بسم الله الرحمن الرحیم
مهم ترین موانع اصلی محبت به خداوند متعال در سه عنوان خلاصه می شود:
۱-آلودگی قلب به محبت غیر خدا و محبتی که در راستای محبت خدا نباشد؛
۲-آلودگی نفس به رذائل اخلاقی؛
۳-آلودگی اعضا و جوارح به گناه.
احبوا الله من کل قلوبکم؛ خداوند را با همه قلب تان دوست بدارید. (کنزالعمال؛ ج۱۶؛ ص۱۲۴)
مَا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَیْنِ فِی جَوْفِهِ؛ خداوند درون هیچ انسانی دو قلب قرار نداده است. (احزاب/۴)
محبت به اهل البیت علیهم الیسلام در راستای محبت به خداوند متعال است و یکی از مصداق های روشن و شاخه های پربار درخت مهر الاهی، مهرورزی به اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم است.
قُلْ لَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَىٰ؛ بگو: به خاطر رسالتم پاداشی از شما نمی¬خواهم به جز آنکه خویشاوندان مرا دوست بدارید. (شورا/۲۳)
حب الدنیا رأس کل خطیة؛ دنیادوستی سرچشمه همه لغزش ها است.
سبب فساد العقل حب الدنیا؛ دنیادوستی سبب تباهی عقل است.
حب الدنیا یهمی و یعصم؛ دنیا دوستی انسان را کور و کر می کند.
من احبّها اورثته الکبر؛ کسی که دنیا را دوست بدارد، برای او کبر به بار می آورد.
حب الدنیا یوجب الطمع؛ دنیادوستی موجب طمع می شود.
کثرة الذنوب من حب الدنیا؛ فراوانی گناه از دنیادوستی است.
حب الدنیا رأس الفتن و اصل المحن؛ دنیادوستی ریشه همه فتنه ها و اصل همه محنت ها و مصیبت ها است.
فَلَا تَغُرَّنَّکُمُ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا وَلَا یَغُرَّنَّکُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ؛ آگاه باشید که زندگى دنیا شما را فریب ندهد و نیز شیطان شما را نسبت به خداوند مغرور نسازد. (لقمان/۳۳)
سینه مالامال درد است ای دریغا مرهمی
دل ز تنهایی به جان آمد خدا را همدمی
در طریق عشق¬بازی امن و آسایش بلاست
ریش باد آن دل که با درد تو خواهد مرهمی
اهل کام و ناز را در کوی رندی راه نیست
ره روی باید جهان سوزی نه خامی بی‌غمی
آدمی در عالم خاکی نمی‌آید به دست
عالمی دیگر بباید ساخت و از نو آدمی
التوبه تطهر القلوب و تغسل الذنوب؛ توبه قلب ها را پاک می کند و گناهان را می شوید.
إِنَّ اللَّـهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ؛ همانا خداوند توبه‌کنندگان و پاکیزگان را دوست می‌دارد. (بقره/۲۲۲)

بسم الله الرحمن الرحیم
رهبر معظم در جمع جوانان بجنوردی بیست سؤال مهم فرهنگی را طرح کردند که پاسخ‌های آن می‌تواند سوژه‌های نابی برای تولید گفتمان و فکر و محتوا و تدبر باشد که با مشورت نخبگان و تدبر کنندگان به راه های حل و پاسخ آن بپردازیم.

1-چرا فرهنگ کار جمعی در ایران ضعیف است؟
2-چرا در روابط اجتماعی، حقوق متقابل رعایت نمی شود؟
3-چرا در برخی مناطق، طلاق زیاد شده است؟
4-چرا در فرهنگ رانندگی انضباط لازم رعایت نمی شود؟
5-الزامات آپارتمان نشینی چیست آیا رعایت می شود؟
6-الگوی تفریح سالم کدام است؟
7-آیا در معاشرتهای روزانه، همیشه به هم راست می گوییم؟
8-دروغ چقدر در جامعه رواج دارد؟
9-علت برخی پرخاش گریها و نابردباریها در روابط اجتماعی چیست؟
10-طراحی لباسها و معماری شهرها چقدر منطقی و عقلانی است؟
11-آیا حقوق افراد در رسانه ها و در اینترنت رعایت می شود؟
12-علت بروز بیماری خطرناک قانون گریزی در برخی افراد و بعضی بخشها چیست؟
13-چقدر وجدان کاری و انضباط اجتماعی داریم؟
14-توجه به کیفیت در تولیدات داخلی چقدر است؟
15-چرا برخی حرفها و ایده های خوب در حد حرف و رؤیا باقی می ماند؟
16-ساعات کار مفید در دستگاهها چرا کم است؟
17-چه کنیم ریشه ربا قطع شود؟
18-آیا حقوق متقابل زن و شوهر و فرزندان در خانواده ها بطور کامل رعایت می شود؟
19-چرا مصرف گرایی، برای برخی افتخار شده است؟
20-چه کنیم تا زن هم کرامت و عزت خانوادگیش حفظ شود و هم بتواند وظایف اجتماعی خود را انجام دهد؟

