تاریخ نگارش : سيزدهم خرداد 1390

امام رضا علیه السلام و قرآن
ابراهیم چراغی

این نوشتار بسیار کوتاه، به سیره، رفتار و تعامل حجّت هشتم الهى، حضرت رضا علیه السلام با قرآن پرداخته و گزارشى ناتمام از سیره قرآنى امام رضا علیه السلام ارائه مى دهد. گرچه در این گستره ، گزارش ‏هاى حدیثى و تاریخى ، بسیار اندک است. ولى همین اندک که خوشبختانه در منابع دست اول ، به چشم مى ‏خورد و به یادگار مانده ، به عنوان بهترین رهیافت ، تقدیم به دوستداران قرآن مى ‏شود.

 ناشر : گروه فرهنگی مذهبی کربلا

این نوشتار بسیار کوتاه، به سیره، رفتار و تعامل حجّت هشتم الهى، حضرت رضا علیه السلام با قرآن پرداخته و گزارشى ناتمام از سیره قرآنى امام رضا علیه السلام ارائه مى دهد. گرچه در این گستره ، گزارش ‏هاى حدیثى و تاریخى ، بسیار اندک است. ولى همین اندک که خوشبختانه در منابع دست اول ، به چشم مى ‏خورد و به یادگار مانده ، به عنوان بهترین رهیافت ، تقدیم به دوستداران قرآن مى ‏شود.

تلاوت قرآن همراه با اندیشه‏ :
یکى از یاران و راویان حضرت رضا علیه السلام که نامش ابراهیم بن عباس است ، در تبیین رفتار حضرت با قرآن، گزارش جالبى را ارائه مى هد ؛ او مى ‏گوید :
امام رضا علیه السلام همه قرآن را در مدت سه شبانه روز تلاوت مى‏ کرد و بارها به یاران خود مى ‏فرمود : اگر مى ‏خواستم قرآن را در کمتر از این زمان ، ختم مى ‏کردم ولى روش من چنین است که : هیچ یک از آیه ‏هاى قرآن را نمى ‏خوانم مگر این که در آن تأمل و اندیشه مى ‏کنم که در چه زمینه ‏اى و در چه زمانى نازل شد و بدین سبب است که قرآن را در سه شبانه روز به پایان مى ‏رسانم. (۱)

گفتمان با قرآن‏ :
در جای دیگر مى ‏گوید : تمام سخنان امام رضاعلیه السلام و پاسخ ‏هایى که به اشخاص مى داد و مثال‏ هایى که مى ‏فرمود ، همه آنها، بر گرفته از آیات قرآن بود. (۲)

تلاوت قرآن در هنگام سفر :
رجاء بن ابى ‏ضحاک ، که یکى از کارگزاران حکومت مأمون و مسئول بردن حضرت از مدینه به خراسان بود، در ضمن گزارش بلندى که از چگونگى نماز و عبادت و مسائل جانبى آن ارائه نموده است، درباره قرآن خواندن آن بزرگوار مى ‏گوید:
چه بسیار ، که در نیمه ‏هاى شب از رختخواب خویش حرکت مى ‏کرد و به تلاوت قرآن مى ‏پرداخت، هر گاه به آیه ‏اى مى ‏رسید که در آن نامى از بهشت یا جهنم، برده شده بود، آن حضرت مى گریست و از خداوند بهشت طلب مى ‏نمود و از آتش جهنم به خدا پناه مى ‏برد.(۳)

راز جاودانى قرآن‏ :
وقتى در نزد حضرت امام رضا علیه السلام از جایگاه والاى قرآن، سخن به میان آمد، آن بزرگوار در پاسداشت برهان و معجزه بودن این کتاب فرمود : «قرآن ، ریسمان و رشته مستحکم و دستگیره نیرومند و راه روشن و تعالى ‏بخش خدا است که انسان را به سمت و سوى بهشت رهنمون مى ‏شود و از گرفتار شدن به آتش جهنم نجات مى‏ بخشد. این کتاب آسمانى در گستره زمان هرگز کهنگى نخواهد پذیرفت و تلاوت آن بر زبان‏ ها دشوار و خسته کننده نیست ، راز و رمز این حقیقت آن است که قــــــرآن فقط براى زمان خاص و امــت ویژه‏اى قرار داده نشده ، بلکه این کتاب عالى ‏ترین دلیل است براى هر انسانى، و هیچ ‏گاه باطل و کاستى در آموزه‏هایش راه پیدا نمى ‏کند. بدین سبب که از نزد پروردگار حکیم و ستودنى نازل شده است.(۴)

پی نوشتها :

۱٫ لو أَرَدْتُ أَنْ أَخْتِمَهُ أَقَلَّ مِنْ ثلاثٍ لختمتُهُ، لکن ما مَرَرْتُ بِآیَةٍ الاَّ فَکَرْتُ فیها… (عیون اخبارالرضا علیه السلام، ج ۲، ص ۴۲۰، چاپ اختر شمال، ۱۳۷۳ ش/ بحارالانوار، ج ۹۲، ص ۲۰۴، چاپ مکتبة الاسلامیة، تهران/ مسند الرضا، ج ۱، ص ۴۰/ المناقب، ابن شهر آشوب، ج ۴، ص ۳۶۰، انتشارات علامه، قم.)


(عیون اخبارالرضا علیه السلام ، ج ۲، ص ۴۲۸/ بحارالانوار ، ج ۹۲، ص ۱۸۰ و ج ۴۹، ص ۹۰/ کشف الغمه ، على بن عیسى اربلى، ج ۲، ص ۳۱۶، چاپ مکتبة بنى ‏هاشم ؛ انوارالبهیه ، ص ۱۰۴)
۳٫ کانَ یُکْثِرُ بِالّلیلِ فى‏فراشه مِنْ تلاوةِ القرآن، فاذا مَرَّ بِآیةٍ فیها ذِکر جنّة او نارٍ، بَکى‏، وَ سَأَلَ اللهَ الجنَّة و تَعوّذ باللهِ من النّار. ۴٫ هو حبلُ الله المتین، و عروته الوثقى‏ و طریقته المُثلى ولا یخلقُ على الأزمنِة ولا یغثَ على الألسنة لأنّه لم یُجعَل لزمانٍ دون زمانٍ بل جُعل دلیل البرهان و الحجّة على کلّ انسان ، لایأتیه الباطل من بین یدیه و من خلفه تنزیل مِن لَدُن حکیم حمید. ۲٫ کانَ کَلامُهُ کُلُّهُ و جوابُه و تمثّله، اِنتِزاعاتٍ مِنَ القرآنِ (همان)

(مسند الرضا علیه السلام، ج ۱، ص ۳۰۹)
منبع : کوثر ، شماره (۶۲)