تاریخ نگارش : بیستم مهر 1391

برترین معیار شناخت حق از باطل
مسعود ورزیده

فرقان» گاه، به معنى «قرآن»، گاه به معنى معجزاتى که روشنگر حق از باطل است، و گاه در مورد «تورات» به کار رفته است، ولى ،در اینجا با قرائنى که در آیه و آیات بعد است، منظور قرآن است.
 کلید واژه : شناخت حق از باطل
 ناشر : بخش قرآن تبیان

برترین معیار شناخت حق از باطل
قرآن کریم

بهترین معیار و ملاک شناخت حق از باطل چیست؟

پاسخ این سۆال را مى توان با توجه به آیه 1 سوره «فرقان» بدست آورد، در این آیه مى خوانیم: «پر برکت و زوال ناپذیر است خدائى که «فرقان» را بر بنده اش نازل کرد، تا جهانیان را انذار کند»(تَبارَکَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلى عَبْدِهِ لِیَکُونَ لِلْعالَمِینَ نَذِیراً)

جالب این که: مبارک بودن ذات پروردگار، به وسیله نزول فرقان، یعنى قرآنى که جدا کننده حق از باطل است معرفى شده، و این نشان مى دهد که: برترین خیر و برکت آن است که :انسان وسیله اى براى شناخت ـ شناخت حق از باطل ـ در دست داشته باشد!

این نکته نیز قابل توجه است که: «فرقان» گاه، به معنى «قرآن»، گاه به معنى معجزاتى که روشنگر حق از باطل است، و گاه در مورد «تورات» به کار رفته است، ولى ،در اینجا با قرائنى که در آیه و آیات بعد است، منظور قرآن است.

در بعضى از روایات، هنگامى که از امام صادق(علیه السلام) مى پرسند: آیا میان «قرآن» و «فرقان» فرقى است؟ مى فرماید: «قرآن اشاره به مجموع این کتاب آسمانى است، و فرقان اشاره به آیات محکمات است.»

این سخن، منافات با فرقان بودن همه آیات قرآن ندارد، و منظور این است که: آیات محکمات قرآن مصداق روشن تر و بارزترى براى فرقان و جداسازى حق از باطل محسوب مى شود.

موهبت «فرقان و شناخت» تا آن حدّ اهمیت دارد که: قرآن مجید آن را به عنوان پاداش بزرگ پرهیزکاران ذکر کرده است: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللّهَ یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقاناً: «اى کسانى که ایمان آورده اید! اگر تقوا پیشه کنید، خداوند فرقان در اختیار شما مى گذارد».(انفال، آیه 29)

مسلماً قرآن براى هدایت همه جهانیان نازل شده، اما دلیل اینکه قرآن آنرا مخصوص پرهیزکاران دانسته علتش این است که: تا مرحله اى از تقوا در وجود انسان نباشد (مرحله تسلیم در مقابل حق و پذیریش آنچه هماهنگ با عقل و فطرت است) محال است انسان از هدایت کتاب هاى آسمانى و دعوت انبیاء بهره بگیرد

آرى، بدون تقوا، شناخت حق از باطل ممکن نیست; چرا که حب و بغض ها و گناهان، حجاب ضخیمى بر چهره حق مى افکند و درک و دید آدمى را کور مى کند.

به هر حال، قرآن مجید برترین فرقان است!

وسیله شناخت حق از باطل، در تمام نظام حیات بشر است.

وسیله شناخت حق از باطل در مسیر زندگى فردى و اجتماعى است، و معیار و محکى است در زمینه افکار و عقائد،و قوانین و احکام و آداب و اخلاق.

این نکته نیز قابل توجه است که مى گوید: «فرقان را بر بنده اش نازل کرد» آرى، مقام عبودیت و بندگى خالص است که شایستگى نزول فرقان و پذیرا شدن معیارهاى شناخت حق از باطل را به وجود مى آورد.(تفسیر نمونه، ج 15، ص 18)

از امام صادق(علیه السلام) مى پرسند: آیا میان «قرآن» و «فرقان» فرقى است؟ مى فرماید: «قرآن اشاره به مجموع این کتاب آسمانى است، و فرقان اشاره به آیات محکمات است»

قرآن وسیله هدایت پرهیزکاران

سۆال: چرا هدایت قرآن ویژه پرهیزکاران است؟

جواب: مسلماً قرآن براى هدایت همه جهانیان نازل شده، اما دلیل اینکه قرآن آن را مخصوص پرهیزکاران دانسته علتش این است که: تا مرحله اى از تقوا در وجود انسان نباشد(مرحله تسلیم در مقابل حق و پذیریش آنچه هماهنگ با عقل و فطرت است) محال است انسان از هدایت کتاب هاى آسمانى و دعوت انبیاء بهره بگیرد.

به تعبیر دیگر: افراد فاقد ایمان دو گروهند: گروهى هستند که در جستجوى حق اند و این مقدار از تقوا در دل آنها وجود دارد که هر جا حق را ببینند پذیرا مى شوند.

گروه دیگرى افراد لجوج، متعصب و هوا پرستى هستند که نه تنها در جستجوى حق نیستند بلکه هر جا آن را بیابند براى خاموش کردنش تلاش مى کنند. مسلماً قرآن و هر کتاب آسمانى دیگر تنها به حال گروه اول مفید بوده و هست و گروه دوم از هدایت آن بهره اى نخواهند گرفت.

باز به تعبیر دیگر: علاوه بر «فاعلیت فاعل» «قابلیت قابل» نیز شرط است، هم در هدایت تکوینى و هم در هدایت تشریعى. زمین شوره زار، هرگز سنبل بر نیارد، اگر چه هزاران مرتبه باران بر آن ببارد، بلکه باید زمین آماده باشد تا از قطرات زنده کننده باران بهره گیرد. سرزمین وجود انسانى نیز تا از لجاجت و عناد و تعصب پاک نشود، بذر هدایت را نمى پذیرد، و لذا خداوند مى فرماید: «قرآن هادى و راهنماى متقیان است».(1)

پی نوشت ها :

1 ـ «هُدىً لِلْمُتَّقِیْنَ» (بقره، 2)

منبع : تفسیر نمونه، جلد 1، صفحه 99.