تاریخ نگارش : دوم آبان 1390
غسل
ناهیده تقی زاد فانید
غسل در روز جمعه
کلید واژه : غسل وثواب
فضیلت روز جمعه و غسل آن
روز جمعه سرور روزهاست، خداوند نیکی‌هارا در آن چند برابر می‌کند و گناهان را در آن می‌زداید و درجات را در آن بالا می‌برد و دعاها را در آن مستجاب می‌کند و اندوه‌ها را در آن برطرف می‌سازد و حاجت‌های بزرگ را در آن بر می‌آورد ...
غسل
در همه دنیا در هر هفته یک روز تعطیل است و یک چنین تعطیلی‌ای ضرورت دارد. البته ما در اسلام تصریحی نداریم که حتما شبانه روز جمعه را تعطیل کنیم. در آیات پایانی سوره جمعه می‌خوانیم که به مردم اجازه داده شده است که بعد از مراسم جمعه باز به همان کارها و شغل‌های خودشان به عنوان یک امر مباح بپردازند. ولی قهرا دستورهای خاصی که در روز جمعه هست مثل عبادت‌های بدنی یا رفت و آمدها و صله رحم‌ها که اگر در جمعه صورت گیرد اجر و ثواب بیشتری دارد، اقتضا می‌کند که آن روزی که مسلمان ها می‌خواهند تعطیل هفتگی خود قرار دهند همان روز جمعه باشد
بقیه در ادامه مطلب
به هر حال «جمعه» روز پایانی هفته، مورد احترام مسلمانان و یکی از عید های مهم آنان است. به عقیده برخی جمعه از آن رو جمعه نامیده شده که در آن برای نماز، اجتماع می‌کنند. اهمیت شب و روز جمعه در احادیث بسیاری بیان شده و اعمال و دعاهای فراوانی برای آن مقرر گشته است. از مهم‌ترین اعمال مؤمنان در روز جمعه توجه به حضرت مهدی (ع) و انتظار فرج آن بزرگوار است. در این روز، زیارت آن حضرت و دعا برای تعجیل فرج او مستحب است؛ زیرا طبق برخی از روایات و زیارات، امید ظهور آن حضرت در روز جمعه بیش از سایر روزها است.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم.
«اف لرجل لا یفرّغ نفسه فی کل جمعة لا مر دینه فیتعاهده و یشال عن دینه. (و فی روایة آخری لکلّ مسلم)؛ اف بر مردی که در هر جمعه خود را برای کار دینش فارغ نمی‌سازد تا با آن تجدید عهد کند در باره آن سوال نماید. در روایت دیگر آمده است: اف بر هر مرد مسلمانی که...».
ان یوم الجمعه سید الایام یضاعف الله فیه الحسنات، و یمحو فیه السّیئات، و یرفع فیه الدّرجات، و یستجیب فیه الدّعوات، و یکشف فیه الکریات، و یقتضی (یقضی) فیه الحوائج العظام...؛ روز جمعه سرور روزهاست، خداوند نیکی‌ها در آن چند برابر می‌کند و گناهان را در آن می‌زداید و درجات را در آن بالا می‌برد و دعاها را در آن مستجاب می‌کند و اندوه‌ها را در آن برطرف می‌سازد و حاجت‌های بزرگ را در آن بر می‌آورد ... (کافی ج 1 ص 40).
اکثروا من لصّلاة علی یوم الجمعة، فانه یوم تضاعف فیه الاعمال» (دعائم الاسلام ج 1 ص 179)؛ روز جمعه بر من بسیار صلوات بفرستید، زیرا روز جمعه روزی است که اعمال آدمی در آن چند برابر می‌شود
«انّ یوم الجمعه سید الایام، و اعظم عند الله عزّ و جل من یوم الاضحی و یوم الفطر، فیه خمس خصال: خلق الله عز و جل فیه آدم علیه السلام، و اهبط الله فیه آدم الی الارض، و فیه توفی الله آدم، و فیه ساعة لا یشال العبد شیئا الا آتاه ما لم یشال حراما، و ما من ملک مقرّب و لا سماء و لا ارض و لا ریاح و لا برّ و لا بحر الا و هنّ یشفقن من یوم الجمعه ان تقوم فیه السّاعة» (کافی ج 3 ص 414)؛ روز جمعه سرور روزهاست و در نزد پروردگار از روز عید قربان و عید فطر بزرگتر است. روز جمعه دارای پنج ویژگی است: 1- خداوند آدم علیه السلام را در آن روز آفرید. 2- خداوند آدم علیه السلام را در آن روز به زمین فرود آورد. 3- خداوند جان آدم علیه السلام را در آن روز گرفت. 4- در آن روز ساعتی هست که بنده هر چه از خدا بخواهد خدا به او ارزانی می‌دارد، به شرط آن که درخواست چیز حرام نکند. 5- هیچ فرشته مقرب و آسمان و زمین و باد و کوه و خشکی و دریایی نیست مگر این که از روز جمعه بیم دارند که مبادا رستاخیز در آن به پا شود.
