تاریخ نگارش : سی ام مهر 1391

آیا در دنیا همه هلا‌ک می شوند؟!
مسعود ورزیده

بسیاری از اعتقادات ما ممکن است سطحی باشند و به عمق آنها توجه ننموده باشیم! از جمله ی آنها حیات پس از مرگ است که همه انسانها قطعاً مرگ را تجربه می نمایند و از این دنیا به دنیای دیگری منتقل می شوند و در آنجا حیاتی دیگر را تجربه می نمایند! حیاتی متفاوت از این زندگانی مادی! حیاتی که همه نفوس در آنجا بقاء و جاودانگی خواهند داشت!

تاکنون چقدر نسبت به این اعتقاد عمیق اسلامی فکر کرده ایم؟! آیا به واقع باور داریم که حیات اخروی را در پیش داریم؟!....
 کلید واژه : مرگ
 ناشر : بخش اعتقادات شیعه تبیان

آیا در دنیا همه هلا‌ک می شوند؟!
مرگ

بسیاری از اعتقادات ما ممکن است سطحی باشند و به عمق آنها توجه ننموده باشیم! از جمله ی آنها حیات پس از مرگ است که همه انسانها قطعاً مرگ را تجربه می نمایند و از این دنیا به دنیای دیگری منتقل می شوند و در آنجا حیاتی دیگر را تجربه می نمایند! حیاتی متفاوت از این زندگانی مادی! حیاتی که همه نفوس در آنجا بقاء و جاودانگی خواهند داشت!

تاکنون چقدر نسبت به این اعتقاد عمیق اسلامی فکر کرده ایم؟! آیا به واقع باور داریم که حیات اخروی را در پیش داریم؟!....


همه می میرند!

مرگ سرنوشت محتوم بشریت و همه موجودات است، سرنوشتی که گریزی از آن نیست و همگان طعم مرگ را خواهند چشید! به فرموده قرآن کریم: کُلُّ نفسٍ ذائقَةُ الموت. پس باید باور کنیم که روزی می میریم. امّا در تعبیرات اسلامی مرگ معادل فنا و نیستی نیست. یعنی چنین نیست که با چشیدن طعم مرگ فنا و نابودی نصیب بشر گردد.

بلکه با مرگ انتقال از نشئه ای به نشئه ای دیگر رخ می دهد. جایی غیر از این دنیا با همه مقیاس های دنیوی اش! جایی به نام آخرت!


همه هلاک می شوند!

با همه نگاه روایات و تفاسیر اسلامی به موضوع مرگ که آن را غیر از فنا و نابودی می داند اما شاید برخی از تعابیر قرآنی درباره ی سرنوشت موجودات در ظاهر تناقص آمیز رخ نماید! همچون تعبیر جدّی که در مورد سرنوشت نه فقط انسانها بلکه همه چیز در قرآن آمده است که می فرماید: کُلّ شی ءٍ هالکٌ إلاّ وجهه؛ همه چیز هلاک و نابود می شود به جز وجه خدای متعال! به راستی چگونه است که همه چیز هلاک می شود و نابود می گردد؟!

آیا این تعبیر و تعابیری این چنینی که در قرآن کریم دیده می شود، منافاتی با تعبیر از حقیقت "مرگ" ندارد؟! مرگ فنا و نابودی نیست پس چگونه است که همه هلاک خواهند شد؟!

در مورد وجه خدا می توان گفت شهداء هستند که هلاک و نابود نمی شوند و با انتقال از دنیا به آخرت از حیات حقیقی و زندگانی واقعی برخوردار می شوند اما سایر انسانها که نتوانند مقام شهادت را بدست آورند هلاک و نابود می شوند!
وجه خدا هلاک ندارد!

توجه به خود آیه شریفه می تواند این تناقص ظاهری را برطرف نماید. زیرا براساس قول قرآن کریم همه هلاک و نابود می شوند بجز وجه پروردگار متعال! پس هر آنچه وجه خدا باشد نابود ناشدنی است و هلاک نمی شود! اما وجه خدا چیست؟ آیا همه نفوس می توانند وجه خدا باشند؟! اگر چنین نیست با مرگ چه اتفاقی می افتد؟!


کسانی که نظر می کنند به وجه خدا!