بسم الله الرحمن الرحیم
رهبر معظم انقلاب در سفر اخیر خود به خراسان شمالی پرسشی با این مضمون بیان کردند که «چه کنیم که ریشه‌ی ربا در جامعه قطع شود؟»
با توجه به اهمیت موضوع حرمت ربا در اسلام و احساس نیاز جامعه کنونی برای آشنایی بیشتر با این مسأله مهم که سعادت یا شقاوت جامعه‌‌ای را رقم می‌زند، گفت‌وگوی مشروحی با آیت‌الله محمدحسین احمدی فقیه یزدی، استاد درس خارج حوزه علمیه قم انجام دادیم که بخش دوم و پایانی آن تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود.

فقط در لفظ و گفتار نگوییم ربا حرام است
آیت‌الله احمدی فقیه در ابتدای این بخش از گفت‌وگو اظهار داشت: چنانکه با آیات توضیح دادیم، قضیه ربا یک امر بسیار مهمی است و جنگ با خداست. پس فقط در لفظ و گفتار نگوییم که ربا حرام است و بیع حلال است و یا ربا حرام است و قرض، مضاربه و ... حلال است. بلکه در این امر دقت کنیم و عمل کنیم تا سود دنیا و آخرت را ببریم.
وی گفت: به عنوان نمونه اگر کاری به عنوان مضاربه انجام شد، برای کار و رشد جامعه انجام می‌شود. جنسی را از این شهر به شهر دیگری که احتیاج است، می‌برند این تجارت است و در واقع کسب حساب می‌شود. همین که جنس را از منطقه‌ای که مردم نیاز ندارند، به منطقه‌ای که مردم محتاج هستند و نیاز دارند می‌برند و می‌خواهند معامله کنند، باعث می‌شود تا تغییر و تحول جدیدی رخ بدهد.

روایت برادر امام خمینی (ره) از رعیت‌های خمین
استاد حوزه علمیه قم بیان داشت: مثلا در مزارعه، موضوع زرع و کشت است و کسی زمین و پول به دیگری می‌دهد، او هم می‌رود و کار انجام می‌دهد و کشت و زرع می‌کند.
وی ادامه داد: در قدیم من موضوعی را از اخوی حضرت امام خمینی (ره)، یعنی آیت‌الله پسندیده شنیدم که بسیار مفید بود و مدتی بعد نیز در نوشتارهایی که از ایشان نقل شده دیدم. آیت‌الله پسندیده به ماجرایی که بین ارباب و رعیت در منطقه خمین و جاهای دیگر بوده، اشاره می‌کرد و می‌گفت که آن ارباب‌ها مواظب بودند که هرچه نیاز آن رعایا هست، برطرف کنند. خودشان را متعهد می‌‌دانستند که غذا و زندگی و بذر کشت آنها را متکفل باشند. در مقابلش دبه روغن یا چیز دیگری بوده که رعایا برای اربابشان می‌بردند و معلوم است که رابطه خیلی محترمانه بین آنها بوده ‌است.
وی با اشاره به قانون اصلاحات ارضی خاطرنشان کرد: این هماهنگی بین ارباب‌ها و رعیت‌ها ادامه داشت تا اینکه قانون اصلاحات ارضی آمد و خیلی جاها ضررهای عظیمی وارد کرد. از آن به بعد دیگر این ضابطه به هم خورد و نه آن رعایا توانستند حوائج خود را برطرف کنند و نه این صاحب زمین‌ها توانستند کاری انجام دهند و ضربه خیلی شدیدی به نظام مساقات و مزارعه تحمیل کرد.
احمدی فقیه ادامه داد: تا قبل از آن در هر یک از اینها، چه در مساقات یا مزارعه و ... فرد برای کاری که می‌‌کرد، اجرت می‌گرفت و درصدی برایش معین می‌‌کردند. به عنوان مثال در مساقات فرد مسئول آبیاری می‌شد و اجرتی به او می‌دادند و نوعی تولید بود. ارباب‌ها نیز به وظیفه اجتماعی که داشتند عمل می‌کردند. ولی متأسفانه الآن بسیاری از این نظام‌‌ها به هم خورده است. نظام رعیتی و نظام اربابی صحیحی وجود ندارد. در اصلاحات ارضی وقتی همه صاحب زمین می‌‌شدند و حوائج آنها کامل برطرف می‌‌شد، چون فوری مالک زمین شده بودند بیشتر اینها به فکر فروش افتادند و زمین‌ها ضایع شد. ولی وقتی در دست ارباب‌ها بود، ارباب‌ها به فکر فروش زمین‌ها نبودند و بیشتر به فکر استفاده و زرع و کشت بودند و توسعه می‌‌دادند.

