یکى از اسرار و نتایج عبادات و ریاضات آن است که اراده نفس در ملک بدن نافذ گردد و مملکت یکسره در تحت کبریاءِ نفس منقهر و مضمحلّ گردد و قواى منبثّه و جنود منتشره در ملک بدن از عصیان و سرکشى و انانیّت و خودسرى بازمانند و تسلیم ملکوت باطن قلب شوند، بلکه کم کم تمام قوا فانى شوند در ملکوت، و امر ملکوت در ملک جارى و نافذ شود و اراده نفس قوّت گیرد و زمام مملکت را از دست شیطان و نفس امّاره بگیرد و جنود نفس از ایمان به تسلیم و از تسلیم به رضا و از رضا به فنا سوق شوند. و در این حال شمّه‏اى از اسرار عبادات را نفس دریابد و از تجلّیات فعلیّه شمّه‏اى حاصل گردد. و آنچه ذکر شد تحقّق پیدا نکند مگر آن که عبادات از روى نشاط و بهجت بجا آورده شود و از تکلّف و تعسّف و کسالت بکلّى احتراز شود تا حال محبّت و عشق به ذکر حق و مقام عبودیّت رخ دهد و انس و تمکّن حاصل آید. و انس به حقّ و ذکر او از اعظم مهمّاتى است که اهل معرفت را به آن عنایت شدید است و اصحاب سیر و سلوک براى آن تنافس کنند. و چنانچه اطبّا را عقیده آن است که اگر غذا را از روى سرور و بهجت میل کنند زودتر هضم شود، همین طور طبّ روحانى اقتضا مى‏کند که اگر انسان غذاهاى روحانى را از روى بهجت و اشتیاق تناول کند و از کسالت و تکلّف احتراز کند، آثار آن در قلب زودتر واقع شود و باطن قلب با آن زودتر تصفیه شود.
و اشاره به این ادب در کتاب کریم الهى و صحیفه قویم ربوبى شده است آن جا که در تکذیب کفّار و منافقین فرماید: لا یَأْتُونَ الصَّلوةَ الّا وَ هُمْ کُسالى وَ لا یُنْفِقُونَ الّا وَ هُمْ کارِهُون‏(45) و آیه شریفه لا تَقْرَبُوا الصَّلوةَ وَ انْتُمْ سُکارى‏(46) در حدیثى به کسالت تفسیر شده است

(به مناسبت ایام دهه فحر)

و پاره‏اى از قلوبْ خوفى و از مظاهر جلالند. آنها همیشه ادراک عظمت و کبریا و جلال کنند و خشوع آنها خوفى باشد؛ و تجلّیات اسماء قهریّه و جلالیّه بر قلوب آنها شود؛ چنانچه حضرت یحیى على نبیّنا و آله و علیه السلام چنین بوده. پس، خشوع گاهى ممزوج با حبّ است و گاهى ممزوج با خوف و وحشت است، گرچه در هر حبّى وحشتى و در هر خوفى حبّى است.
و مراتب خشوع به حسب مراتب ادراک عظمت و جلال و حسن و جمال است. و چون امثال ماها با این حال از نور مشاهدات محرومیم، ناچار باید در صدد تحصیل خشوع از طریق علم یا ایمان برآییم. قال تعالى: قَدْ افْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ الَّذین هُمْ فى صَلاتِهِمْ خاشِعُون‏. خشوع در نماز را از حدود و علائم ایمان قرار داده؛ پس، هر کس در نماز خاشع نباشد، به حسب فرموده ذات مقدّس حق از زمره اهل ایمان خارج است. و نمازهاى ماها که مشفوع با خشوع نیست از نقصان ایمان یا فقدان آن است. و چون اعتقاد و علم غیر از ایمان است، از این جهت این علمى که به حق و اسماء و صفات او و سایر معارف الهیّه در ما پیدا مى‏شود غیر از ایمان است. شیطان به شهادت ذات مقدّس حق علم به مبدأ و معاد دارد، مع ذلک کافر است- خَلَقْتَنى مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طِین‏ گوید، پس حق تعالى و خالقیّت او را مقرّ است؛ انْظِرْنى الى یَوْمِ یُبْعَثُون‏ گوید، پس معاد را معتقد است؛ علم به کتب و رسل و ملائکه دارد، با این وصف خداوند او را کافر خطاب کرده و از زمره مؤمنین خارج فرموده.
پس، اهل علم و ایمان از هم ممتازند: هر اهل علمى اهل ایمان نیست. پس، باید پس از سلوک علمى خود را در سلک مؤمنین داخل کند و عظمت و جلال و بهاء و جمال حق جلت عظمته را به قلب برساند تا قلب خاشع شود، و الّا مجرد علم خشوع نمى‏آورد؛ چنانچه مى‏بینید در خودتان که با اعتقاد به مبدأ و معاد و اعتقاد به عظمت و جلال حقّ قلب شما خاشع نیست.
و اما قول خداى تعالى: ا لَمْ یَاْنِ لِلَّذینَ آمَنُوا انْ تَخْشَعَ قُلوُبُهُمْ لِذِکْرِ اللَّه وَ ما نَزَلَ مِنَ الْحَق‏شاید ایمان صورى، که همان اعتقاد بما جاء به النّبیّ صلّى اللَّه علیه است، مقصود باشد، و الّا ایمان حقیقى ملازم با یک مرتبه از خشوع است؛ یا آن که خشوع در آیه شریفه خشوع به مراتب کامله باشد؛ چنانچه عالم را گاهى اطلاق کنند بر کسى که از حدّ علم به حدّ ایمان رسیده باشد؛ و محتمل است در آیه شریفه انَّما یَخْشَى اللَّه مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماء اشاره به آنها باشد. و در لسان کتاب و سنّتْ علم و ایمان و اسلام به مراتب مختلفه اطلاق شده است.(به مناسبت ایام دهه فجر

