانید این آیه من هم انسان ها را مورد خطاب قرار می دهد و هم جنیان را. من سوره ای هستم که با رحمت الهی شروع می شوم و با اکرام الهی پایان می پذیرم. «الرحمن ... ذی الجلال و الاکرام».
من سراسر بیانگر نعمات و رحمات و برکات الهی ام که بر بندگان نازل گشته است و آنها را غرق در آن ساخته است تا جایی که می توان نام مرا «سوره رحمت» و یا «سوره نعمت» هم گذارد.
دوست دارم بدانید تکرار آیه «فبای آلاء ربکما تکذبان» آن هم در مقاطع کوتاه جاذبه خیره کننده ای به من بخشیده است تا آنجا که رسول گرامی اسلام فرمودند «برای هر چیزی عروسی است و عروس قرآن الرحمن است».

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
و به نام پروردگار رحمن و رحیم و سلام بر شما که نامت برگرفته از یکی از صفات خداوند است و سلام بر تو آن هنگام که در مکه بر قلب رسول خدا (ص) نازل شدی. حال با شما سخن می گوییم.
ای عروس قرآن، سوره مبارکه الرحمن از خودتان بگویید:
به نام صاحب جلال و کرامت
نام من «الرحمن» است پنجاه و پنجمین سوره از صد و چهارده سوره قرآن کریم. نام من بر گرفته از صفت بخشندگی خداوند باریتعالی که آیه اول از هفتاد و هشت آیه من است می باشد. از هفتاد و هشت آیه من در سی و یک آیه این جمله تکرار شده است «فبای آلاء ربکما تکذبان :: و کدامین نعمت پروردگارتان را انکار می کنید» که بیشترین تکرار را در کل قرآن کریم دارد و جالب است بدانید این آیه من هم انسان ها را مورد خطاب قرار می دهد و هم جنیان را. من سوره ای هستم که با رحمت الهی شروع می شوم و با اکرام الهی پایان می پذیرم. «الرحمن ... ذی الجلال و الاکرام».
من سراسر بیانگر نعمات و رحمات و برکات الهی ام که بر بندگان نازل گشته است و آنها را غرق در آن ساخته است تا جایی که می توان نام مرا «سوره رحمت» و یا «سوره نعمت» هم گذارد.
دوست دارم بدانید تکرار آیه «فبای آلاء ربکما تکذبان» آن هم در مقاطع کوتاه جاذبه خیره کننده ای به من بخشیده است تا آنجا که رسول گرامی اسلام فرمودند «برای هر چیزی عروسی است و عروس قرآن الرحمن است».
کمی از محتوای خود برایمان بگویید:
اندیشمندان و علما محتوای من را به پنج بخش تقسیم نموده اند:
بخـش اول: مقدمـه و آغـاز من است که خداوند از نعمتهـاى بزرگ خلقت، تعلیـم وتربیت، حسـاب و میـزان، وسـائل رفاهـى انسـان، و غذاهاى روحى و جسمى او سخن مى گوید.
بخش دوم: توضیحى است بر مساله چگونگى آفرینش انس و جن.
بخش سوم: بیانگر نشانه ها و آیات خداوند در زمین و آسمان است.
در بـخـش چهارم از نعمتهاى دنیوى فراتر رفته، سخن از نعمتهاى جهان دیگراست که نعمتهاى بهشتى اعم از باغها، چشمه ها، میوه ها، همسـران زیبـا و با وفـا، وانواع لباسهـا، توضیح داده شـده اسـت. و بـالاخــره در بـخــش پنجـم اشـاره کوتاهـى به سرنوشت مجـرمان وقسمتى از مجازاتهاى دردناک آنها آمده است.
لطفا از فضایل تلاوت خود برایمان توضیح دهید:
از آنـجـا کـه من حس شکرگزارى را در انسانها به عالیترین وجه برمى انگیزم، فضیلتهاى فراوانى براى تلاوت من در روایات آمده است، البته تلاوتى که در اعماق روح انسان نفوذ کند و مبدأ حرکت گردد نه مجرد لقلقه زبان.
از امام صادق (ع) نقل شده است، کسی که در شب سوره الرحمن را بخواند و بعد از هر (فبای آلاء ربکما تکذبان) بگوید «لابشیء من الائک رب أکذّب / پروردگارا هیچ یک از نعمت های تو را تکذیب نمی کنم»؛ خداوند فرشته و ملکی را بر او موکل کند که اگر در اول شب خواند، او را تا صبح محافظت نمایند واگر در هنگام صبح آن را خواند، موکل نماید بر او فرشته ای که او را تا شب حفظ نماید.1
