تاریخ نگارش : دهم فروردين 1391

آثار سخاوت در زندگی
حاجیه تقی زاده فانید

حضرت علی (علیه‌السلام) در حکمت 53 نهج‌البلاغه فرمودند: سخاوت آن است که تو آغاز کنی. زیرا آنچه با درخواست داده می‌شود یا از روی شرم و یا از بیم شنیدن سخن، نا پسند است.

سخاوت

وقتی شخص از خواص فراوان دارویی مطلع می‌شود و می‌فهمد که از این دارو می‌تواند بهره های فراوانی ببرد حاضر می‌شود مسافتی طولانی را طی کرده و حتی با پرداخت پول زیاد آن را تهیه و استفاده نماید.

در این مقاله برآنیم که از خواص دارویی سخاوت مطلع شده و آن را در زندگی خود به کار بریم
 کلید واژه : آثار سخاوت در زندگی

آثار سخاوت

1ـ سخاوت خُلق عظیم پروردگار ویکی از صفات کمالیه‌ی او است.

2ـ سخاوت خُلق انبیای الهی است. [1]

3ـ سخاوت ستون محکم دین است.[2]

9ـ سخاوت شعاع نور یقین است. یعنی یکی از عوامل ایجاد سخاوت یقین است.

15ـ انسان سخاوتمند نسبت به مال خودش متبرّء، و نسبت به اموال دیگران مُتُوَرِّع است، یعنی اموال خودش را به دیگران بدون هیچ چشم داشتی انفاق می‌کند اما در مواجهه‌ی با اموال دیگران، با تقوا و ورع برخورد نموده و بدون اذن اجازه‌ی آنان در مالشان تصرف نمی‌کند.[3]

16ـ سخاوت در فطرت تمام اولیای الهی نهفته است و هیچ ولیّ و انسان وارسته ای را پیدا نمی‌کنید که بخیل باشد. چرا که ولی خدا از نظر کمالات، با خدای خود سنخیت دارد و یکی از کمالات الهی سخاوت است.[4]

17ـ سخاوت، اِحدی السعادتین(یکی از دو سعادت) است. یعنی انسان در زندگی دو سعادت دارد یکی دارایی و مال، و دیگری سخاوتی که با آن مال را به دیگران انفاق کند.[5]

18ـ بزرگ‌ترین شکر نعمت، بذل نعمت بوده و این تشکر عملی از خداوند است زیرا لازمه‌ی تشکر از نعمت‌ها، استفاده‌ی از نعمت‌های الهی در بهترین راه است و بهترین راه استفاده‌ی از مال، بذل و بخشش آن به دیگران است. [6]

51ـ انسان سخاوتمند از آنچه موجود است بخشش می‌کند. دستوری هم که برای میهمانی‌ها وارد شده است همین است که میزبان هر چه را در منزل دارد برای میهمان بیاورد و برای آنچه که در منزلش موجود نیست خود را به زحمت نیندازد. [7]
بهترین احسان‌ها، احسان غیابی است که انسان پشت سر دیگران و به طور ناشناس به آن‌ها کمک کند. مانند اینکه در نبود دیگران به آن‌ها دعا می‌کند و چه بسا به کسانی دعا می‌کند که اصلاً آن‌ها را نمی‌شناسد مثلاً از جلوی بیمارستان عبور می‌کند و برای شفای همه‌ی بیماران حمد شفا می‌خواند

شخصی امیر المومنین علیه‌السلام را با اصرار زیاد به منزلش دعوت کرد. امام علیه‌السلام به او فرمودند: به شرطی دعوت تو را می‌پذیرم که از آنچه در خانه داری از من دریغ نکنی و نسبت به آنچه نداری خود را به زحمت نیندازی!

52ـ انسان سخاوتمند انفاق را به اهلش می‌رساند و این بهترین نوع بخشش است. چه اینکه صاحب حق همسرش باشد، فرزندش باشد، همسایه‌اش باشد، وبا اقوامش باشند.[8]

53ـ تنگدستی و عسرت، انسان سخیّ را از سخاوت باز نمی‌دارد. [9]

54ـ انسان سخاوتمند تمام تلاش خود را بذل می‌کند( از هیچ تلاشی برای دیگران فروگذاری نمی‌کند). [10]

55ـ انسان سخیِ «اتباع الاحسان بالاحسان» می‌کند که می‌توان برای آن دو معنا ذکر کرد؛ یکی اینکه پی در پی احسان می‌کند و بعد از هر نوبت احسان دو مرتبه احسان می‌کند.

معنای دوم روایت این است که هرگاه کسی به او احسان می‌کند او نیز در مقابل، احسان او را فوراً با احسان پاسخ می‌دهد و به قول معروف نمی‌گذارد عرقش بخشکد. [11]

56ـ سخاوتمندترین مردم، به کسی عطا می‌کند که هیچ امیدی به او ندارد مانند اینکه اهل بیت علیهم السلام برای سفر حج وارد کاروان‌های غریبه می‌شدند و چون کسی آن‌ها را نمی‌شناخت تا می‌توانستند به زائران خدمت می‌کردند. [12]

56ـ بهترین احسان‌ها، احسان غیابی است که انسان پشت سر دیگران و به طور ناشناس به آن‌ها کمک کند. مانند اینکه در نبود دیگران به آن‌ها دعا می‌کند و چه بسا به کسانی دعا می‌کند که اصلاً آن‌ها را نمی‌شناسد مثلاً از جلوی بیمارستان عبور می‌کند و برای شفای همه‌ی بیماران حمد شفا می‌خواند.