بدان که از براى نماز غیر از این صورتْ معنایى است و غیر از این ظاهر باطنى است؛ و چنانچه ظاهر را آدابى است که مراعات ننمودن آنها یا موجب بطلان نماز صورى یا نقصان آن گردد، همین طور از براى باطن آدابى است قلبیّه باطنیه که با مراعات ننمودن آنها نماز معنوى را بطلان یا نقصان دست دهد؛ چنانچه با مراعات آنها نماز داراى روح ملکوتى شود. و ممکن است پس از مراقبت و اهتمام به آداب باطنیّه قلبیّه، شخص مصلّى را نصیبى از سرّ الهى نماز اهل معرفت و اصحاب قلوب حاصل شود که آن قرّة العین اهل سلوک‏ و حقیقت معراج قرب محبوب است. و آنچه گفته شد که براى نماز باطن و صورت غیبیّه ملکوتیّه است، علاوه بر آنکه موافق ضربى از برهان و مطابق مشاهدات اصحاب سلوک و ریاضت است، آیات و اخبار کثیره عموماً و خصوصاً نیز دلالت بر آن دارد؛ و ما به ذکر بعضى از آن این اوراق را متبرّک مى‏کنیم.
از آن جمله قول خداى تعالى است: یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ مَا عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُحْضَراً و ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ انَّ بَیْنَها وَ بَیْنَهُ أَمَداً بَعیداً. آیه شریفه دلالت کند که هر کسى اعمال خوب و بد خود را حاضر مى‏بیند و صورت باطنیّه غیبیّه آنها را مشاهده کند. به مناسبت ایام دهه فجر

1ـ شیعه در انجام وظائف صابر و مقاوم است
2ـ یاران دست راست فقط شیعیان اهل بیت(علیهم السلام) هستند
3ـ متّقین واقعى شیعیان على (علیه السلام) هستند
4ـ ابرار یعنى خوبان واقعى شیعیان اهل بیت(علیهم السلام) هستند
5ـ فقط شیعیان اهل بیت(علیهم السلام
در تفسیر آیه 9 سوره زمر که مى فرماید: «قُلْ هَلْ یَسْتَوِى الَّذینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذینَ لا یَعْلَمُونَ اِنَّما یَتَذَکَّرُ اُولُو الاْلْبابِ» یعنى اى پیامبر (به مردم) بگو آیا دانایان و نادانان با هم مساوى هستند؟ همانا عاقلان متوجه این نکته خواهند بود.
از جابر روایت شده که امام باقر (علیه السلام) فرمود: منظور از دانایان در این آیه ما اهل بیت هستیم و منظور از نادانان دشمنان ما هستند و منظور از عاقلان شیعیان ما مى باشند.
ادامه دارد

