تاریخ نگارش : بیستم آبان 1391
خداوند کجاست؟
ندا ولیخانی
خداوند به ما خبر داده است که او در آسمان و بر عرش مستقر است:
« أَأَمِنتُم مَّن فِی السَّمَاء أَن یَخْسِفَ بِکُمُ الأَرْضَ فَإِذَا هِیَ تَمُورُ * أَمْ أَمِنتُم مَّن فِی السَّمَاء أَن یُرْسِلَ عَلَیْکُمْ حَاصِبًا فَسَتَعْلَمُونَ کَیْفَ نَذِیرِ» الملک: 16 - 17
(آیا از کسی که در آسمان است، خود را در امان می‌دانید که دستور بدهد زمین بشکافد و شما را فرو ببرد و آن گاه بلرزد و بجنبد و حرکت بکند؟ یا این که از کسی که در آسمان است خود را در امان می‌دانید که طوفان شن بر شما گمارد (و شما را در زیر ریگهای روان دفن نماید؟). آن گاه خواهید دانست که تهدید من چگونه است.)
کلید واژه : خداوند
خداوند به ما خبر داده است که او در آسمان و بر عرش مستقر است:
« أَأَمِنتُم مَّن فِی السَّمَاء أَن یَخْسِفَ بِکُمُ الأَرْضَ فَإِذَا هِیَ تَمُورُ * أَمْ أَمِنتُم مَّن فِی السَّمَاء أَن یُرْسِلَ عَلَیْکُمْ حَاصِبًا فَسَتَعْلَمُونَ کَیْفَ نَذِیرِ» الملک: 16 - 17
(آیا از کسی که در آسمان است، خود را در امان می‌دانید که دستور بدهد زمین بشکافد و شما را فرو ببرد و آن گاه بلرزد و بجنبد و حرکت بکند؟ یا این که از کسی که در آسمان است خود را در امان می‌دانید که طوفان شن بر شما گمارد (و شما را در زیر ریگهای روان دفن نماید؟). آن گاه خواهید دانست که تهدید من چگونه است.)
خداوند در کتاب خود در هفت مورد تصریح کرده است که او (خدا) برعرش مستقر است:
« الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى» طه: 5
«خداوند مهربانی (قرآن را فرو فرستاده) است که بر عرش قرار گرفته است»
و رسول الله صلی الله علیه وسلم نیز درباره اینکه خداوند در آسمان است، خبر داده است: در صحیح مسلم و بخاری از ابی سعید خدری رضی الله عنه روایت شده که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده است:« الا تأمنونیی وأانا أمین من فی السماء یاتینیی خبر السماء صباح مساء» صحیح بخاری: 8/46.
یعنی: آیا شما مرا امین نمی‌دانید و حال آنکه من امین کسی هستم که در آسمان است و خبرهای آسمان را هر صبح و شامی به من می‌رسد.
پیامبر صلی الله علیه وسلم به مومن بودن کنیزی که گفت خداوند در آسمان است، گواهی داد. شرح این داستان از این قرار است که معاویه بن حکم سلمی کنیزش را که در حفاظت گوسفندانش کوتاهی کرده بود، کتک زد. سپس پشیمان شد و نزد پیامبر صلی الله علیه وسلم آمد و اظهار ندامت وپشیمانی نمود و می خواست درباره آزاد کردن کنیزش، از پیامبر صلی الله علیه وسلم کسب اجازه کند. پیامبرص کنیزک را نزد خود طلبید و از وی پرسید: خداوند کجا است؟ کنیزک گفت: خدا در آسمان است. سپس پیامبرص درباره خود از او سوال کرد و فرمود من کیستم؟ کنیزک گفت: تو رسول الله صلی الله علیه وسلم هستی.آنگاه پیامبر صلی الله علیه وسلم خطاب به مالکش فرمود: (اعتقها فانها مومنة) او را آزاد کن زیرا او مومن است. مسلم: 1/382.
پیامبر صلی الله علیه وسلم بیماری را راهنمایی نمود که خود یا کسان دیگری این دعا را برایش بخوانند که در این دعا تصریح شده به اینکه خداوند در آسمان است: «ربنا الله الذی فی السماء تقدس اسمک، امرُک فی السماء والأرض، کما رحمتک فی السماء فاجعل رحمتک فی الأرض، اغفرلنا حوبنا و خطایانا، انت رب الطیبین، انزل رحمه رحمتک و شفاء من شفاءک علی هذا الوجع فیبرأ»ً صحیح سنن ابی داود: 1/175.
