(ربانیین ) جمع (ربانى ) به کسى گفته مى شود که ارتباط او با رب (پروردگار) قوى باشد و از آنجا که واژه (رب ) به کسى گفته مى شود که به اصلاح و تربیت دیگران پردازد مفهوم این واژه در آیه بالا آن است که هرگز سزاوار پیامبران نیست که مردم را به پرستش خویش دعوت کنند آنچه براى آنها سزاوار است این است که مردم را در پرتو تعلیم آیات الهى و تدریس حقایق دینى به صورت دانشمندان الهى و ربانى در آورند افرادى که جز خدا نپرستند و جز به سوى علم و دانش دعوت نکنند.

درباره این دو آیه دو شان نزول ذکر کرده اند:
نخست این که کسى نزد پیامبر اسلام (صلى الله علیه و آله و سلم ) آمد و اظهار داشت ما به تو همانند دیگران سلام مى کنیم در حالى که به نظر ما چنین احترامى کافى نیست تقاضا داریم به ما اجازه دهى امتیازى برایت قائل شویم و تو را سجده کنیم ! پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: سجده براى غیر خدا جایز نیست ، پیامبر خود را تنها به عنوان یک بشر احترام کنید ولى حق او را بشناسید و از او پیروى نمائید!
دوم اینکه یکى از یهودیان بنام ابو رافع به اتفاق سرپرست هیئت اعزامى نجران در مدینه روزى خدمت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) آمد و اظهار داشتند آیا مایل هستى تو را
پرستش کنیم و مقام الوهیت براى تو قائل شویم ؟!
(شاید آنها مى پنداشتند که مخالفت پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) با الوهیت مسیح به خاطر این است که خود او سهمى از این موضوع ندارد بنابراین اگر او را به مقام الوهیت همچون مسیح بپذیرند از مخالفت خود دست بر مى دارد و شاید این پیشنهاد توطئه اى براى بد نام کردن پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) و منحرف ساختن افکار عمومى از او بود) اما پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: معاذ الله (پناه بر خدا) که من اجازه دهم کسى جز پروردگار یگانه مورد پرستش قرار گیرد، خداوند هرگز مرا براى چنین امرى مبعوث نکرده است !

این آیه درباره دو نفر از یهود نازل گردیده که یکى امین و درستکار و دیگرى خائن و پست بود نفر اول (عبد الله بن سلام ) بود که مرد ثروتمندى 1200 اوقیه طلا نزد او به امانت گذارد عبد الله همه آن را به موقع به صاحبش رد کرد و به واسطه امانت دارى خداوند او را در آیه فوق میستاید نفر دوم (فنحاص بن عازورا) است که مردى از قریش یک دینار به او امانت سپرد (فنحاص ) در آن خیانت کرد خدا
او را به واسطه خیانت در امانت نکوهش مى کند.
بعضى گفته اند که منظور در جمله اول جمعى از نصارى بودند و اما کسانى که خیانت در امانت نمودند یهود مى باشند اگر هر دو هم مراد باشد مانعى ندارد زیرا میدانیم گرچه غالب آیات قرآن در مورد خاص ‍ نازل شده اما جنبه عمومى دارد و به اصطلاح مورد مخصص نخواهد بود.

(امیین ) به معنى افراد درس نخوانده و بى سواد است ، ولى منظور آنها مشرکان عرب و اعراب بود که معمولا از خواندن و نوشتن آگاهى نداشتند و یا اینکه منظور آنها تمام کسانى بود که از خواندن تورات و انجیل بى بهره بودند

(قنطار) همان گونه که در تفسیر آیه 14 همین سوره گفته شد در اصل به معنى چیز محکم است سپس به مال زیاد نیز گفته شده ، پل را به خاطر استحکامش قنطره ، و اشخاص با هوش را (قنطر) مى گویند چون داراى تفکر محکمى هستند،

اگر حصورا به معنى ترک کننده ازدواج باشد آیا این عمل براى انسان امتیازى محسوب مى شود که درباره یحیى آمده است .
در پاسخ باید گفت : اولا هیچگونه دلیل قاطعى بر اینکه منظور از حصور در آیه ترک کننده ازدواج است در دست نیست .
و روایتى که در این زمینه نقل شده از نظر سند مسلم نمى باشد. و هیچ بعید نیست که حصور در آیه به معنى ترک کننده شهوات و هوسها و دنیا پرستى و صفتى همانند زهد بوده باشد.
ثانیا ممکن است یحیى نیز همانند عیسى بر اثر شرایط خاص زندگى و اجبار به سفرهاى متعدد براى تبلیغ آیین خدا ناچار به مجرد زیستن بوده است .
این یک قانون کلى براى همه نمى تواند باشد و اگر خداوند او را به این صفت مى ستاید به خاطر این است که او بر اثر شرایط خاصى ازدواج نکرد ولى در عین
حال توانست خود را از گناه حفظ کند و به هیچ وجه آلوده نشود، به طور کلى قانون ازدواج ، یک قانون فطرى است و در هیچ آیینى ممکن نیست حکمى بر خلاف این قانون فطرى ، تشریع گردد، بنابراین نه در آیین اسلام و نه در هیچ آیین دیگرى ترک ازدواج ، کار خوبى نبوده است .