قانون اصلاحات اراضی ضررهای بسیاری داشت
وی با بیان اینکه رعیت‌ها به فکر جنبه‌های مالی افتادند و این فرهنگ از هم پاشید، گفت: این طرح از هر دو جهت ضایعاتی داشت. این مسائل چیزهایی است که قابل تحلیل است. آیت‌الله پسندیده می‌فرمود آن زمان، همه برکات بود، چون بر اساس یک قرارداد صحیح شرعی مالکین دو طرف یعنی هم مالک کار و هم مالک زمین و بذر، هر دو محاسبه می‌کردند و بر رعایت حق یکدیگر مواظب بودند تا شرعیت کار از بین نرود و مشروع انجام بگیرد.
ضوابط شرعی در بانک‌ها رعایت شود و فقط جنبه صوری نداشته باشد
آیت‌الله احمدی فقیه در رابطه با ضوابط شرعی در بانک‌ها ابراز داشت: در حال حاضر نیز با نظام جدید باید مسائل براساس ضوابط شرعی انجام بگیرد. بانک‌ها اگر تمام مسائل شرعی را به وصف شرعی رعایت کنند و جنبه صوری نداشته باشند و در سود و زیان واقعا شریک باشند به طوریکه بین مالک و کسی که مستأجر کار است و یا برعکس ضوابط روی حساب شرعی انجام بگیرد، مشکلی نیست و جامعه رشد می‌کند.
وی گفت: آن موقع بین ارباب و رعیت یک رابطه احترام و مهربانی بود و موقعی هم بود که رعیت می‌آمد و می‌گفت که من در این جای کار ضرر کردم و مالک می‌دید جای گذشت هست و گذشت می‌کرد ولی الآن بانک‌ها به هیچ عنوان نمی‌پذیرند.
این استاد درس خارج حوزه علمیه قم در ادامه به خبرنگار فارس گفت: در برخی از موارد بانک‌ها بررسی می‌کنند و با اینکه متوجه می‌شوند که ضرری پیش آمده است می‌گویند تو تضمین کرده‌ای که ضرر را خودت بدهی. در اینجا این کار جنبه شرعی ندارد. درست است که مجبور بوده و قراردادی را به عنوان جبر پذیرفته و قبول کرده است که چنین مشکلی پیش نیاید. اما وقتی به مشکل رسیده و ناگواری و گرفتاری پیش آمده، باید به فریادش برسند و او را در مضیقه قرار ندهند.

