تاریخ نگارش : بیست و چهارم مهر 1391

چه کسانى روز قیامت حسرت مى‏خورند؟
مسعود ورزیده

از سفارش‏هاى بسیار مهمى که قرآن کریم، پیامبر اسلام و ائمه طاهرین علیهم السلام به ما دارند، این است که: فرصت‏هایى که در اختیار دارید، غنیمت بدانید.حال چه کسانی در این دنیا از فرصتهایی که خداوند در اختیارشان قرار داده بهره نمی برند که در روز قیامت حسرت می خورند؟
 کلید واژه : روز قیامت
 ناشر : بخش اعتقادات شیعه تبیان

چه کسانى روز قیامت حسرت مى‏خورند؟
حسرت گذشته

از سفارش‏هاى بسیار مهمى که قرآن کریم، پیامبر اسلام و ائمه طاهرین علیهم السلام به ما دارند، این است که: فرصت‏هایى که در اختیار دارید، غنیمت بدانید.حال چه کسانی در این دنیا از فرصتهایی که خداوند در اختیارشان قرار داده بهره نمی برند که در روز قیامت حسرت می خورند؟
1- خوبان. روز قیامت حسرت سراسر وجود انسان را فرامى‏گیرد، حتّى خوبان نیز حسرت مى‏خورند که اى کاش در دنیا، اعمال نیک بهتر و بیشترى انجام مى‏دادند.
2- پیروان طاغوت وبی توجهان به نصایح خدا ومعصومین:درد دیگر این است که انسان در دنیا موعظه‏ها و نصایح خدا و پیامبر و ائمه علیهم السلام را نسبت به این فرصت‏ها به سخره بگیرد.قرآن مى‏فرماید: «یَا حَسْرَتى‏ عَلى مَا فَرَّطْتُ فِى جَنبِ اللّهِ» (1)انسان در آن روز مى‏گوید: دریغا از آنچه در حقّ خدا کوتاهى کردم.
طبق بعضى روایات حسرت در این آیه مربوط به کسانى است که رهبران آسمانى و اوصیاى پیامبر علیهم السلام را رها کرده و به‏دنبال رهبران فاسق رفتند.
3- منکران رسالت. رسول خدا صلى الله علیه و آله به ابوذر فرمود: روز قیامت کسانى که مقام رسالت مرا قبول نکردند، در حال کورى و کرى و در تاریکى‏هاى قیامت حاضر مى‏شوند و مى‏گویند: واى بر ما به خاطر کوتاهى‏هایى که در حقّ خداوند مرتکب شدیم!
4- گویندگان بى‏عمل. امام باقر علیه السلام فرمود: بیشترین حسرت در قیامت از کسانى است که در کلام وبیان خود از عدالت دم زدند، ولى به آن عمل نکردند.
5- افراد تندرو و افراطى نیز به هنگام قیامت حسرت‏ها دارند.(2)
هرگاه گروهى در جلسه‏اى گرد هم بنشینند و به جاى یاد خدا به حرف‏هاى بیهوده سرگرم شوند، روز قیامت این مجلس براى آنان وسیله حسرت خواهد بود
6- جاهلان. گروه دیگرى که در قیامت حسرت مى‏خورند کسانى هستند که توانایى‏تحصیل علم را داشته‏اند، ولى به دنبال فراگیرى آن نرفته‏اند.رسول الله می فرمایند: دو کس روز رستاخیز از همه مردم بیشتر حسرت می خورند : یکى مردى که در دنیا براى طلب دانش فرصت داشته ولى به جستجوى آن برنخاسته است، یکى دیگر مردى که دانشى بدیگرى آموخته وشاگرد وى از آن بهره‏مند شده ولى او بى‏بهره مانده است.(3)
7- عالم بى‏عمل. کسانى که مردم به خاطر حرف‏شنوى آنان اهل‏بهشت شدند، ولى خودشان به خاطر نداشتن عمل اهل دوزخند.(4)
8- اهل همنشینى و مجالست‏هاى بیهوده. در حدیث مى‏خوانیم: هرگاه گروهى در جلسه‏اى گرد هم بنشینند و به جاى یاد خدا به حرف‏هاى بیهوده سرگرم شوند، روز قیامت این مجلس براى آنان وسیله حسرت خواهد بود. (5)
9- گناهکاران. در دعا مى‏خوانیم: «أعُوذُ بِکَ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِى تُورِثُ النَّدَمَ»(6) خدایا! از گناهانى که سبب ندامت وپشیمانى من در روز قیامت مى‏شود به تو پناه مى‏برم.
جهنم شیطان عذاب زنجیر فریاد
10- ریاست‏طلبان. آنان که براى ریاست دنیا حرص مى‏زنند، روز قیامت گرفتار حسرتى بزرگ خواهند شد.(7)
