•«وبال» به معنای سنگینی است؛ به غذایی که معده را سنگین کند «وبیل» و به باران سنگین وابل گویند، آنگاه به هر امر سنگینی که مایه ضرر و زیان شود،«وبال» گفته شده است. این کلمه چهار مرتبه(1) در قرآن آمده و در تمام موارد مراد از آن، گرفتاری و سختی دنیوی است.

•کیفر الهی اختصاص به قیامت ندارد، در برخی موارد خداوند هم در دنیا کیفر داده است و هم در قیامت کیفر می دهد مانند قوم نوح که غرق شدند و قوم هود که به وسیله باد و قوم صالح که با صیحه و صدای وحشتناک و قوم لوط که با سنگباران و اصحاب فیل که با سجّیل و سنگهای آتشین، کیفر کارشان را در دنیا چشیدند.


1-مائده، 95؛ حشر،15؛ طلاق،9؛تغابن،5.

●در این آیه سه مرتبه از علم خداوند سخن به میان آمده است: علم به تمام موجودات هستی «ما فی السموات و الارض »،علم به آشکار و نهان انسان ها «ما تسرّون و ما تعلنون»،علم به افکار و نیّت ها «ذات الصدور »،آن هم علم دائمی که از قالب فعل مضارع «یعلم» استفاده می شود و علم عمیق که از قالب «علیم» استفاده می شود.
●ایمان به اینکه خداوند ناظر بر اعمال ما می باشد و همه چیز را می داند، بهترین وسیله برای دوری از گناه و حفظ تقوا است.
●با توجه به اینکه در آیه قبل فرمود: «والیه المصیر» بازگشت همه به سوی اوست، این آیه به منزله پاسخ از یک سؤال مقدّر است و آن اینکه: انسان هایی که بعد از مردن، پوسیده و متلاشی و پراکنده می شوند چگونه به سوی خدا باز می گردند؟! آیه پاسخ می دهد خداوند به تمام ذرّات متلاشی و پراکنده شده آگاه است و مخلوط شدن اجزای مردگان، سبب گم شدن و از بین رفتن آنها نمی شود.

1-منظور از حسن صورت (فاحسن صورکم ) آن است که خداوند، انسان را مجهز نمود به چیزهایی که در راه رسیدن به هدف، او را کمک می کند.
2-اعضای بدن انسان هر کدام در جای مناسب قرار گرفته و ترکیب و تناسب آنها موجب زیبایی اندام انسان و به ویژه صورت او گردیده است. مژه، پلک و ابرو که وظیفه حفاظت از چشم را به عهده دارند، زیبایی خاصی به چهره انسان بخشیده اند. لب ها که دربان دهان و نگهبان زبان و دندان هستند، تنها به هنگام خوردن یا گفتن، آن هم به مقدار مورد نیاز باز و بسته می شوند و در کودکی که حیات نوزاد به شیر مادر وابسته است، کار مکیدن را به عهده دارند و در بزرگسالی، احساسات عاطفی را با بوسیدن اظهار می دارند.
3-خداوند، برترین آفریده خود یعنی انسان را از آبی ناچیز آفریده، (ماء مهین ) و در کارگاهی تاریک و ظلمانی، ( فی الارحام ) و بر روی آن بهترین و زیباترین صورتگری را قرار داد. ( فاحسن صورکم )
4-تفاوت آفریده های خداوند با تولیدات انسان:
•تولیدات انسان محدود و در بعضی زمینه ها تولید دارد، اما خداوند همه چیز را می آفریند. (خلق کلّ شیء )
•تولیدات انسان گاهی لغو است، اما خداوند همه چیز را هدفمند آفریده است. (خلق الله السموات و الارض بالحق )
•در تولیدات انسان افراط و تفریط است، اما آفرینش خداوند به اندازه است. ( انا کل شیء خلقناه بقدر )
•تولیدگر معمولاً پس از تولید نظارتی از تولید ندارد، اما خداوند هرگز از مخلوقاتش غافل نمی شود. ( و ما کنا عن الخلق غافلین )
•انسان گاهی از تولید خسته و کسل می شود، اما خداوند هرگز از آفرینش خسته نمی شود. (ما مسّنا من لغوب )
•خداوند از طریق زوجیت، بقای موجودات را تضمین نموده است. ( ومن کل شیءٍ خلقنا زوجین )
•خدا، همه آفریده های خود را هدایت تکوینی می کند. (اعطی کل شیء خلقه ثم هدی )
•همه آفریده ها، در نهایت به سوی او باز می گردند. (خلق السموات و الارض... الیه المصیر )
5-تمام کارهای خداوند بهترین است:
▪آفرینش او بهترین است (فتبارک الله احسن الخالقین )
▪کتاب قرآن او بهترین است: (نزّل احسن الحدیث )
▪قصّه های او بهترین است: (احسن القصص )
▪نامهای او بهترین است: ( ولله الاسماء الحسنی )
▪وعده های او بهترین وعده هاست: ( وعد الله الحسنی )
▪حکم او بهترین حکم ها است: ( و من احسن من الله حکماً )
خداوند از ما نیز خواسته است که در تمام کارها، بهترین را انتخاب کنیم. مثلاً :
□در گفتار، بهترین سخن را بگوییم: ( یقولوا الّتی هی احسن )
□در عمل بهترین را انجام دهیم: ( احسن عملاً )
□در برخورد، بهترین رفتار را داشته باشیم: ( ادفع بالّلتی هی احسن )
□در مجادله و گفتگو، بهترین شیوه را انتخاب کنیم: (جادلهم بالّتی هی احسن )
□در سپاسگزاری و تشکر، بهترین روش را داشته باشیم: ( فحیّوا باحسن )
□در میان شنیده ها بهترین را انتخاب و عمل کنیم: ( یستمعون القول فیتبعون احسنة )
□در تصرف در مال یتیم، با بهترین شیوه عمل کنیم: ( لا تقربوا مال الیتیم الّا بالّلتی هی احسن )
□در انگیزه با بهترین نیت که اخلاق و قصد قربت است، عمل خود را رنگی الهی دهیم: ( و من احسن من الله صبغة)