دیرکرد‌ها نادرست است و به ربا بر می‌گردد
این استاد خارج فقه حوزه علمیه قم در ادامه به بحث دیرکرد‌ها در بانک اشاره کرده و بیان داشت: الآن جریمه‌ها و دیرکردها چند برابر می‌شود و این به اصطلاح «اضعافاً مضاعفه» است. خداوند می‌فرماید:
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَأْکُلُوا الرِّبَوا أَضْعافاً مُضاعَفَةً وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُون»‏؛
اى کسانى که ایمان آورده‏اید! ربا (و سود پول) را چند برابر نخورید! از خدا بپرهیزید، تا رستگار شوید!»
(آل عمران / 130)
وی تاکید کرد: بله درست است که مردم موظف به پرداخت به موقع هستند و بانک می‌تواند وثیقه‌های معتبری بگیرد و به طوری مواظبت کند که مردم طبق قول و وعده عمل کنند، ولی نه اینکه جریمه‌هایی بگیرد که شکل کار را عوض می‌کند و مردم با فرهنگ دیگری روبه‌رو می‌شوند که فرهنگ سود گرفتن و جریمه گرفتن است.
احمدی فقیه با اشاره به اینکه نباید قوانین طوری باشد که اصلا ملاحظه گرفتاری مردم نشود، گفت: این فشارها و پس گرفتن‌های به این صورت، تناسب با رشد و حرکت اقتصادی اسلام ندارد.
معاملات و عقود شرعی باید واقعی باشد نه صوری و کاغذی
آیت الله احمدی فقیه با بیان اینکه باید مقررات صوری نباشد و واقعی باشد، به خبرنگار آیین و اندیشه فارس گفت: چه معنا می‌دهد کسی در بازار از عده‌ای امضا بگیرد و مثلا بخواهد سرمایه‌ای از بانک بگیرد تا فلان جنس خاص مثلا پارچه را خریداری کند و برخی از بازاریان تأیید کنند و این شخص به جای اینکه پارچه‌ بخرد با سرمایه‌ای که از بانک می‌گیرد، کار دیگری کند که اصلا مربوط به قرارداد نبوده است.
وی با بیان این مطلب که در این نوع کارها، هم بانک ضرر می‌کند و هم خود شخص ضرر می‌کند، اضافه کرد: البته راجع‌ به این موضوع، بانک وظیفه دارد به دنبال مال خودش باشد و در برنامه ریزی کار دقت کند تا به آن صورت صحیح شرعی پیشرفت کند.
استاد خارج فقه حوزه علمیه قم گفت: البته افراط و تفریط در هر مسئله‌ای ناپسند است و گاهی سخت‌گیری‌های بی‌مورد مأمورین نیز ضررهایی داد و گاهی این سخت گیری‌ها به قدری زیاد است که موجب می‌شود عده‌ای اصلا از چنین برنامه‌ها و معاملاتی سیر شوند و دنبال معاملات واقعی نباشند.

تقسیم‌بندی و کار تخصصی بانک‌ها می‌تواند گره‌گشا باشد
احمدی فقیه با بیان این مطلب که اگر بانک‌ها کار تخصصی بکنند و در زمینه خاصی فعالیت کنند بسیاری از مشکلات حل می‌شود، گفت: به عنوان نمونه، اگر بانک کشاورزی، فقط با کشاورزها سر و کار داشت و کار کشاورزی را پیش می‌برد یا مثلا بانک صنعت و معدن فقط کارش با صنعت‌گران و معدن‌کاران کشور بود، اوضاع بهتر و مناسب‌تر بود. البته نظر متخصصان مربوطه باید لحاظ شود.
وی در ادامه اظهار داشت: بانک‌ها هر کدام در مسیر شرعی خودشان باشند و بنا را واقعا بر قرض‌الحسنه بگذارند. سپس قراردادهای مضاربه، مساقات و آنچه شرعی است را انجام دهند.
اگر واقعا به شرع، عمل کنیم مشکلاتمان حل می‌شود
استاد درس خارج حوزه علمیه، عمل به شریعت را حلال همه مشکلات دانست و افزود: اگر هر چه شرع گفته را به طور صحیح عمل کنیم و جدی روی آن بایستیم مشکلات حل می‌شود. باید به آنچه حقیقت مطلب است توجه کنند تا بر اساس همان موازین شرعی به امید خدا یک بانکداری اسلامی که بتواند همه جانبه و براساس همه نیازهای جامعه حرکت کند، داشته باشیم.
احمدی فقیه بیان داشت: اگر هم‌چنان بانک‌های متعدد براساس ضوابط صحیح شرعی و نیازهای جامعه درست شود، جا دارد منتها هر کدام باید در مسیر مسئولیت خودشان پا بگذارند. مگر الآن مردم کم به صنعت و معدن نیاز دارند و یا کم هستند کسانی که علاقه دارند سرمایه‌ای به آنها داده شود تا کاری در زمینه صنعت و معدن انجام دهند.
وی تأکید کرد: بانک همین امور را به وسیله کارشناسان صحیح مراقبت کند و وقتی یک نفر می‌خواهد معدن کوچکی را استخراج نماید و ذوق این کار را نیز دارد ولی سرمایه ندارد، به او سرمایه بدهند. این امور هم کمک به بانک است و هم به افراد جامعه کمک می‌شود و فعالیتی لذت بخش است.
آیت الله احمدی فقیه اینگونه سخنان خود را ادامه داد: بانک‌ها نه مردم را تحت فشار بی‌جا قرار بدهند و نه اینکه بی‌مطالعه و بی‌دقت کاری برای کسی انجام دهند تا بعداً گرفتار مشکل نشوند. متأسفانه خیلی از این اتفاقات ناگوار را مشاهده می‌کنیم که موجب عزت و احترام جمهوری اسلامی نمی‌شود و به نوعی از سستی برنامه ‌ریزی‌ها به شمار می‌آید.

