تاریخ نگارش : سوم آبان 1390

منافق کیست؟
حاجیه تقی زاده فانید

ادبیات نفاق و سیمای منافقین افراد دوچهره که معمولا به حسب ویژگی های شخصیتی به دنبال منافع فردی، گروهی و باندی خود هستند، از منظر قرآن دارای ویژگی هایی اند که به راحتی قابل شناسایی می باشند. این نوشتار به صورت مختصر و با نگاهی اجمالی در پی نشان دادن بخشی از ادبیات و چهره دوچهرگان (منافقان) از منظر قرآن مجید می باشد.
 کلید واژه : منافق

منافق کیست؟


قرآن مجید علاوه بر بیان مبانی مهم دین و شعایر آن، وظایف و آیین های دینداری یا همان شریعت دینی، کتاب «خبر» نیز می باشد. مسلمانان برای شناخت دقیق راه های زندگی در جامعه که نیازمند آگاهی از هویت فکری افراد مختلف به ویژه مدعیان تصدی در امورات عمومی و موثر بر زندگی مردم اند، اگر به اخبار و راهنمایی های قرآن بیشتر توجه نمایند، معیارهای شناخت دقیق و موشکافانه ای را استخراج خواهند کرد که می تواند آنان را در پیشبرد اهداف بلند زندگی اجتماعی موفق نماید.
قرآن درخصوص همه مسایل، اعم از «تر و خشک»، «بزرگ و کوچک» اظهار رأی کرده و انسان را راهنمایی منحصر به فردی می کند.
افراد دوچهره که معمولا به حسب ویژگی های شخصیتی به دنبال منافع فردی، گروهی و باندی خود هستند نه منافع عموم و منافع ملی، از منظر قرآن دارای ویژگی هایی اند که به راحتی قابل شناسایی می باشند. این نوشتار به صورت مختصر و با نگاهی اجمالی در پی نشان دادن بخشی از ادبیات و چهره دوچهرگان (منافقان) از منظر قرآن مجید می باشد. اینک مطلب را با هم از نظر می گذرانیم:

1-دروغگویی

در سوره «منافقون» اولین خبری که قرآن به پیامبر(ص) و مومنان به پیامبر می دهد، دروغگویی منافقان است.
«ای رسول ما، چون منافقان نزد تو آمده و گفتند که ما به یقین و حقیقت گواهی می دهیم که تو رسول خدایی، خدا می داند که تو رسول اویی و خدا هم گواهی می دهد که منافقان دروغ می گویند. سخن های (دروغ) خود را سپر جان خویش (و مایه فریب خلق) قرار داده اند تا بدین وسیله راه خدا را ببندند که آنچه می کنند بسیار بد می کنند.» (منافقون، 1 و 2)

اولین ویژگی ادبیات آنها دروغگویی است، دروغ را برای فریب مردم می گویند، عملی بد و شکننده انسجام عمومی که موجب از بین بردن فرصت ها برای تحقق اهداف جمعی مومنان می شود.

2- ادعای ایمان

ادعای ایمان آنها جنبه دفاعی دارد، در مقابل اعراض و اعتراض شکننده مردم از آنها. چون اگر حقیقت قلبی اشان را ابراز نمایند مردم از آنان روی گردان می شوند! پس امکان زندگی برایشان نیست تا چه رسد که بتوانند به جایگاه های مختلف اجتماعی نیز دست پیدا کنند. لذا اقدام به اظهار ایمان به پیامبر(ص) یا ولی جامعه و قوانین موضوعه دین می کنند.

3- عدم درک واقعی از جامعه

منافقین درک واقعی از شرایط زندگی مردم و جامعه ندارند (منافقون، 3) به همین دلیل نوع گفته ها و اعمالشان مغایر با اهداف جامعه است.

4- آراستگی ظاهر

آنها اهل ظاهرند، ظاهرشان آراسته است، با ظاهری مدعیانه در صحنه های اجتماعی حاضر می شوند، در مقابل حق و حقایق جامعه انعطاف ناپذیرند و همواره نسبت به دیگران بدگمان بوده و از هر کاری که برای مردم صورت می گیرد احساس ترس می کنند (منافقون، 4)

5- تکبر و نخوت، فسق و گناه

چنین کسانی اهل تکبر و نخوت اند، خودمحور و مستکبرند (منافقون، 5) اهل فسق و گناه هستند و تشویق به کارشکنی می کنند، خود را عزیز و دیگران را ذلیل می پندارند. (منافقون، 6 و 8)

6- خشن، تندخو، بخیل و حسود

زبانشان خشن، تند و بد است، تندخویی و خشونت در زبانشان جاری است. اهل بخل و حسادت اند و در عرصه جمع مال و منال حریص اند.(احزاب 19)

7- فرصت طلبی

در بهره گیری از موقعیت ها و شرایط مختلف «فرصت طلب اند» و به دنبال هر اتفاق و حادثه یا رویدادی، منافع خود را می جویند (نساء، 73)

8- خدعه و نیرنگ

منافقان اهل نیرنگ و فریبکاری اند، برای رسیدن به منافع و اهدافشان با توسل به نیرنگ و فریب کاری اقدام می کنند (بقره، 9)

9- مریضی قلب

قلب آنها مریض است (بقره، 10) و از قلب مریض آنها جز مریضی چیزی عاید جامعه نمی شود.