1ـ شیعه در انجام وظائف صابر و مقاوم است
2ـ یاران دست راست فقط شیعیان اهل بیت(علیهم السلام) هستند
3ـ متّقین واقعى شیعیان على (علیه السلام) هستند
4ـ ابرار یعنى خوبان واقعى شیعیان اهل بیت(علیهم السلام) هستند
از على(علیه السلام)روایت کرده که پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم) در تفسیر آیه 198 سوره آل عمران که مى فرماید: «وَ ما عِنْدَ اللهِ خَیْرٌ لِلاْبْرارِ» یعنى، آنچه نزد خداوند است از ثواب براى نیکان بهتر است، فرمود: یا على منظور از ثواب در این آیه شما و ابرار و نیکان شیعیان شما هستند

1ـ شیعه در انجام وظائف صابر و مقاوم است
2ـ یاران دست راست فقط شیعیان اهل بیت(علیهم السلام) هستند
3ـ متّقین واقعى شیعیان على (علیه السلام) هستند
مراد از متقین که در سوره بقره آیه اول آمده است که مى فرماید: «این کتاب آسمانى یعنى قرآن هدایت مى کند متقین را همانا متقین على (علیه السلام) و شیعیان او هستند که بدون حساب وارد بهشت مى شوند».

1ـ شیعه در انجام وظائف صابر و مقاوم است
2ـ یاران دست راست فقط شیعیان اهل بیت(علیهم السلام) هستند
درتفسیر آیه 38 سوره مدّثّر که مى فرماید: «هر کس در روز قیامت در گرو اعمال خویش است به جز یاران دست راست». از جابر و او از امام باقر (علیه السلام) روایت مى کند که فرمود: یاران دست راست فقط شیعیان اهل بیت(علیهم السلام)هستند.

1ـ شیعه در انجام وظائف صابر و مقاوم است
از امام باقر(علیه السلام)روایت مى کند که فرمود: تفسیر آیه 200 سوره آل عمران که مى فرماید: «یا ایُّها الَّذین آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِروا وَ رابِطوا وَ اتَّقُوا اللهَ لَعَلَّکُم تُفلِحونَ» یعنى اى کسانى که ایمان آورده اید استقامت داشته و شکیبا باشید و (با نیکان) ارتباط خود را حفظ کنید و از خدا بترسید تا شاید رستگار شوید. منظور از «اِصبِروا» یعنى استقامت داشته باشید در انجام واجبات و مراد از «صابِروا» یعنى شکیبا و مقاوم باشید در برابر اذیت و آزار دشمنان خود و منظور از «رابِطوا» یعنى با حضرت مهدى «عج» ارتباط داشته باشید.
و در حدیث دیگرى از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که فرمود: «اِصْبِرُوا» یعنى کوشا و مقاوم باشید در انجام واجبات و «صابِرُوا» یعنى صابر و شکیبا باشید در برابر مصائب و «رابِطُوا» یعنى در ارتباط باشید با ائمه معصومین(علیهم السلام). از این دو حدیث شریف چنین استفاده مى شود که شیعه واقعى از دیدگاه قرآن و عترت کسى است که در انجام واجبات کوشا و جدّى و در برابر مصائب و گرفتارى ها صابر و شکیبا و با امامان معصوم(علیهم السلام) به خصوص امام زمان خود پیوسته در ارتباط باشد که اگر چنین نشد و کسى در حدّ شعار و لقلقه زبان خود را شیعه قلمداد کند و کارى با واجبات نداشته و از محرمات اجتناب نکند و به غیر از امام معصوم با هر چیز و هر کس در ارتباط باشد و در انجام کارها از خدا نترسد یقیناً شیعه نبوده و روى رستگارى و عاقبت به خیرى نخواهد دید.

درحدیث ابى (بن کعب ) به نقل از پـیـامبر آمده است که هر کس سوره محمد را بخواندبر خداوند است که او را از جویبارهاى بهشت سـیـرآب کـنـد.
و از حضرت صادق (ع ) روایت شده : که هر کس سوره محمد را قرائت کند هرگز در دین او شک وارد نشود و همواره از شرک و کفر محفوظ خواهد بود تا بمیرد.

و هنگامى که پروردگار تو از فرزندان آدم، از پشتهایشان، فرزندانشان را گرفت و آنان را بر خودشان گواه کرد، آیا پروردگار شما نیستیم؟ گفتند: آرى گواهى مى دهیم. مبادا در روز قیامت بگویید که ما از این غافل بودیم. یا بگویید همانا پدران ما از پیش (به خدا) شریک قرار دادند و ما فرزندانى پس از آنها بودیم. آیا ما را به سبب آنچه که اهل باطل انجام داده هلاک مى کنى؟