نظام بانکداری کشور نیازمند تجدید نظر جدی است
آیت الله احمدی فقیه گفت: باید تجدید نظر کاملی در سیستم بانکی صورت بگیرد و همین طور که گفتیم طرح منظمی ایجاد شود و هر بانکی نسبت به برنامه‌های مشخص خودش به ضوابط معین عمل کند و پاسخ‌گوی مسئولان و مردم باشد و این پاسخ‌گویی واقعی و محسوس باشد.

سؤال‌های متعدد و اساسی مردم از نحوه بانکداری‌ اسلامی
استاد حوزه علمیه قم با اشاره به سؤالات زیادی که مردم در مورد بانک‌ها می‌پرسند گفت: باید مسائل بانکداری و ربا باید برای مردم باز و روشن شود. چرا که مردم درباره نحوه بانکداری‌ها و مثلاً سودی که روی حسابشان می‌گیرند، بسیار سؤال می‌کنند. بسیاری از این سودها را که انسان مشکل است بگوید حلال است. البته در بعضی از موارد نیز حلال است و شبهه‌ای هم در آن نیست. اما در بعضی از این امور مشخص است که ضوابط شرعی رعایت نشده است. طرفین رعایت نمی‌کنند، نه طرف بانک رعایت می‌کند و نه کسی که دریافت می‌کند و این مال مشکل دارد.
احمدی فقیه با اشاره به اینکه در روایات، ربا به مورچه‌ای که در شب روی زمین تاریک راه برود و اثرش مخفی است تشبیه شده، افزود: ربا موضوع بسیار جدی و مهمی است که واقعا خانمان سوز و مخرب نظام صحیح جامعه است و باید واقعا از آن پرهیز شود تا جامعه ضایع نشود و اعتمادها شکسته نشود.

تضعیف ایمان و پذیرفته‌نشدن عبادت از آثار اولیه رباست
آیت الله احمدی فقیه خاطرنشان کرد: وقتی حرام‌خواری در بین مردم راه افتاد، همه آثار بد را همراه خود می‌آورد. اولین اثرش این است که ایمان‌ها را تضعیف می‌کند و عبادت‌ها پذیرفته نمی‌شود. باید این صحبت‌ها بیان شود.

مردم تشخیص می‌دهند چه کاری حرام است و چه کاری حلال
استاد درس خارج حوزه علمیه با اشاره به اینکه شبهاتی که مردم دارند درست است، بیان داشت: خود مردم می‌فهمند دارند یک کار حرام می‌کنند یا یک کار حلال انجام می‌دهند، آن وقت ما بگوییم حلال است؟ چیزی را که خود مردم تشخیص می‌دهند که کار حرام دارد انجام می‌گیرد و می‌پرسند، ما بگوییم حلال است؟ آنجایی که کسب و کار است که خود مردم می‌فهمند حلال است، ما بگوییم حرام است؟ این طور نمی‌شود.
وی ادامه داد: این معاملات عرفیت دارد و نوعاً اولش جنبه عرفی دارد و مردم می‌فهمند که رباست یا معامله است. این شبهات به جاست و البته جایی ممکن است توضیحی لازم باشد و مسئله خیلی دقیق و ظریف باشد وگرنه چیزهایی را که مردم در جامعه می‌بینند و مذاکره می‌کنند، سؤالات درست و به جایی‌ است که در زمینه شبهات ربا مطرح می‌کنند.

