تاریخ نگارش : سيزدهم اسفند 1390

نظرى بر اسامى و القاب حضرت فاطمه معصومه(س)
حاجیه تقی زاده فانید

اسامى آن حضرت:
فاطمه
این مجلله عظیم الشان هم نام حضرت زهرا(س)و فاطمه یافاطمه کبرى‏نامیده شده است.
در روایتى درباره مقام والا و عظمت‏شان حضرت زهرا(س)و علت‏نامیده شدن ایشان به فاطمه آمده است:
 کلید واژه : نظرى بر اسامى و القاب حضرت فاطمه معصومه(س)

اسامى آن حضرت:
فاطمه
این مجلله عظیم الشان هم نام حضرت زهرا(س)و فاطمه یافاطمه کبرى‏نامیده شده است.
در روایتى درباره مقام والا و عظمت‏شان حضرت زهرا(س)و علت‏نامیده شدن ایشان به فاطمه آمده است:
محمد بن مسلم گفت: از ابوجعفر امام باقر(ع)شنیدم که فرمود:
فاطمه داراى جایگاهى کنار در جهنم است. وقتى روز قیامت مى‏شود،میان دو چشم هر نفر، مومن یاکافر نگاشته مى‏شود. آنگاه به کسى‏که دوستدار اهل‏بیت است و گناهان فراوانى دارد، دستور داده‏مى‏شود به آتش افکنده گردد. وقتى حضرت فاطمه آن شخص را مى‏بیند،مى‏گوید: بارالها! مولاى من! مرا فاطمه نام نهادى و به واسطه من‏مى‏خواستى از کسانى که دوستدار من و ذریه‏ام هستند، درگذرى‏وعده‏ات حق است و تو از وعده‏ات تخلف نمى‏کنى.
در آن زمان خداوند عزیز و والامرتبه مى‏فرماید: درست گفتى، تورا فاطمه نام نهادم و مى‏خواستم به خاطرتو از کسى که دوستت‏دارد، و پیرو توست و به خاندانت علاقمند و پیرو آنان است،درگذرم. پیمانم حق است و من خلف وعده نمى‏کنم; به این سبب به‏بنده‏ام فرمان داخل شدن در آتش را دادم تاتو درباره او شفاعت‏کنى. تو را شفیع قرار دادم تا براى ملائکه و پیامبران وفرستادگانم و صاحبان این توقفگاه، جایگاه و منزلتت درپیشگاه من‏مشخص شود. هرکس را که دیدى میان دو چشمش کلمه مومن است، مى‏گیرى‏و داخل بهشت مى‏کنى.
حضرت معصومه(س)نیز چون حضرت فاطمه زهرا(س)داراى مقام شفاعت‏است. و احتمالا نامیده شدن وى به فاطمه بى‏ارتباط بااین مقام‏نبوده است. به هر تقدیر به واسطه این بانوى گرامى بسیارى ازشیعیان داخل بهشت مى‏گردند. در این‏باره امام صادق(ع) مى‏فرماید:
«... الا ان للجنه ثمانیه ابواب، ثلاثه منها الى قم. تقبض فیهاامراه هى من ولدى و اسمها فاطمه بنت موسى تدخل بشفاعتها شیعتى‏الجنه باجمعهم.»
آگاه باشید، براى بهشت هشت دراست; سه تا از آنها به سوى قم‏باز مى‏شود. در آنجا بانویى قبض روح مى‏شود. او از جمله‏فرزندانم، و نامش فاطمه دختر موسى است. به شفاعت او همه شیعیان‏داخل بهشت مى‏گردند.
برخى از نویسندگان در توضیح روایت فوق گفته‏اند:
مقتضاى این خبر آن است که از براى آن مخدره(فاطمه معصومه)درنزد خداى تعالى مقام محمودى مى‏باشد که شفاعت نمودن آن مخدره‏باشد(در)روزجزا. و از براى او نزد خدا شانى است عظیم که آن‏حضرت و هکذا برادرش حضرت رضا(ع) که در زیارتش مى‏فرماید: «ان لک‏عندالله شانا من الشان.» و هکذا حضرت جواد. درکتاب مفتاح‏الجنان مذکور است که حضرت رضا فرمود: هرکه زیارت کند او راهمچنان است که مرا زیارت کرده است. گرچه مولف مفتاح معلوم‏نیست، اما از احادیث معتبر نیز(چنین مطلبى)استفاده مى‏شود. درحدیث است که «من زار ذریتهما کانما زارهما» ; هرکس ذریه حضرت‏حسن و حسین را زیارت کند، مثل کسى است که خود آنها را زیارت‏کند. حضرت معصومه و حضرت عبدالعظیم حسنى نیز مشمول همین حکم‏مى‏باشند.
آرى، حضرت معصومه از مقام محمود یعنى مقام شفاعت‏برخورداراست:
یا بضعه الرساله
یاد مدینه کردم باگوش جان شنیدم لبیک را زبالا تا در حرم رسیدم آیا شد آشکارا قبرنهان زهرا؟ یا فاطمه زهرسو با گوش جان شنیدم بنت امام کاظم اخت امام هشتم باشد شفاعتش را روز جزا امیدم یا بضعه‏الرساله، ما را مران زدرگه گشتم گداى کویت از غیر، دل بریدم برزاده برادر، جان جواد سوگند رحمى، اگر چه زیر بارگنه خمیدم یافاطمه، شفاعت از روسیاهى‏ام کن تاخلق روز محشر بینند روسپیدم