همچنین امام صادق (ع) فرمودند: «کسی که سوره الرحمن را با لبیک گفتن به ندای شکرانه الهی بخواند. یعنی طبق دستور بالا، اگر در شب قرائت کرده و بمیرد شهید مرده است و اگر در روز بخواند و بمیرد شهید مرده است و در حکم شهید بوده و ثواب شهدا را می برد.»2
در این کلام، امام صادق (ع) به یک ارزش انسانی اشاره نموده و آن شهادت است. در دین مبین اسلام موارد گوناگونی است که اگر برای کسی توفیق نباشد، جای گزینی برای آن ذکر شده است. که از جمله این موارد عالی ترین نوع مرگ، یعنی شهادت می باشد، که جایگزین آن، تلاوت سوره الرحمن است.
از امام صـادق (ع) نقـل شده که تلاوت سـوره الرحمن را هرگز رها نکنید؛ چرا که این سوره هرگز در قلب های منافقان استقرار ندارد. خــدا، سوره الـرحمن در قیامت را به صورت انسـانی قـرار دهد که زیباترین چهره و خوشبوترین رایحه را دارد، پس در جایگاهی قرار می گیـرد که به خداوند متعـال نزدیک تر اسـت. خـداوند از سـوره الرحمن سؤال می کند، چه کسـی در زندگـی دنیـا به محتوای تو قیام نموده و به تلاوت تو ادامه داد؟ پاسخ می دهد: خداوندا فلان کس و فلان کس که در این لحظه، چهره این افراد نورانی و سپید می شود و خداوند به آنها می فرماید: اکنون هر که را می خواهید شفاعت کنید. اهل تلاوت الرحمن برای هیچ کس شفاعت نمی کنند مگر این که به آنها گفته می شود: وارد بهشت شوید و هر کجا می خواهید ساکن شوید.3
در این حدیث نورانی، به چند ارزش از من اشاره شده است که جای تأمل است...
1. من (سوره الرحمن)، اصلاً در دل های منافقان راه ندارم. یعنی اهل نفاق هرگز از آثار و خواص الرحمن بهره مند نمی شوند.
2. با تلاوت من (سوره الرحمن)، انسـانیت انسـان تحقق می یابد و انسان به حقیقت خود می رسد. انسان وقتی به حقیقت خود راه یافت، از همگان به خداوند متعال نزدیک تر است. بی گمان رسیدن به این مقام بلند، در گرو رسیدن به حقایق الرحمن است.
3. به برکت تلاوت و اقامه من (سوره الرحمن)، قلب آدمی نورانی می شود.
4. از رهگذر من (سوره الرحمن)، انسان به مقام شفاعت می رسد.
حضرت فاطمه زهرا(س) از رسول خدا(ص) روایت نموده که در قیامت، به قاریان سوره های حدید، واقعه و الرحمن گفته شود که در بهشت فردوس ساکن شوید.4
ابـی بن کلب می گوید: حضـرت رسـول (ص) می فرمودند: هر کس سوره الرحمن را قرائت کند، خداوند بر ناتوانی او ترحم نماید و او سپاس و شکر آن چه را که خداوند بر او انعام نموده، به جا آورده است.5
چند جمله هم برایمان از آثارتان بگویید:
برای آنکس که مرا تلاوت نماید اثرات بسـیاری اسـت که من به چند نمونه اش اشاره می کنم:
1) مصونیت بخش شبانه روزی اوست.
2) به مقام شهـدا راه یابد و مرگش مرگ عـادی نخواهد بود و مانند شهدا عند ربهم یرزقون خواهد بود.
3) به جایگاه حقیقی انسانیت می رسد.
4) به اوج تقرب به سوی خدا می رسد.
5) به مقام شفیعان راه پیدا می کند.
6) فردوس که بهشت خاص است، نصیب او گردد.
7) هرگز درخود ضعف وحقارت نمی بیند.
8) به مقام شاکران دست یابد که مقامی بس عظیم است.

پی نوشت
1. مجمع البیان: 9 / 296، س16
2. ثواب الاعمال / 144 ، ج2
3. وسائل الشیعه: 6/146، ح 2
4. کنزالمعال: 1/582، ح2642
5. مجمع البیان، ج24، ص54

منبع: نشریه قرآنی اسراء