تکلیف سودهای بانکی چیست؟
آیت الله احمدی فقیه با تأکید بر اینکه درباره پولی که مردم به بانک‌ها می‌سپارند، نکته مهم و اساسی قراردادی است که با بانک می‌بندند، اضافه کرد: مردم باید بدانند دارند بانک را وکیل می‌کنند که به چه قراردادی عمل کند. مثلا اگر ما پولمان را ببریم و به دست رباخوار بدهیم و بگوییم هر کاری می‌خواهی بکن، می‌دانیم که این حرام است و به آدم رباخوار داده‌ایم و دنبال سود ربوی هستیم.
احمدی فقیه در ادامه بیان داشت: ولی اگر دست آدمی بدهیم که می‌دانیم قراردادهایش را درست انجام می‌دهد و مضاربه و مساقات و معاملات گوناگون دارد و می‌دانیم وقتی او را وکیل کردیم، او قرارداد صحیح شرعی را انجام می‌دهد، اینجا کار درست کرده‌ایم.
وی گفت: وقتی بانک‌ها بگویند که شما این عدد سود را علی‌الحساب می‌گیری و بقیه‌اش را ما حساب می‌کنیم و اگر سود بیشتر از این بود می‌دهیم و اگر نبود، این مقدار را هم که داده‌ایم، خودمان سود را تضمین کردیم و از جیب خودمان به شما می‌دهیم، این صورت مسئله است. انسان خیال می‌کند سالم است ولی واقعیت این است که صورت مسئله با حقیقت مسئله فرق می‌کند.
استاد درس خارج حوزه تأکید کرد: وقتی بانکها سودهای 17 تا 33 درصد را می‌دهند، این چه سودی است؟ از کدام حلالی این سود در می‌آید؟! چه قراری است و ما قرارداد با چه کسی بستیم؟ چه عرفی دارد که ما این را می‌پذیریم؟! چه اسمی روی این می‌گذاریم؟ با توجیه اینکه یا اجاره داده‌ایم و یا اجاره به شرط تملیک کرده‌ایم و ... چگونه این را توجیه می‌کنیم؟!
احمدی فقیه گفت: صرف اینکه می‌گوییم کلام حلال می‌کند و حرام می‌کند، همه جرم‌ها را در این داستان تمام کردیم؟ و همه حلال شد؟ اسلام نخواسته بافت جامعه یک بافت ربوی باشد. بافت بازار مسلمین یک بافت ربا باشد. اینکه امام رحمت ‌الله علیه فرمودند که حیله‌های ربا هم جایز نیست، برای اینکه نمی‌شود نظام بازار یک جامعه براساس حیله‌های ربا بچرخد.
وی با اشاره به موضوع حیله ربا عنوان کرد: نمی‌توانیم بافت اقتصاد کل نظام جامعه را بر اساس ربا بچرخانیم و بعد ربا را با حیله ربا حل کنیم. اصلا دین اسلام این را نمی‌پذیرد.

ضرورت بازبینی در روش‌های عملی و نظری بانکداری اسلامی
آیت الله احمدی فقیه گفت: عرض بنده این است که یک بازبینی باید نسبت به روش‌های عملی و نظری بشود و گرنه خیلی از این مسیرها سر از ربا در می‌آورد. خلاصه اینکه ربا همین سودهای بی‌جایی است که نسبت به پول گرفته می‌شود و رنگ و بو و شکل و ظاهر عجیبی نیز ندارد.
وی با اشاره به اینکه تعریف پول امروز با تعریف پولی که سابق بوده، بسیار تفاوت پیدا کرده است، افزود: آن روز وقتی می‌گفتند پول، تقریبا سکه مسکوک از طلا و نقره مشخص بوده که یک قیمت ذاتی و حقیقی داشته است. امروز این طور نیست.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم تأکید کرد: الآن که در تحریم‌های دشمنان هستیم، بزرگترین چیزی که دشمنان می‌خواهند ما را در آن تجربه کنند، این است که ما از مسیر کارهای اسلامی‌ دست برمی‌داریم یا نه روی ضوابط اسلامی می‌ایستیم.
آیت‌الله احمدی فقیه در پایان این گفت‌وگو ابراز داشت: اکنون بهترین زمان است که بی‌جهت فشار بر کسی نیاوریم و ربا را تعطیل کنیم تا دعایمان مستجاب شود و از جانب خداوند متعال رحم و عطوفت نصیبمان شود.
إن‌‌شاء‌الله دشمنان ما زمین بخورند و همان‌طور که مقام معظم رهبری وعده دادند که پیروزی مسلم از آن ماست و فتنه‌های دشمنان به خودشان بر‌ می‌گردد، همین طور هم می‌شود.