10- اصلاح طلبی کاذب

آنها با شعار اصلاح گری فسادانگیزی می کنند. اصلاح طلبی پوششی برای فسادکاری های مختلف آنان است، وقتی به آنها می گویی فساد نکنید، دست از خرابکاری بردارید، این کارها برای جامعه مفسده دارد، می گویند: ما جز اصلاح جامعه و اصلاح طلبی کاری نمی کنیم. (بقره،11)

11- مسخره کردن

اهل نفاق اهل ایمان و ولایت را به سخره می گیرند. ادبیاتشان، دست انداختن مؤمنان و پیروان ولایت است (بقره، 14) البته آنها سفی و نادانند و خودشان نمی دانند. (بقره،13)

اگر در گفتار و رفتارشان کمی دقت صورت گیرد سفاهت و نادانی هویداست، به سخره گرفتن مؤمنان اهل عمل، حرص و طمع، خشک و خشن بودن و... نشانه های سفاهت و بلاهت است که دامن دو چهرگان را گرفته است.

1۲- فتنه انگیزی

آنها در بین مسلمین فتنه انگیزی می کنند (توبه، 47) آنان همواره در دودلی و شک و تردیدند، هیچگاه نمی توانند به استحکام اهل ایمان تصمیم گیری نمایند. کارهایی که قرار است انجام دهند، با تردید و دودلی با آن مواجه می شوند، می آیند یا نمی آیند، این کار را می کنند یا نمی کنند، مدت ها در تردید و شک و دودلی هستند تا بالاخره به یک سمتی بغلطند. (توبه، 45)

13- شادمانی از ناراحتی رهبر

منافقان از غم و غصه و مصیبتی که به پیامبر و ولی جامعه می رسد، شادمانند و از شادمانی و موفقیت ایشان ناراحت می شوند.(توبه،50)

14- کراهت در انفاق و کسالت در نماز

اینها اگر انفاق کنند با کراهت است و نماز را با کسالت انجام می دهند. (توبه، 54)

15- پناهندگی به هر مخفیگاه

منافقان هنگام ترس از اعمالی که علیه جامعه مرتکب شده اند، هر پناهگاهی بیابند به آن پناه می برند، چه کوه باشد و چه کشورهایی که از دشمنان جامعه اسلامی اند.(توبه، 57)

16- عیب جویی

از ویژگی های دیگر دو چهرگان بی ایمان عیب جویی است، اصولاً به دنبال گفتن عیوب و جستن عیب برای افشای آن هستند چه راست باشد چه دروغ. (توبه،79)

17- اذیت رهبر

آنها اهل اذیت نمودن پیامبر(ص) و ولی جامعه اند، یکرنگی رهبری اسلام و زلالی او را بستری برای اذیت و آزار قرار می دهند. (توبه،61)

18- ترس از افشای ماهیت قلبی

منافقان به شدت از رو شدن دستشان می ترسند، به صورت وحشتناک از افشا شدن حقیقت قلبی اشان در هراسند (توبه،64) و البته در باطل فرو می روند (توبه، 65) آنها به منکر امر می کنند و از معروف نهی کننده اند. (توبه،67)

19- خوشحالی از عدم مشارکت در جهاد و دفاع

از اینکه در جهاد و دفاع از جامعه مشارکت نکرده اند خوشحال اند. (توبه،81)

20- ترس از شرکت در جنگ و جهاد

البته به دلیل پستی و رذالتی که دارند از «شرکت در جنگ و جهاد می ترسند». (محمد،20)

۲۱- ریاکاری

منافقان اهل ریاکاری اند، ریا و تظاهر از ویژگی های آنان است و اگر به نماز حاضر می شوند برای ریاکاری است. (نساء، 142)

22- بی هدفی

از دیگر ویژگی های مهم منافقان این است که هدف ندارند. (نساء، 143) کسی که هدف ندارد نمی تواند برنامه هم داشته باشد، کسی که برنامه ندارد در سخن گفتن جز عیب جویی، بدگویی و خراب کردن اهل ایمان دارای برنامه راهی ندارد.

23- پخش شایعه

پخش شایعه جزء کارهایشان است. (نساء، 83)

24- دوستی با کفار

اهل دوستی با کفار هستند، در داشتن رابطه دوستی با کفار اکراهی ندارند. (نساء، 139)

25- رفیق نیمه راه

رفیق نیمه راه اند، کار را به اتمام نمی رسانند و همراهی را کامل نمی کنند.(محمد، 26)

2۶- سودجو و منفعت طلب

سودجو و منفعت طلبند (توبه، 58) به جای درنظر داشتن منافع عموم و منافع ملی و منافع همه مؤمنان، منافع فردی، گروهی و باندی خود را دنبال می کنند.

معارف قرآن