"و ما یکفر بها الا الفاسقون" دلالت دارد بر اینکه علت کفر کفار چیست، و آن فسق ایشان است، پس کفار به خاطر فسق کافر شدند.

"عدو للکافرین" در این جمله به جای اینکه ضمیر کفار را به کار ببرد و بفرماید: عدو لهم، اسم ظاهر آنان را آورده و نکته اش این است که بر علت حکم دلالت کند و بفهماند اگر دشمن ایشانست به این دلیل است که ایشان کافرند و به طور کلی خدا دشمن کفار است.

" لو یعمر الف سنه" منظور از هزار سال، طولانی ترین عمر است و کلمه هزار کنایه از بسیار است، چون در عرب اخرین دلالت عدد از نظر وضع فردی است، و بیش از آن اسم جداگانه ندارد، بلکه با تکرار( هزار هزار) یا ترکیب( ده هزار، صد هزار) تعبیر می شود.

"بما قدمت ایدیهم" کنایه از عمل است، از این جهت که بیشتر اعمال ظاهری انسان با دست انجام می شود و انسان بعد از انجام آنرا به هر کسی که دلش بخواهد یا از او بخواهد می دهد. در این جمله دو عنایت است:
اول اینکه تقدیم را به دست نسبت داده نه صاحب دست، و دوم اینکه هر فعلی را عمل دانسته.
اعمال انسان و مخصوصا آن اعمالی که به طور مستمر انجام می شوند ؛ بهترین دلیل بر آنست که در دل پنهان کرده اند، اعمال زشت و خبیث جز از باطن زشت و خبیث حکایت نمی کند.

به خاطر همین قصه که در این سوره ذکر شده ، این سوره بقره نام گرفت.

هنگامی که به حضرت موسی گفتند ما را مسخره می کنی؟ موسی در پاسخ از خودش چیزی نگفت و نفرمود: من جاهل نیستم. بلکه فرمود: پناه می برم به خدا از اینکه از جاهلان باشم. خواست تا به عصمت الهی که هیچگاه تخلف پذیر نیست تمسک جوید نه به حکمت های مخلوق که بسیار تخلف پذیر است.

منشا این اعتراضات بنی اسرائیل نداشتن روح تسلیم و اطاعت و در عوض داشتن ملکه استکبار و خوی نخوت و سرکشی بود و به اصطلاح می خواستند بگویند ما هرگز زیر بار تقلید نمیرویم و تا چیزی را نفهمیم نمی پذیریم ، همچنانکه در مسئله ایمان به خدا به موسی گفتند : ما به تو ایمان نمی آوریم مگر وقتی که خد را فاش و هویدا ببینیم.

در تفسیر قمی آمده که امام فرمودند: صابئین قومی جداگانه اند که نه مجوسی اند ، نه یهودی، نه مسیحس و نه مسلمانف انها ستارگان و کواکب را می پرستیدند.
علامه طباطبایی می نویسد این همان وثنیت استف چیزیکه هست پرستش وثن و بت منحصر در ایشان نیست، و غیر از صابئین کسان دیگری بت پرست هستند تنها چیزی که صابئین به ان اختصاص دارند این است که علاوه بر پرستش بت آنها کواکب را نیز می پرستیدند.

اگر هبوط دوم که مستفاد از اهبطوا در آیه 38 است همان هبوط مستفاد از اهبطوا در آیه 36 باشد تکرار خواهد بود و آنگاه درباره نکته تکرار سخن به میان مى آید، ولى اگر هبوط دوم غیر از هبوط اول باشد اصلا تکرارى جز در لفظ حاصل نشده تا درباره آن نکته یا نکاتى ارائه شود.
برخى بر آنند که اصلا تکرارى حاصل نشده ؛ زیرا هبوط دوم کاملا با هبوط اول به لحاظ آغاز و انجام متفاوت است ؛ چون هبوط اول از بهشت تا آسمان دنیا بود و هبوط دوم از آسمان دنیا تا زمین. بنابراین، مبدا و منتهاى هبوط اول غیر از مبدا و منتهاى هبوط دوم خواهد بود و در این حال تکرارى جز در محدوده لفظ اهبطوا نیست.
این احتمال با ظاهر آیات یاد شده مطابق نیست ؛ زیرا ظاهر آیه 34 گرچه مبدا هبوط را بهشت معرفى مى کند، لیکن منتهاى آن را زمین مى داند، نه آسمان دنیا؛ چون در آن چنین آمده است :اهبطوا بعضکم لبعض عدو و لکم فى الارض مستقر و متاع الى حین و ظاهر آیه 38 نیز مبدا هبوط را بهشت معرفى مى کند؛ زیرا در آن در آن چنین آمده : اهبطوا منها و ضمیر مزبور حتما به همان بهشت بر مى گردد و منتهاى آن را به طور ضمنى نه صریح، زمین مى داند؛ زیرا ذیل آیه دوم ناظر به طرح شریعت است و روشن است که منهاج و شریعت براى قلمرو زمین و موجود زمینى، یعنى طبیعى است، نه ملکوتى و آسمانى.

مقصود از هدى خصوص هدایت پیامبر و کتاب آسمانى نیست، بلکه هر گونه دلیل تام عقلى و نقلى معتبر را نیز شامل مى شود.