در زبان اخبار و احادیث وارده از معصومین(ع) از وجود عالمهاى گوناگون و از جمله عالمى خبر داه شده که به آن «عالم ذرّ» یا «عالم الست» یا «عالم قالوابلى» گفته مى شود. این عالم که مربوط به دوران پیش از خلقت آدم و یا همزمان با خلقت اوست، عالمى بوده که در آن تمام انسانهایى که مقدر بوده تا روز قیامت به دنیا بیایند به صورت ذرّه و به تعبیر بعضى از روایات به شکل مورچه در آنجا گرد آورده شدند و از آنها پیمانى بر توحید و یگانگى و ربوبیت خدا و نبوت پیامبران از جمله نبوت پیامبر اسلام و ولایت اوصیا، از جمله ولایت امیرالمؤمنین (ع)، گرفته شد و سپس آن افراد که به صورت ذرّه بودند از بین رفتند و یا به جایگاه اولى خود برگشتند.
1-زراره مى گوید: از امام باقر درباره سخن خدا پرسیدم که فرمود: «هنگامى که پروردگارت از پشتهاى بنى آدم فرزندانشان را خارج کرد...» امام فرمود: خداوند از پشت آدم فرزندان او را تا روز قیامت بیرون آورد و آنها مانند ذرّه بیرون آمدند; پس صنعت خود را به آنها نشان داد و معرفى کرد، و اگر این کار نبود کسى پروردگارش را نمى شناخت.
امام صادق (ع) فرمود: همانا خداوند علم و دین خود را بر آب حمل کرده بود و این پیش از آن بود که زمینى یا آسمانى یا جنّى یا انسى یا آفتابى یا ماهى وجود داشته باشد، پس چون خواست مردم را خلق کند آنها را در برابر خود منتشر کرد و به آنها گفت: پروردگار شما کیست؟ پس اوّلین کسى که سخن گفت پیامبر خدا و امیر المؤمنین و امامان بودند که گفتند: تو پروردگار ما هستى. پس خدا علم و دین را بر آنها حمل کرد. سپس به فرشتگان گفت: اینان حاملان علم و دین من و امناى من در میان مردم هستند و آنان مسؤولیت دارند. سپس به فرزندان آدم گفته شد: به ربوبیّت خدا و اطاعت اینان اقرار کنید. پس گفتند:
آرى، پروردگارا اقرار کردیم. پس به فرشتگان گفت: گواه باشید. فرشتگان گفتند:
گواهى مى دهیم تا اینها نگویند ما از آن غافل بودیم.
3-پیامبر فرمود: خداوند در سرزمین عرفه از پشت آدم پیمان گرفت. پس از صلب او تمام فرزندانى را که آفریده مى شوند خارج کرد و آنها را در برابر خود مانند ذرّه پراکنده ساخت. سپس با آنها سخن گفت. آنگاه پیامبر این آیه را تلاوت کرد: فقال الست بربکم قالوا بلى ... (آخر آیه).
شیخ مفید موضوع عالم ذر را در «اجوبة المسائل السرویه» با تفصیل بیشترى مورد بحث قرار داده و در ضمن جواب مسأله دوم از مسائل سرویه احادیثى را که درباره اخراج ذریه آدم از صلب او به شکل ذره، وارد شده چنین معنا مى کند که خداوند ذریه آدم را مانند ذره از صلب او خارج کرد و افق از آنها پر شد بعضى از آنها داراى نور بودند و بعضى در ظلمت قرار داشتند و بعضى آمیزه اى از نور و ظلمت داشتند. وقتى آدم آنها را دید، هم از کثرت آنها و هم از تفاوتشان در نور و ظلمت تعجب کرد. خداوند مى خواست کثرت نسل او را به او نشان بدهد، و درباره تفاوتهایى که در نور و ظلمت داشتند خداوند به او چنین توضیح داد که آنها که در نور محض هستند برگزیدگان من از فرزندان تو هستند که همواره در اطاعت من قرار دارند و آنها اهل بهشتند، و کسانى که در ظلمت محض واقع شده اند کافران ذریه تو هستند و فرمان مرا اطاعت نخواهند کرد و جاى آنها در جهنم است، و کسانى که هم نور دارند و هم ظلمت، افرادى هستند که اعمال بد را با اعمال نیک مخلوط مى کنند. آنها را اگر خواستم با عدل خود عذابشان مى کنم و اگر خواستم با فضل خود مى بخشایم.
شیخ مفید احتمال مى دهد که آنها اجسام بسیار کوچکى بودند که روح نداشتند و خداوند مى خواست کثرت ذریه آدم و عاقبت امر آنها را به حضرت آدم نشان دهد