1- عن النبى(ص) انّ نمرود الجبار لمّا القى ابراهیم فى النار نزل الیه جبرئیل بقمیص من الجنّة و طنفسة من الجنّة، فألبسه القمیص و اقعده على الطنفسة و قعد معه یحدّثه.
پیامبر خدا(ص) فرمود: هنگامى که نمرود ستمگر ابراهیم را در آتش انداخت جبرئیل پیراهن و بساطى از بهشت آورد و پیراهن را به تن ابراهیم کرد و او را بر روى بساط نشانید و خود نیز نشست و با او صحبت کرد.
2- قال ابوعبداللّه‏(ع): لمّا القى ابراهیم(ع) فى النار و تلقّاه جبرئیل فى الهواء و هو یهوى فقال: یا ابراهیم ألک حاجة؟ فقال: أمّا الیک فلا.
امام صادق(ع) فرمود: چون ابراهیم را در آتش انداختند، جبرئیل در هوا با او ملاقات کرد، در حالى که سقوط مى‏کرد، پس گفت: اى ابراهیم آیا حاجتى دارى؟ گفت: به تو نه!
3- عن ابى جعفر(ع) قال: انّ دعاء ابراهیم یومئذ کان: یا أحد یا أحد، یا صمد یا صمد، یا من لم یلد و لم یولد و لم یکن له کفوا أحد، ثم قال: توکلت على اللّه‏، فقال الرب: کفیت، فقال للنار: کونى بردا، قال :فاضطربت أسنان ابراهیم حتّى قال اللّه‏: و سلاما على ابراهیم، و انحطّ جبرئیل فاذا هو جالس مع ابراهیم یحدّثه فى النار.
امام باقر(ع) فرمود: در آن روز دعاى ابراهیم چنین بود: اى یگانه، اى یگانه، اى بى‏نیاز، اى بى‏نیاز، اى کسى که نزاییده و زاده نشده و همتایى براى او نیست. سپس گفت: به خدا توکل کردم. پروردگار فرمود: من تو را کفایت مى‏کنم، پس به آتش فرمود: سرد باش. در این هنگام از شدّت سرما دندانهاى ابراهیم لرزید، پس خدا فرمود: و سلامت باش بر ابراهیم، در این هنگام جبرئیل پایین آمد و کنار ابراهیم نشست و در داخل آتش با او صحبت کرد.

در این آیه نخست از موسى و هارون یاد مى‏کند و اینکه خداوند بر آنان تورات را فرستاد و سه ویژگى براى تورات ذکر مى‏کند:
1- فرقان، یعنى اینکه تورات جدا کننده حق از باطل و فرق گذارنده میان راستان و کجان است. این صفت براى عموم است و قید خاصى ندارد.
2- ضیاء، یعنى اینکه تورات روشنایى بخش است و نورى فراراه انسانهاى مؤمن و پرهیزگار است.
3- ذکر، یعنى اینکه تورات پند و اندرز و یادآورى براى پرهیزگاران است.
دو ویژگى اخیر، اختصاص به پرهیزگاران دارد و تورات تنها براى کسانى که ایمان و تقوا دارند روشنى‏بخش و اندرز است و اگر کسى به آن ایمان نداشته باشد، از چنین خصوصیاتى بهره‏مند نخواهد بود.
این هر سه صفت که براى تورات ذکر شد در قرآن هم وجود دارد فرقان و نور و ذکر بودن قرآن کریم به ترتیب در سوره بقره آیه 185 و سوره مائده، آیه 15 و سوره حجر، آیه 9 آمده است.
در آیات مورد بحث نور و ذکر بودن تورات به پرهیزگاران اختصاص یافته و براى این پرهیزگاران دو صفت ذکر شده است: نخست اینکه آنان در نهان و در خلوت خود از خداوند بیم دارند، وقتى کسى در نهان از خدا بترسد، مسلم است که در آشکار هم از او مى‏ترسد. دوم از صفات پرهیزگاران که در آیه مورد بحث آمده این است که آنان از عذاب الهى در قیامت و از هول روز محشر نگرانند و احساس ترس و بیم مى‏کنند.
بیم از خدا و بیم از قیامت، دو عامل بازدارنده انسان مؤمن از ارتکاب گناه است و نقش مهمى در ساختن شخصیت ایمانى او دارد و او را به انجام تکالیف دینى و انسانى متعهد مى‏سازد.

