1- رهبران باید پاسخگوى انحرافات مردم باشند. «یا هارُونُ ما مَنَعَکَ»
2- سکوت و بى‏تفاوتى مسئولین، مورد توبیخ است. «ما مَنَعَکَ»
3- بدعاقبتى، آفتى براى دینداران است. «رَأَیْتَهُمْ ضَلُّوا»
4- پیامبر مى‏تواند فرمان‏بَر پیامبر دیگر باشد. «أَ فَعَصَیْتَ أَمْرِی»
5- در جامعه باید مدیریت واحد حاکم باشد. «أَ فَعَصَیْتَ أَمْرِی»
6- براى خاموش کردن غضب دیگران، از کلمات عاطفى استفاده کنیم. «یَا بْنَ أُمَّ»
7- دین ودیندارى مهم‏تر از فامیل‏دارى است. «لا تَأْخُذْ بِلِحْیَتِی»
8- غیرت و تعصّب دینى، لازمه‏ى پیامبرى است. «لا تَأْخُذْ بِلِحْیَتِی»
9- به متّهم فرصت دفاع بدهیم. «لا تَأْخُذْ بِلِحْیَتِی»
10- موى بلند وزلف داشتن براى مرد جایز است. «وَ لا بِرَأْسِی»
11- خطر تفرقه‏ى یک امّت، هارون پیامبر را نیز مى‏ترساند. «إِنِّی خَشِیتُ»
12- حفظ وحدت، مهم‏تر از نجات یک گروه است. إِنِّی خَشِیتُ ... فَرَّقْتَ‏
13- در تصمیم‏گیرى‏ها باید به مسئله‏ى اهمّ ومهم توجّه کرد. «إِنِّی خَشِیتُ»
14- در برخوردهاى انقلابى باید به عوارض کار توجّه کرد و نباید یکسو نگر بود. إِنِّی خَشِیتُ ...
15- خطر تفرقه‏افکنى مهم‏تر از خطر سکوت در برابر انحراف است. فَرَّقْتَ بَیْنَ بَنِی إِسْرائِیلَ ...

1- بعضى چنان خودباخته‏اند که نه عقل بر آنان حکمفرماست «أَ فَلا یَرَوْنَ» و نه پیامبر برایشان راهنما. «قالَ لَهُمْ هارُونُ»
2- انحراف و ارتداد بنى اسرائیل آگاهانه بوده است. وَ لَقَدْ قالَ لَهُمْ هارُونُ ... 3- وظیفه رهبر وپیروانش هنگام بروز بدعت، فریاد و اتمام حجّت است. «وَ لَقَدْ قالَ لَهُمْ هارُونُ»
4- انبیا دلسوز مردمند. وَ لَقَدْ قالَ لَهُمْ هارُونُ ... یا قَوْم‏
5- آزمایش انسان‏ها یک سنّت قطعى الهى است، لیکن ابزار آن متفاوت است.
«إِنَّما فُتِنْتُمْ بِهِ»
6- یادآورى لطف و رحمت الهى مى‏تواند زمینه‏ى ارشاد و توبه را براى انسان‏ها فراهم نماید. «رَبَّکُمُ الرَّحْمنُ»
7- اطاعت از وصى و نماینده پیامبر واجب است. «فَاتَّبِعُونِی وَ أَطِیعُوا أَمْرِی»
8- پیروى از رهبران الهى، مایه‏ى مصونیت از فتنه‏هاست. فُتِنْتُمْ ... أَطِیعُوا أَمْرِی‏
9- براى افراد لجوج، فریاد پیامبران نیز بى‏اثر است. «قالُوا لَنْ نَبْرَحَ»
10- بنی‏اسرائیل بجاى فکر، شخصیّت‏گرا بودند. «حَتَّى یَرْجِعَ إِلَیْنا مُوسى‏»

1- هنرى که با جامعه‏شناسى و روانشناسى همراه باشد، مؤثّرتر است. «فَأَخْرَجَ لَهُمْ عِجْلًا» (عامل موفّقیت سریع سامرى در جلب توجّه بنى‏اسرائیل، شناختِ زمینه‏هاى بت‏پرستى و گاوپرستى در آن جامعه وحضور نداشتن رهبر بود.)
2- هنر در اختیار افراد منحرف، همچون تیغ در کف زنگى مست، مهلک و خطرناک است همچون گوساله‏ى سامرى. «أَلْقَى السَّامِرِیُّ»
3- مجسمه‏سازى، ذوب فلزات وریخته‏گرى، سابقه طولانى دارد. «عِجْلًا جَسَداً»
4- بزرگ‏ترین خطرى که هر امّت و انقلابى را تهدید مى‏کند، ارتجاع، ارتداد و انحراف فرهنگى و عقیدتى است. «هذا إِلهُکُمْ»
5- فطرت همه‏ى انسان‏ها بر خداپرستى است، انبیا علیهم السلام راه صحیح و معبود واقعى را نشان مى‏دهند، امّا سامرى‏ها، کج راهه و گوساله‏ها را. «هذا إِلهُکُمْ»
6- اگر بزرگان و رهبران قوم با تهمت خراب شوند، راه براى خراب کردن دیگر افراد هموار مى‏شود. «وَ إِلهُ مُوسى‏»
7- نتیجه‏ى فراموش نمودن احکام و دستورات الهى و جداشدن از رهبران دینى، انحراف و بدعاقبتى است. «فَنَسِیَ» (مى‏گویند: سامرى از یاران موسى علیه السلام بودکه تعهّدات خویش را در قبال او فراموش کرد.)
8- راه ومکتب انبیا، استدلالى ومنطقى است. أَ فَلا یَرَوْنَ ... لا یَمْلِکُ لَهُمْ ضَرًّا وَ لا نَفْعاً (عقل می‏گوید که معبود انسان باید قدرت جلب منفعت را براى انسان و دفع شرور را از او داشته باشد.)