«اکثروا من لصّلاة علی یوم الجمعة، فانه یوم تضاعف فیه الاعمال» (دعائم الاسلام ج 1 ص 179)؛ روز جمعه بر من بسیار صلوات بفرستید، زیرا روز جمعه روزی است که اعمال آدمی در آن چند برابر می‌شود.
«اطرفوا اهلیکم کل یوم جمعة به شیء من الفاکهة و اللحم حتی یقرحوا بالجمعه» (روضی المتقین ج 2 ص 589)؛ هر جمعه برای اعضای خانواده خود چیزی از قبیل میوه و گوشت به عنوان هدیه فراهم کنید تا به فرا رسیدن جمعه شادمان شوند.
دعا
امام باقر علیه السلام.
«الخیر و الشرّ یضاعف یوم الجمعه» (مستدرک الوسائل ج 1 ص 417)؛ روز جمعه نیکی و بدی دو برابر می‌شود.
ما طلعت الشّمس به یوم الفضل من یوم الجمعة (بحار الانوار ج 89 ص 413)؛ خورشید در هیچ روزی بهتر از روز جمعه طلوع نکرده است.
«اذا اردت ان تنصدق به شیء قبل الجمعه به یوم فاخره الی یوم الجمعة » (عدة الداعی ص 92)؛ هر گاه خواستی پیش از روز جمعه صدقه دهی آن را برای روز جمعه به تأخیر افکن.
و لا تدع الغسل یوم اجمعة، فانه من السنة، ولیکن غسلک قبل الزوال «دعائم الاسلام ج 1 ص 181»؛ غسل روز جمعه را فراموش مکن که سنت است، و باید که پیش از زوال غسل کنی.
امام صادق علیه السلام
غسل یوم الجمعه سنة واجبة علی الرجال و النّساء فی السّفر و الحضر (المحاسن ص 60)؛ غسل روز جمعه بر مردان و زنان در سفر و حضر، سنّتی واجب است.
انّ الله اختار من کل شیء شیئا فاختار (واختار ن خ) من الایّام یوم الجمعة (روضة المتقین ج 2 ص 588)؛ خداوند از هر پدیده‌ای چیزی را بر گزیده و از روزها روز جمعه را انتخاب کرده است.
کسی که روز یا شب جمعه بمیرد.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم.
«من مات یوم الجمعة او لیلة الجمعة رفع (دفع ن خ) الله عنه عذاب القبر» (روضة المتقین ج 2 ص 162)؛ کسی که روز جمعه یا شب جمعه بمیرد خدا عذاب قبر را از او بر می‌دارد.
امام باقر علیه السلام.
من مات لیلة الجمعه کتب له براءة من عذاب النّار، و من مات یوم الجمعه اعنتق من النّار (المحاسن ص 60)؛
و قال ابو جعفر علیه السلام: بلغنی انّ النّبّی صلی الله علیه و آله و سلم قال: من مات یوم الجمعة او لیلة الجمعه رفع عنه عذاب القبر (بحار الانوار ج 6 ص 330)؛ کسی که شب جمعه بمیرد امان از آتش دوزخ برای او نوشته می‌شود، و کسی که روز جمعه بمیرد از آتش دوزخ آزاد می‌گردد.
نکته‌ای که باید به آن دقت داشت این است که غسل جمعه از مستحبات مؤکد است و به همین خاطر بعضی از علما حکم به وجوب آن داده‌اند
و نیز آن حضرت فرمود: از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به من رسیده است که فرمود: هر کس روز جمعه یا شب جمعه بمیرد عذاب قبر از او برداشته می‌شود.
وقت غسل جمعه
وقت غسل جمعه از اذان صبح روز جمعه تا ظهر روز جمعه است و بهتر است نزدیک ظهر به جا آورده شود. اگر تا ظهر انجام ندهد بهتر است که بدون نیت ادا و قضا تا عصر جمعه به جا آورد. اگر در روز جمعه غسل نکند، مستحب است از صبح شنبه تا غروب، قضای آن را به آورد. اگر در روز جمعه غسل نکند، مستحب است از صبح شنبه تا غروب، قضای آن را به جا آورد. کسی که می‌ترسد در روز جمعه آب پیدا نکند، می‌تواند روز پنجشنبه غسل را انجام دهد، بلکه اگر در شب جمعه غسل را به امید آن که مطلوب خداوند عالم است به جا آورد، صحیح است ومستحب است انسان در موقع غسل جمعه به گوید اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له وان محمدا عبده ورسوله اللهم صل علی محمد وآل محمد وا جعلنی من التوابین وا جعلنی من المتطهرین (امام خمینی توضیح المسائل مسئله 644 ).
نکته‌ای که باید به آن دقت داشت این است که غسل جمعه از مستحبات مؤکد است و به همین خاطر بعضی از علما حکم به وجوب آن داده‌اند.