در تاریخ مبارزات مذهبى و اجتماعى و سیاسى زمانهائى پیش مى آید که مدافعان حقیقت اگر بخواهند به مبارزه آشکار دست بزنند هم خودشان و هم مکتبشان به دست نابودى سپرده مى شود و یا لااقل در معرض مخاطره قرار مى گیرد مانند وضع شیعیان على (علیه السلام ) در زمان حکومت غاصب بنى امیه در چنین موقعى راه صحیح و عاقلانه این است که نیروهاى خود را به هدر ندهند و براى پیشبرد اهداف مقدس خود به مبارزات غیر مستقیم و یا مخفیانه دست بزنند و در حقیقت تقیه براى اینگونه مکتبها و پیروان آنها در چنین لحظاتى یک نوع تغییر شکل مبارزه محسوب مى شود که میتواند آنها را از نابودى نجات دهد، و در ادامه مجاهدات خود پیروز گرداند، کسانى که بر تقیه بطور دربست قلم بطلان میکشند معلوم نیست براى اینگونه موارد چه طرحى دارند؟ آیا نابود شدن خوب است و یا ادامه مبارزه به شکل صحیح و منطقى ؟ راه دوم همان تقیه است و راه اول چیزى است که هیچ کس نمى تواند آن را تجویز کند.

درست است که گاهى انسان به خاطر هدفهاى عالیتر، به خاطر حفظ شرافت ، و به خاطر تقویت حق و کوبیدن باطل حاضر است از جان عزیز خود نیز در این راه بگذرد، ولى آیا هیچ عاقلى میتواند بگوید جایز است انسان بدون هدف مهمى جان خود را به خطر اندازد؟ اسلام صریحا اجازه داده که انسان در موردى که جان یا مال و ناموس او در خطر است و اظهار حق ، هیچگونه نتیجه و فایده مهمى ندارد موقتا از اظهار آن خوددارى کند و به وظیفه به طور پنهانى عمل نماید.
چنانکه قرآن در آیه فوق خاطر نشان ساخته و با تعبیر دیگر در آیه 106 سوره نحل مى فرماید: (الا من اکره و قلبه مطمئن بالایمان )، مگر کسى که از روى اجبار چیزى بر خلاف ایمان اظهار مى کند و قلب او با ایمان مطمئن و آرام است .
تواریخ و کتب حدیث اسلامى نیز سرگذشت (عمار) و پدر و مادرش را
فراموش نکرده که در چنگال بت پرستان گرفتار شدند و آنها را شکنجه دادند که از اسلام بیزارى بجویند پدر و مادر عمار از این کار خوددارى کردند و به دست مشرکان کشته شدند ولى عمار آنچه را که آنها میخواستند با زبان اظهار داشت و سپس گریه کنان از ترس خداوند بزرگ به خدمت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) شتافت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) به او فرمود: (ان عادوا لک فعد لهم )، (اگر باز هم گرفتار شدى و از تو خواستند آنچه میخواهند بگو) و به این وسیله اضطراب و وحشت و گریه او را آرام ساخت .
نکتهاى که باید کاملا به آن توجه داشت این است که تقیه در همه جا یک حکم ندارد بلکه گاهى واجب و گاهى حرام و زمانى مباح مى باشد.
وجوب تقیه در صورتى است که بدون فایده مهمى جان انسان به خطر بیفتد، اما در موردى که تقیه موجب ترویج باطل و گمراه ساختن مردم و تقویت ظلم و ستم گردد حرام و ممنوع است .
روى این اساس تمام ایراداتى که در این زمینه شده پاسخ داده خواهد شد در حقیقت اگر خورده گیران در این باره تحقیق مى کردند واقف مى شدند که شیعه در این عقیده تنها نیست بلکه مساله تقیه در جاى خود یک حکم قاطع عقلى و موافق فطرت انسانى است .
زیرا تمام مردم عاقل و خردمند جهان هنگامى که خود را بر سر دو راهى ببینند که یا باید از اظهار عقیده باطنى خود چشم بپوشند و یا با اظهار عقیده خود جان و مال و حیثیت خود را به خطر افکنند، تحقیق مى کنند اگر اظهار عقیده در موردى باشد که ارزش براى فدا کردن جان و مال و حیثیت داشته باشد در چنین موقعى اقدام به این فداکارى را صحیح مى شمارند و اگر اثر قابل ملاحظه اى در آن نبینند از اظهار عقیده چشم مى پوشند.

در تفسیر (الدر المنثور) از سلمان فارسى نقل شده که رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) در تفسیر آیه (تخرج الحى من المیت ...) فرمود: یعنى مؤ من را از صلب کافر و کافر را از صلب مؤ من خارج مى سازد.

از نظر قانون آفرینش و حکم عقل و دعوت انبیاء، هر کسى در کسب سعادت و خوشبختى و عزت و ذلت و تلاش و کوشش براى کسب روزى خویش ‍ مختار و آزاد است ، پس چگونه در آیه فوق ، همه اینها به خداوند نسبت داده شده است ؟!
پاسخ این سؤ ال این است که سرچشمه اصلى عالم آفرینش و تمام مواهب و قدرتهائى که افراد دارند، خداست ، اوست که همه امکانات را براى تحصیل عزت و خوشبختى در اختیار بندگان ، قرار داده ، و اوست که قوانینى در این عالم وضع کرده که اگر پشت پا به آن بزنند، نتیجه آن ، ذلت است ، و به همین دلیل همه اینها را مى توان به او نسبت داد، ولى این نسبت هرگز منافات با آزادى اراده بشر ندارد، زیرا انسان که از این قوانین و مواهب ، از این قدرتها و نیروها، حسن استفاده ، یا سوء استفاده مى کند.