اگر انسان، مقداری خاک را در خیابان ببیند، می پرسد: چه شخصی این خاک ها را ریخته است؟ اگر روی این خاک ها جدول بندی و طراحی شود سؤال می کند که این طرح از کیست؟ اگر خاک طراحی شده، همراه با حکمت و صنعت به صورت کاشی در آید، از ویژگی ها و هنر طراح سؤال می کند.
خداوند، انسان را آفرید: {خلقکم} اما آفرینش بسیار شگفت که به خاطر آن از خود با جمله، {تبارک الله احسن الخالقین} یاد کرد، زیرا همه گونه هنر نمایی و ظرافت و طراحی در آن به کار رفته است، چنانکه در آیه ای دیگر می فرماید: {لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم}(تین-4) ما انسان را در بهترین قالب آفریدیم.
آری، آفریده نشانه آفریدگار است و هر چه روی آن هنر نمایی عالمانه و حکیمانه شود، نشانه علم و حکمت قدرت آن آفریدگار است.
●آیه پیش به تسبیح همه موجودات اشاره کرد و این آیه به کفر و کفران برخی انسان ها اشاره می کند تا کافران گمان نکنند که خداوند نیازمند عبادت آنهاست و یا کفر آنها به خداوند زیانی می رساند.
●آیه قبل، به تسبیح همه موجودات اشاره داشت که به نوعی بیانگر آن بود که آنان از نوعی شعور بر خوردارند و در این آیه، به امتیاز انسان بر دیگر موجودات اشاره می کند که داشتن اراده و اختیار است. انسان با این موهبت ممتاز الهی، می تواند همان راهی را که بقیه موجودات می روند، بپیماید یا آنکه به راهی خلاف آن رود. شاید آیه به نوعی انتقاد از انسان باشد که تو علی رغم توجه بیشتر خداوند و گل سرسبد موجودات بودن، بر خلاف مسیر آب شنا کرده و به کفران نعمت ها و ناسپاسی خداوند روی می آوری.

1- تمام موجودات هستى نوعى شعور دارند و طبق همان شعور، به تسبیح الهى مشغولند. (دریغ که بعضى انسان‏ها به خاطر ترک عبادت و تسبیح، وصله ناهمرنگ هستى هستند). «یسبح للّه ما فى السموات و ما فى الارض»
2- حکومت خداوند مطلق است و هیچ محدودیتى ندارد. «له الملک» (حکومت الهى حقیقى است نه مجازى، نه عاریه‏اى، نه اعتبارى و نه موقّت)
3- در دنیا بسیارى از افرادى که حکومت و قدرت دارند، مورد انتقادند، ولى خداوند هم قدرت و حکومت دارد و هم مورد ستایش است. «له الملک و له الحمد»
4- سرچشمه تمام کمالات اوست و لذا تمام ستایش‏ها براى اوست. «له الحمد»
5 - در دنیا بسیارى از فرمانروایان از حل مشکلات و انجام اصلاحات عاجزند، ولى خداوند، فرمانروایى است که بر هرکارى قادر است. «له الملک... و هو على کلّ شى‏ء قدیر»
6- قدرت خداوند نسبت به همه هستى یکسان است. (آفریدن یک قطعه سنگ با آفریدن یک سلسله کوه براى او یکسان است، همان‏گونه که براى چشم ما، دیدن یک میخ و دیدن یک کوه یکسان است). «و هو على کلّ شى‏ء قدیر»

معنا و تفسیر کلمه تغابن
معنای تغابن
--------------
ریشه‌ی این کلمه (غبن ) در لغت به معنای ضعف و ناکامی در نظر و پشیمانی در عمل به کار رفته است.

تفسیر کلمه تغابن
--------------------
در تفسیر این کلمه گفته‌اند که غبن به معنای انتخاب شر و رها کردن خیر یا انتخاب خیر و رها کردن شر است. مؤمن نصیب خود را از دنیا وا ‌می‌گذارد و نصیب آخرت را به دست می‌آورد و لذا شر را کنار گذاشته و رو به سوی خیر کرده است و از این جهت «غابن » است، اما کافر نصیب خود را از آخرت وا ‌گذاشته و رو به سوی نصیب دنیا کرده است؛ او خیر را وا ‌گذاشته و شر را بر گزیده و از این جهت «مغبون » است.