حقیقت آن است که همه نفوس انسانی را نمی توان وجه خدا دانست زیرا وجه خدا تعبیر خاصی است که نمی توان آن را به طور عام دارای دلالت برهمه ی نفوس انسانی دانست. بلکه براساس معارف اسلامی تنها برخی از نفوس هستند که به وجه خدا نظر می کنند. شهداء کسانی هستند که به وجه الله نظر دارند. ایشان کسانی هستند که صاحب مقام و رتبه ی ویژه ای هستند که از آن تعبیر به وجه الله می شود! بر این اساس وجه خدا مقام و رتبه ی خاص وجودی است که تنها برخی از نفوس می توانند آن را دریابند و آنها همان کسانی هستند که صاحب مقام شهادت در دنیا شده اند و مرگشان شهادت بوده است!

به همین دلیل با توجه به آیه شریفه در مورد وجه خدا می توان گفت شهداء هستند که هلاک و نابود نمی شوند و با انتقال از دنیا به آخرت از حیات حقیقی و زندگانی واقعی برخوردار می شوند اما سایر انسانها که نتوانند مقام شهادت را بدست آورند هلاک و نابود می شوند!
فرهنگ شهادت و نقش آن در دفاع مقدس

مرگ و نابودی؟!

بر این اساس همچنان آن تناقص ظاهری را می توان دید که مرگ از یک سو؛ در تعابیر دینی جز فنا و نابودی نیست و از سوی دیگر تنها مرگ شهادت را غیر نابود شدنی دانسته اند! آیا سایر نفوس که با مرگ شهادت از دنیا نمی روند فنا و نابود می شوند؟!


حل تناقض آشکار!

باید دانست که همه ی نفوس پس از مرگ و انتقال از دنیا به آخرت بقاء دارند و به حیاتی اخروی می پردازند. این مطلب هرگز قابل انکار نیست و مورد تأکید در آیات و روایات اسلامی به طور صریح و آشکار است. از این رو تعبیر فنا در مورد حیات اخروی سایر نفوس غیر شهید به معنای فنای مطلق آنها و نابودی کامل آنها نیست بطوری که با مرگ معدوم و هیچ شوند! بلکه بقاء و حیات آنها در مرتبه ای پایین تر از حیات واقعی شهداء رقم می خورد.

سایر نفوس با مرگ و انتقال به عالم آخرت نابود نمی شوند اما در محشر، حیاتی به تناسب درک و معرفت دنیوی خویش بدست می آورند که به هر حال پایین تر از مقام شهداست و از این رو نسبت به آنها حیاتشان از کیفیت کمتری برخوردار است

به تعبیر دقیق تر، چون شهداء پس از ورود به آخرت نزد خود خداوند متعال روزی می خورند و جایگاه و رتبه ی بالایی را احراز می نمایند، صاحب حیاتی فنا ناپذیر و برتر شده اند اما سایر نفوس با مرگ و انتقال به عالم آخرت نابود نمی شوند اما در محشر، حیاتی به تناسب درک و معرفت دنیوی خویش بدست می آورند که به هر حال پایین تر از مقام شهداست و از این رو نسبت به آنها حیاتشان از کیفیت کمتری برخوردار است و گویی هلاک و نابودی بیش نیست. زیرا هر آنچه برای خدا و نزد خدا نباشد سزاوار عنوان هلاکت است!


سخن پایانی ....

بر اساس آنچه از دقت در تعابیر روایی و قرآنی درباره ی مرگ و حیات اخروی بدست می آید، مرگ جز انتقال از یک جا به جای دیگر نیست و با آن فنا و نابودی به معنای معدوم شدن و هیچ گشتن حاصل نمی شود بلکه قطعاً حیات اخروی پس از مرگ با بقای همه ی نفوس وجود دارد. اما در این میان برخی از نفوس از حیات اخروی برتری برخوردار می شوند که نتیجه ی اعمال خود ایشان در دنیا بوده است که در مقابل آن و در مقام مقایسه با آن ،حیات سایر انسانها جز فنا و نابودی نیست! زیرا آنچنان حیات باشکوهی را دارند که حیات سایر نفوس در مقابل آنها حیاتی پست و ناچیز است!

منابع و مآخذ:

1- تفسیر المیزان – علامه ی طباطبایی (ره)

2- معرفت نفس – آیت الله حسن زاده آملی

3- چهل حدیث – امام خمینی (ره)

4- اسرار الصلوة – امام خمینی (ره)

5- تفسیر نمونه – زیر نظر آیت الله مکارم شیرازی