(ای پروردگار ما! ای کسی که در آسمان هستی نام تو مقدس است، حکم تو در زمین و آسمانها است همانطور که رحمت تو در آسمان است، رحمتت را در زمین نیز قرار بده، ای پروردگار! گناهان ما را مورد بخشش قرار بده، چرا که تو پروردگار پاکان و نیاکان هستی، رحمتی از رحمت‌های خود و شفائی از شفاهای خود را برای این بیماری نازل بفرما تا شفا یابم.
در حدیث عبدالله بن عمر آمده است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود:
« الراحمون یرحمهم الرحمن إرحموا من فی الارض یرحمکم من فی السماء»
(خداوند با آنان که اهل رحم و مهربانی هستند مهربان است، بر اهل زمین رحم کنید تا اهل آسمان بر شما رحم کند.) صحیح مسلم:4/2084 حدیث شماره 2713.
در آسمان بودن خدا به چه معنی است؟
منظور از در آسمان بودن خدا، این نیست که جسم آسمان او را احاطه کرده باشد ـ خداوند از چنین چیزی پاک و منزه است -بلکه منظور از آسمان علو و بلندی است چنانکه خداوند خود را به علو و فوقیت متصف کرده است: «سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَى» الأعلى: 1
(تسبیح و تقدیس کن پروردگار والای خود را.)
«وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَلاَ یَؤُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ» البقرة: 255
(فرماندهی و فرمانروائی او آسمانها و زمین را دربر گرفته است و نگاهداری آن دو (برای او گران نیست و) وی را درمانده نمی‌سازد و او والا و عظیم است.)
خداوند بیان داشته که حاکم و بالاتر از بندگانش است.
«یَخَافُونَ رَبَّهُم مِّن فَوْقِهِمْ» النحل: 50
«ملائکه از پروردگارشان از فوق خویش می‌ترسند»
«وَهُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ وَهُوَ الْحَکِیمُ الْخَبِیرُ» الأنعام: 18
(او بر سر بندگان خود مسلّط است.)
رسول اکرم صلی الله علیه وسلم در تمجید پروردگارش در یکی از دعاهایش می‌فرماید:
(و انت فلیس فوقک شیء)1 بالاتر از تو هیچ چیزی وجود ندارد.
ام المؤمنین زینب رضی الله عنها در برابر سایر ازواج پاک پیامبر صلی الله علیه وسلم افتخار می کرد بدلیل آن که خداوند او را در بالای آسمانهابه عقد پیامبر صلی الله علیه وسلم در آورده است و می فرمود:
« زوجکن أها لیکن وزوجنی الله من فوق سبع سموات»
(خانواده هایتان در زمین شمارا به عقدپیامبر صلی الله علیه وسلم در آورده اند، اما مرا خداوند از بالای آسمانها به عقدپیامبر درآورده است.)
ممکن نیست مسلمانی که عقیده‌اش را به خوبی درک نموده باشد، چنین تصور کند که خداوند در آسمان است. بدین معنی که آسمان او را احاطه کرده باشد و او درآسمان قرارداشته باشد ـ خداوند از چنین چیزی منزه و پاک و بالا مرتبه و والا است- چگونه چنین چیزی ممکن است در حالی که آسمانها در برابر خداوند چیزی نیستند: «وَالسَّماوَاتُ مَطْوِیَّاتٌ بِیَمِینِهِ» الزمر: 67
(و آسمانها با دست راست او در هم پیچیده می‌شود.)
«یَوْمَ نَطْوِی السَّمَاءَ کَطَیِّ السِّجِلِّ لِلْکُتُبِ» الأنبیاء: 104
((این امر) روزی (تحقّق می‌پذیرد که) ما آسمان را درهم می‌پیچیم، به همان صورت که طومار نامه‌ها در هم پیچیده می‌شود.)
چند دلیل:
دلائل زیاد و روشنی، دال بر اینکه خداوند در آسمان است وجود دارد که ذکر همه آنها در این نوشتار نمی گنجد، و تنها می توان آن را فهرست وار بشرح زیر بیان نمود.
1ـ دلائلی که به صراحت بیان می دارند که خداوند در آسمان است، که در صفحات قبل به ذکر آنها پرداختیم.
2ـ دلائلی که دال برقرار گرفتن خداوند بر عرش می باشند که قبلاً به آنها نیز اشاره شد.
3ـ دلائلی که دال برعلو و بلندی او می باشند و اینکه او بر بندگان خود تفوق دارد، که بخشی از این دلائل نیز ذکر شد.