به طورى که از آیات و روایات مربوط به روز قیامت استفاده مى‏شود، انسان در قیامت پس از زنده شدن، مراحل گوناگونى را طى خواهد کرد تا به جایگاه اصلى خود که بهشت یا جهنّم و یا اعراف است برسد. این مراحل را «مواقف» یا ایستگاهها مى‏نامند و هر موقفى ویژگیهاى خود را دارد. یکى از آن موقفها موقف «میزان» است که در آن به اعمال انسان رسیدگى دقیق مى‏شود.
در قرآن کریم در آیات متعددى، از این موقف با کلماتى مانند: «وزن» و «موازین» یاد شده و روز قیامت روز حساب معرفى شده است. ما اکنون برخى از آیات مربوط به میزان را در زیر مى‏آوریم و سپس درباره میزان و چگونگى آن توضیح خواهیم داد:
و الوزن یومئذ الحق فمن ثقلت موازینه فاولئک هم المفلحون و من خفت موازینه فاولئک الذین خسروا انفسهم (اعراف/8 ـ 9)
و سنجش کردارها در آن روز (رستاخیز) حق است، پس هرکه میزان کردارش سنگین باشد، ایشان رستگارانند و هرکه میزان کردارش سبک باشد، آنانند که بر خویشتن زیان زده‏اند.
و نضع الموازین القسط لیوم القیامة (انبیاء/47)
و در روز قیامت ترازوهاى دادگرى مى‏نهیم.
فاما من ثقلت موازینه فهو فى عیشة راضیة و اما من خفت موازینه فامّه هاویة (قارعه/ 6 - 9)
پس هرکس که میزان کردارش سنگین باشد، او در زندگانى خوشایندى است و امّا هرکس که میزان کردارش سبک باشد، پس جایگاه اصلى او جهنم است.
همچنین در روایات معصومین(ع) هم به صورتهاى گوناگونى از موقف میزان سخن گفته شده است. و آنها دو دسته‏اند: در دسته‏اى از آنها از میزان در قیامت به طور کلى صحبت شده و در دسته دیگر معنا و مفهوم میزان بیان شده است. روایات دسته دوم را در مقام بیان مفهوم میزان، ذکر خواهیم کرد و اکنون چند روایت از دسته اول را نقل مى‏کنیم:
- قال رسول اللّه‏(ص): یابن مسعود، احذر یوما تنشر فیه الصحائف و تظهر فیه الفضائح، فانه تعالى یقول: «و نضع الموازین القسط لیوم القیامة»
پیامبر خدا به ابن مسعود فرمود: اى ابن مسعود از روزى بترس که در آن نامه‏هاى اعمال منتشر شود و رسواییها آشکار گردد، همانا خداوند مى‏فرماید: در روز قیامت ترازوهاى عدل و داد مى‏گذاریم.
ـ قال رسول اللّه‏(ص): مایوضع فى میزان امرى‏ء یوم القیامة افضل من حسن الخلق.
پیامبر خدا(ص) فرمود: در روز قیامت، در میزان اعمال شخص، چیزى بهتر از اخلاق نیکو گذاشته نمى‏شود.
ـ قال رسول اللّه‏(ص): حبّى و حبّ اهل بیتى نافع فى سبعة مواطن... و عند المیزان و الحساب.
پیامر خدا(ص) فرمود: محبت من و اهل بیتم در هفت جا سودمند خواهد بود... و نزد میزان و نزد حساب.
- قال على (ع): و اما قوله تبارک وتعالى: «ونضع الموازین القسط» فهو میزان العدل یؤخذ به الخلائق یوم القیامة، یدین اللّه‏ الخلق بعضهم من بعض بالموازین.
على (ع) فرمود: و اما سخن خداوند: ترازوهاى عدل و داد مى‏گذاریم، منظور از آن، ترازوى عدلى است که مردم در قیامت با آن مؤاخذه مى‏شوند وخداوند با آن ترازوها مردم را جزا مى‏دهد، و حق بعضى از مردم را از بعضى دیگر مى‏گیرد.
- عن ابى عبداللّه‏ (ع) فى قوله تعالى: «و نضع الموازین القسط لیوم القیامة» قال: الانبیاء والاوصیاء.
امام صادق (ع) درباره سخن خداوند: و در قیامت ترازوهاى عدل مى‏گذاریم، فرمود: منظور پیامبران و اوصیا هستند. (یعنى وجود پیامبران و اوصیا وسیله سنجش اعمال است و اعمال مردم با آنها سنحیده مى‏شود.
ـ عن على بن الحسین(ع) قال: اعلموا عباداللّه‏ ان اهل الشرک لاینصب لهم الموازین و لاینشر لهم الدواوین و انما یحشرون الى جهنم زمرا و انما نصب الموازین و نشر الدواوین لأهل الاسلام.
امام سجاد(ع) ضمن یک حدیث طولانى فرمود: اى بندگان خدا، بدانید که در قیامت براى مشرکان میزان و ترازوى اعمال گذاشته نمى‏شود و دفتر و دیوان نخواهند داشت بلکه آنان گروه گروه به سوى جهنم کشیده خواهند شد، نصب میزان و نشر نامه اعمال مخصوص اهل اسلام است.

تنبّه و بیدارى و اظهار ایمان پس از فرودآمدن عذاب الهى، سودى به حال کافران ندارد و از آنان پذیرفته نیست و راه توبه و بازگشت تا هنگامى باز است که عذاب الهى به سراغ شخص نیاید و چون عذاب نازل شد دیگر پشیمانى سودى نمى‏دهد. این حقیقت در چندین آیه از قرآن بیان شده، از جمله:
فلم یک ینفعهم ایمانهم لمّا رأو بأسنا سنت اللّه‏ التى قد خلت فى عباده(غافر/85)
هنگامى که عذاب ما را دیدند، دیگر ایمانشان برایشان سودى نداشت، این سنت الهى است که در میان بندگانش جارى بوده است.