11- کسانى که در دنیا توسط دوستان نااهل دچار انحراف شده‏اند، در روز قیامت غرق در حسرتند و فریاد مى‏زنند: «یَا وَیْلَتى‏ لَیْتَنِى لَم اتَّخِذْ فُلاناً خَلِیلًا» واى بر من اى کاش فلانى را براى خودم به عنوان دوست قرار نمى‏دادم، و از شدت ناراحتى دو دست خود را در دهان گذارده و به دندان مى‏گیرد و مى‏گوید: دوست بد مرا از راه خدا دور و منحرف کرد و اى کاش (به جاى دوستى با فلانى،) با رسول خدا راهى پیدا مى‏کردم.(8)
12- ثروت‏اندوزان. از جمله افرادى که در قیامت بسیار حسرت مى‏خورند، کسانى هستند که در طول عمر خود اموالى را چه بسا از راه نامشروع بدست آوردند، ولى مهلت بهره‏گیرى از آن را نداشته و از دنیا رفته‏اند و آن اموال به دست کسانى رسیده است که آنان در راه خدا خرج کرده‏اند و بدین وسیله صاحب مال به جهنّم رفته،ولى وارث نیکوکار به بهشت مى‏رود.
امام صادق علیه السلام درباره آیه‏ «وَیَراهُمُ اللّهُ اعمالَهُم حَسَراتٍ» (9)فرمود: آیه درمورد کسى است که در زمان حیات خود، به جمع اموال و ثروت‏اندوزى پرداخته و به محرومان کمک نکرده است، پس از مرگ او اگر وارثان در راه خیر و مسیر الهى صرف کنند، تلاش از صاحب مال ولى پاداش براى وارث است، و اگر در راه گناه صرف کنند، باز او با بجاگذاردن این اموال در دست وارث، گناهکار را یارى کرده- در گناهش نیز شریک است- و سبب ندامت و حسرتش مى‏گردد. (10)
رسول خدا صلى الله علیه و آله به ابوذر فرمود: روز قیامت کسانى که مقام رسالت مرا قبول نکردند، در حال کورى و کرى و در تاریکى‏هاى قیامت حاضر مى‏شوند و مى‏گویند: واى بر ما به خاطر کوتاهى‏هایى که در حقّ خداوند مرتکب شدیم!
یعنى از این سرمایه‏ها و ثروت‏ها، با هدایتى که قرآن و روایات دارند، استفاده کنیم و این سرمایه‏ها را معطل و متوقف نگذاریم. در نتیجه مى‏فرماید: روزى خواهد رسید که این فرصت‏ها، غنیمت‏ها و سرمایه‏ها از دست شما خواهد رفت و راه هر گونه جبرانى به روى شما بسته خواهد شد. اوج این سفارش‏ها در قرآن کریم، در سوره مبارکه زمر است که آیات بسیار مهمى است.
اصرار این آیات بر این اساس است که قبل از این که فرصت‏ها از دست برود، از آن فرصت‏هاى الهیه ملکوتیّه، بهره‏اى نصیب خود کنید. در سوره زمر، در پایان یکى از آیات مى‏گوید:
«أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ یا حَسْرَتى‏ عَلى‏ ما فَرَّطْتُ فِی جَنْبِ اللَّهِ»(11)
ترکیب آیه را ببینید که چقدر محکم است. بحث خودخورى، اندوه و غصه انسانى که فرصت را از دست داده در میان است؛ «فَرَّطْتُ» یعنى کوتاهى کامل‏ «فِی‏جَنْبِ اللَّهِ» یعنى چقدر خدا به من محبت، لطف، کرم و رحمت داشت که همه نوع فرصتى، آن هم فرصت‏هایى که غنیمت و سرمایه است، در اختیار من گذاشت، ولى من‏ «فَرَّطْتُ» کاملًا نسبت به این فرصت‏ها کوتاهى کردم. فرصت‏ها را بدون بهره و منفعت، معطّل گذاشتم تا از دست رفت و اکنون اندوه و درد شدید نصیب من شده است.
13-آدم‏کشى، رهاکردن بستگان، نداشتن وصیّت، بى‏اعتنایى به حقوق مردم و نپرداختن زکات، هر کدام وسیله حسرت در قیامت خواهد بود.
کلام آخر: بارالها ما را از آن ندامت‏هاى مخفى و آشکار و از آن حسرت‏هاى سخت در تمام مراحل نجات بده‏.
پی نوشتها:
1- زمر، آیه 56
2- غررالحکم، «ندم»
3- نهج‏الفصاحه، حدیث 305،ص213
4- همان
5- وسائل‏الشیعه، ج 4، ص 1180
6- بحارالانوار،ج95،ص137
7- معجم احادیث نبوى، ج 6، ص 391
8- فرقان، آیات 26 تا 29
9- ‏بقره، آیه 166
10- تفسیرصافى، ج 1، ص 157
11- زمر ،آیه 56

منبع:
1 - اصول عقاید ،محسن قرائتی
2 - مرگ و فرصت ها ،استاد انصاریان