گاهی طوری برای بیماران دعا می‌کند که گویا بیماری آنان بیماری خودِ او است و خدای متعال هم دعایش را مستجاب می‌کند. از موارد دیگر احسانِ بدون چشم داشت، احسان به امواتی است که دستشان از دنیا کوتاه است و انسان هیچ امیدی به تشکر کردن آن‌ها ندارد. انسان سخاوتمند در هنگام دعا و انس با پروردگار دیگران را هم سهیم می‌کند.

انسان سخاوتمند انفاق را به اهلش می‌رساند و این بهترین نوع بخشش است. چه اینکه صاحب حق همسرش باشد، فرزندش باشد، همسایه‌اش باشد، وبا اقوامش باشند.[8

مرحوم آیت الله صافی رحمه الله داستانی را در جلسه‌ی درسشان نقل می‌فرمودند که شخصی از دنیا رفته بود و کسی در عالم خواب از او پرسیده بود آیا خیراتی که برایت می‌فرستیم به تو می‌رسد یا خیر؟
بزرگ‌ترین شکر نعمت، بذل نعمت بوده و این تشکر عملی از خداوند است زیرا لازمه‌ی تشکر از نعمت‌ها، استفاده‌ی از نعمت‌های الهی در بهترین راه است و بهترین راه استفاده‌ی از مال، بذل و بخشش آن به دیگران است

آن شخص هم در پاسخ گفته بود "خیرات شما به دست ما می‌رسد اما چون نمی‌توانم چگونگی آن را توضیح دهم مثالی می‌زنم. کسی را فرض کنید که در حمام پر از بخار ایستاده و بخار زیاد موجب تنگی نفسش شده است. اما روزنه‌ی کوچکی از بیرون نمایان می‌شود و هوای تازه وارد حمام می‌شود و او نفس عمیقی می‌کشد. خیرات شما هم این گونه به ما می‌رسد.

61ـ انسانی که بذل و بخشش نمی‌کند اما مورد ستایش مردم است روزی برایش پیش خواهد آمد که انفاق می‌کند اما مورد ملامت و نیش مردم قرار می‌گیرد. یعنی به خاطر اینکه در زمان وسعت بذل و بخشش نمی‌کرده است خداوند او را تنبیه کرده و در موقعیتی قرار می‌گیرد که هم اموالش را به دیگران بذل می‌کند و هم مورد ملامت آن‌ها قرار می‌گیرد.[13]

62ـ در روایت دیگری می‌فرماید کسی که در حال نشسته نمی‌بخشد، در حال ایستاده به چیزی داده نمی‌شود. ظاهراً نشستن و ایستادن در این جملات کنایه است از هنگام دارایی و تنگدستی، به این بیان که انسان دارایی که در وضعیت خوب مالی به سر می‌برد مانند انسان نشسته در آرامش خاطر روزگار را سپری می‌کند و انسانی که نیازمند و محتاج شده است مانند کسی که ایستاده، و برای دستیابی به مال تلاش می‌کند. بنا بر این امام علیه‌السلام می‌فرمایند در حالت گشاده دستی انفاق کنید تا هنگام تنگدستی مورد بی مهری مردم قرار نگیرد. [14]

63ـ کسی که مالش را به ستایشگر خود نمی‌دهد، در عاقبت وارثانی مالش را تصرف می‌کنند که او را ستایش نمی‌کنند. [15]

64ـ کسی که سخا و حیا ندارد مرگ برای او از حیات بهتر است.[16]

65ـ به کسی که کریم بودن را در طبع او نمی‌یابید هیچ گاه امیدوار نباشید و انتظار اینکه خیری از او به شما برسد را نداشته باشید.[17]



پی نوشت ها :

1. غررالحکم/ص375

2. بحارالأنوار/ج68 /ص355 / باب 87

3. غررالحکم/ص376 /ح8459

4. بحارالأنوار/ج68 /ص355

5. غررالحکم/ص375 /ح8441

6. غررالحکم/ص376 /ح8482

7. غررالحکم/ص381 /ح8642

8. غررالحکم/ص381 /ح8643-

9. غررالحکم /ص381/ح8644

10. غررالحکم/ص252 /ح 5275

11. غررالحکم/ص388 /ح 8885

12. بحارالأنوار/ج71 /ص400

13. غررالحکم /ج380 /ص 8615

14.غررالحکم/ص380 /ح 8617

15. غررالحکم/ص380 /ح

16. غررالحکم /ص380/ح 8619

17. غررالحکم/ص380 /ح 8619

بخش نهج البلاغه تبیان