1- جز راه خدا، راه‏هاى دیگر بیراهه است. «وَ هذا صِراطُ رَبِّکَ مُسْتَقِیماً»
2- براى تذکر، تفصیل و تنوع و تکرار لازم است. فَصَّلْنَا ... یَذَّکَّرُونَ‏
3- خداوند، حجت را بر همه تمام کرده است، اگر اهل توجّه باشند، آیات و نشانه‏هاى حق، با بیان‏هاى مختلف روشن شده است. «لِقَوْمٍ یَذَّکَّرُونَ»
4- توجّه دائمى به تذکّرات الهى، راه دستیابى به صراط مستقیم است. هذا صِراطُ رَبِّکَ ... لِقَوْمٍ یَذَّکَّرُون‏

1- به عاقبت کار خود بیندیشیم. «وَ یَوْمَ» (هر کجا کلمه‏ى «یَوْمَ» در آغاز آیه بکار رفته، مراد یادآورى چنین روزى است.)
2- جنّ، مکلّف و مختار است و مورد خطاب و توبیخ وکیفر و پاداش قرار مى‏گیرد. «یا مَعْشَرَ الْجِنِّ»
3- شیطان، به گمراه کردن گروه کم راضى نیست و گروه زیادى از انسان‏ها را منحرف کرده است. «قَدِ اسْتَکْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ» در آیه‏اى دیگر مى‏فرماید: «وَ لَقَدْ أَضَلَّ مِنْکُمْ جِبِلًّا کَثِیراً أَ فَلَمْ تَکُونُوا تَعْقِلُونَ»
4- در قیامت، جنّ اغواگر پاسخى در برابر توبیخ ندارد و تنها پیروان انسانى او سخن مى‏گویند. یا مَعْشَرَ الْجِنِّ ... قالَ أَوْلِیاؤُهُمْ مِنَ الْإِنْسِ‏
5- بهره‏گیرى انسان و جنّ از یکدیگر طرفینى است. «اسْتَمْتَعَ بَعْضُنا بِبَعْضٍ»
6- در قیامت، انسان و جنّ، همگى محشور مى‏شوند. «جَمِیعاً»
7- پیروى از وسوسه‏هاى شیطانى، به تدریج انسان را به ولایت‏پذیرى از او وامى‏دارد. «أَوْلِیاؤُهُمْ»
8- همه‏ى منحرفان، کیفر یکسان ندارند و باقى‏ماندن در آتش، وابسته به اراده‏ى خداوند است. «إِلَّا ما شاءَ اللَّهُ»
9- احکام دادگاه الهى، بر مبناى علم و حکمت است. «حَکِیمٌ عَلِیمٌ»
اسْتَمْتَعَ بَعْضُنا بِبَعْضٍ ... نُوَلِّی بَعْضَ الظَّالِمِینَ بَعْضا

1- براى دلهاى لجوج، هیچ آیه و نشانه‏اى زمینه‏ساز ایمان نمی گردد. «ما کانُوا لِیُؤْمِنُوا»
2- خدا اگر بخواهد، می ‏تواند به اجبار، همه را مؤمن سازد، ولى این خلاف حکمت اوست. «ما کانُوا لِیُؤْمِنُوا إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللَّهُ»
3- جهالت، عامل ایمان نیاوردن به آیات الهى است. ما کانُوا لِیُؤْمِنُوا ... وَ لکِنَّ أَکْثَرَهُمْ یَجْهَلُون‏

1- فریبکارى، بى نشاطى در نماز، ریاکارى و غفلت از یاد خدا، از نشانه‏هاى نفاق است. «ان المنافقین یخادعون، یراؤون، لا یذکرون»
2- منافقان بدانند که با خدا طرفند. «و هو خادعهم»
3- کیفر خدا متناسب با عمل است. «یخادعون اللّه و هو خادعهم»
4- نماز منافقان نه روحیّه دارد، نه انگیزه، نه مقدار. «کسالى، یراؤون، قلیلًا»
مُذَبْذَبِینَ بَیْنَ ذَ لِکَ لَآإِلَى هؤْلَآءِ وَلَآ إِلَى هؤْلَآءِ وَمَنْ یُضْلِلِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ سَبِیلًا «143»
(منافقان) بین کفر و ایمان سرگشته‏اند، نه با این گروه‏اند و نه با آن گروه و خداوند هر که را گمراه کند، براى او راه نجاتى نخواهى یافت.

امام صادق (ع)می فرمایند: شکر نعمت ، دوری کردن از محرمات است و تمام شکر این است که کسی بگوید : الحمدالله رب العالمین توضیح : الکافی ج 2 ص95 ح10