معصومه
حضرت فاطمه معصومه مستغرق درعبادت، و از آلایش به معاصى وزشتیها پیراسته و عصمت مادرش زهرا(س)در او تجلى نموده است.
براساس پاره‏اى از روایات، لقب معصومه از سوى امام رضا(ع)به‏این بانوى عظیم الشان اعطا گردید. علامه مجلسى دراین باره‏گوید: امام رضا(ع)درجایى فرمود: «من زار المعصومه بقم کمن‏زارنى‏» هرکس معصومه را در قم زیارت کند، مانند کسى است که مرازیارت کرده است.

کریمه اهل‏بیت
حضرت معصومه درزبان علما و فقهاى شیعه به لقب «کریمه‏اهل‏بیت‏» یاد مى‏شود. از میان بانوان اهل‏بیت این نام زیبا تنهابه او اختصاص یافته است.
بر اساس رویاى صادق و صحیح نسب‏شناس گرانقدر مرحوم آیت‏الله‏سیدمحمود مرعشى نجفى(م 1338 ه .)این لقب از طرف امام‏صادق(ع)برحضرت معصومه اطلاق شده است. در این رویا امام‏صادق(ع)به آیت الله نجفى که با دعا و راز و نیاز تلاش پى‏گیرى‏را براى یافتن قبر مطهر حضرت زهرا(س)آغاز کرده بود، خطاب‏فرمود: «علیک بکریمه اهل‏بیت‏» ; برتوباد به کریمه اهل‏بیت.

لقبهاى حضرت معصومه(س)از زیارتنامه‏ها
تاآنجایى که ما اطلاع یافتیم، سه‏زیارتنامه براى حضرت معصومه‏ذکر شده است: یکى از آنها مشهورو دوتاى دیگر غیرمشهوراست.
اسامى و لقبهایى که براى حضرت معصومه در دو زیارتنامه غیرمشهور ذکر شده، به قرار ذیل است:
طاهره(پاکیزه); حمیده(ستوده); بره(نیکوکار);رشیده(رشدیافته); تقیه (پرهیزکار); رضیه(خشنود از خدا) ;مرضیه(مورد رضایت‏خدا); سیده طاهره(بانوى پاکیزه); سیده‏صدیقه(بانوى بسیار راستگو); سیده رضیه مرضیه(بانوى خشنود ازخدا و مورد رضاى او); سیده‏نساء العالمین(سرور زنان عالم)

لقبهاى دیگر آن بانو
محدثه و عابده و مقدامه(بانوى پیشتاز)از دیگر صفات و القابى‏است که براى حضرت معصومه عنوان شده است.
منبع-راسخون