4ـ نصوصی که دال براینند که بعضی از مخلوقاتش نزد او قرار دارند:
«إِنَّ الَّذِینَ عِندَ رَبِّکَ لاَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِهِ وَیُسَبِّحُونَهُ وَلَهُ یَسْجُدُونَ»الأعراف: 206
(بیگمان کسانی که مقرّبان (درگاه) پروردگار تو هستند، خویشتن را بزرگتر از آن نمی‌دانند که به پرستش خدا بپردازند.)
و درمورد شهداء نیزمی فرماید: « أَمْوَاتًا بَلْ أَحْیَاء عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ» آل عمران: 169
) بلکه آنان زنده‌اند و بدیشان نزد پروردگارشان روزی داده می‌شود.)
و نصهای زیاد دیگر
5ـ نصهای دال بر اینکه بضی ازاشیاء بسوی او بلند می شوند، مانند آیه هایی که به بلند شدن عیسی علیه السلام تصریح نموده اند. «بَل رَّفَعَهُ اللّهُ إِلَیْهِ»النساء: 158
(بلکه خداوند او را (از دست آنان رهاند و پس از گذشت روزگاری که خود می‌داند، وی را میراند و) در پیش خود به مرتبه والائی رساند)
و مانند بیان این که اعمال به سوی او بلند می شوند:
«إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ» فاطر: 10
گفتار پاکیزه به سوی خدا اوج می‌گیرد (و گوینده خود را پرواز می‌دهد) و خدا کردار پسندیده را بالا می‌برد (و انجام دهنده‌اش را والا می‌گرداند).
و نیز مانند نصوصی که به بلند شدن ارواح مؤمنان خبر داده اند:
«إِنَّ الَّذِینَ کَذَّبُواْ بِآیَاتِنَا وَاسْتَکْبَرُواْ عَنْهَا لاَ تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوَابُ السَّمَاء» الأعراف: 40
(بیگمان کسانی که آیات (کتابهای آسمانی و نشانه‌های گسترده جهانی) ما را تکذیب می‌کنند و خویشتن را بالاتر از آن می‌دانند که بدانها گردن نهند، درهای آسمان بر روی آنان باز نمی‌گردد (و خودشان بی‌ارج و اعمالشان بی‌ارزش می‌ماند).)
آیه مذکور دال بر این مطلب است که درهای آسمان بروی مومنان گشوده خواهند شد و احادیث زیادی درباره تعبیر و تفسیر این آیه وارد شده است.
و نیز مانند اوج گرفتن وبلند شدن فرشتگان بسوی خدا: «تَعْرُجُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ إِلَیْهِ» المعارج: 4
(فرشتگان و جبرئیل به سوی او (پر می‌کشند و) بالا می‌روند.)
6ـ نصهایی که فرود آمدن فرشتگان را بیان می دارند: «یُنَزِّلُ الْمَلآئِکَةَ بِالْرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ» النحل: 2
(خداوند به دستور خود، فرشتگان را همراه با وحی (آسمانی که حیات‌بخش انسانها است) بر هر کس از بندگانش (به نام انبیاء) که خود بخواهد نازل می‌کند.)
درباره فرو فرستادن کتابها چنین آمده است: «وَهَذَا کِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ مُبَارَکٌ» الأنعام: 92
(این (قرآن) کتابی است که ما آن را فرو فرستاده‌ایم.)
7- از جمله دلائل دیگر دال بر وجود خداوند در آسمان، بلندکردن دست‌ها و چشم‌ها بسوی او است که احادیث زیادی در این رابطه وارد شده اند که رسول الله صلی الله علیه وسلم موقع دعا و نیایش دستهایش را بسوی آسمان بلندکرده است و هرکس که با مشکلی مواجه شود، دست‌ها را بسوی بلندای آسمان بلند کرده و دعا می کند.
هم چنین بلند کردن نگاه، در حدیث صحیح آمده ا ست که رسول الله در دعای بعد از وضوء چشم‌ها را بسوی آسمان بلند کرده است.
8- از دلائل دیگر وجود خداوند در آسمان، اشاره کردن پیامبر صلی الله علیه وسلم به سوی آن با انگشت‌های مبارکش می باشد. همانطور که در حدیث حجه الوداع آمده است، بعد از اینکه حاضرین گفتند: ما گواهی می دهیم که شما (رسول الله صلی الله علیه وسلم) وظیفه تبلیغ را به نحو احسن انجام داده و حق نصیحت را بجا آورده‌اید، آنگاه پیامبر صلی الله علیه وسلم انگشت سبابه خود را به سوی آسمان کرده و می فرمود: «اللهم اشهد، اللهم اشهد» بار خدایا تو گواه باش. روایت از ابو داود: 1/358،حدیث شماره 1905.اصل این حدیث در صحیحین می باشد.
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.