رباخواری اعلان جنگ با خداست/ رباخوار تواب بازخواست نمی‌شود

به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، رهبر معظم انقلاب در سفر اخیر خود به خراسان شمالی پرسشی با این مضمون بیان کردند که «چه کنیم که ریشه‌ی ربا در جامعه قطع شود؟»
با توجه به اهمیت موضوع حرمت ربا در اسلام و احساس نیاز جامعه کنونی برای آشنایی بیشتر با این مسأله مهم که سعادت یا شقاوت جامعه‌‌ای را رقم می‌زند، گفت‌وگوی مشروحی با آیت‌الله محمدحسین احمدی فقیه یزدی، استاد درس خارج حوزه علمیه قم انجام دادیم که بخش نخست آن تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود.

موظفیم حرف‌های دینی را بزنیم و به تکلیف عمل کنیم
آیت‌الله احمدی فقیه در ابتدای این گفت‌وگو اظهار داشت: در مورد مسائل بانکداری در بین علما و فقها حرفهایی وجود دارد و البته ما موظفیم در این زمینه حرف‌های دینی‌ راگفته و به تکلیف عمل کنیم تا کم کم مسئولان متوجه برخی مسائل شوند. گرچه اکنون نیز مسائل بانکداری زیر نظر برخی از علما و فقهاست، ولی اختلاف نظرهایی وجود دارد لذا مطالب باید گفته شود چون این اختلاف‌ها باید در جایی حل شود و سر و سامانی به این قضیه داده شود. اگر الآن هم درباره این موضوع حرف نزنیم، به هرحال زمانی می‌‌رسد که باید حرف‌ها زده شود.
وی با بیان اینکه راجع‌ به ربا و در مقابل آن بیع، بحث‌‌های بسیار مفصلی در فقه اسلامی آمده و به خصوص در فقه تشیع، فقهای عظام در این موضوع بحث‌های مفصلی دارند، گفت: اجمالا در این بخش می‌خواهم مباحثی را که در سوره بقره در این موارد بیان شده است یادآور شوم.

گفتاری پیرامون انفاق‏ در بیان علامه طباطبایی (ره)
آیت‌الله احمدی فقیه که از شاگردان مرحوم علامه طباطبایی (ره) نیز محسوب می‌شود، ابتدا به بیانی از علامه درباره انفاق پرداخت و گفت: علامه طباطبایی بیانی درباره انفاق دارد که ابتدا آن را می‌آورم سپس به آیات وارد شده در این زمینه می‌پردازم. ایشان می‌فرماید:
«یکی از بزرگترین اموری که اسلام درباره حقوق مردم و حقوق الله مورد اهتمام قرار داده و به طرق و انحای گوناگون، مردم را بدان وادار می‏‌سازد، انفاق است.
پاره‏‌ای از انفاقات از قبیل زکات، خمس، کفارات مالی و اقسام فدیه را واجب نموده و پاره‏‌ای از صدقات و اموری از قبیل وقف سکنی دادن مادام العمر کسی، وصیت‏‌ها، بخشش‏‌ها و غیر آن را مستحبّ نموده است و غرضش این بوده که بدین وسیله طبقات پائین را که نمی‌‏توانند بدون کمک مالی از ناحیه دیگران حوائج زندگی خود را برآورند مورد حمایت قرار دهد تا سطح زندگی‌شان را بالا ببرند، تا افق زندگی طبقات مختلف را به هم نزدیک ساخته و اختلاف میان آنها را از جهت ثروت و نعمت‌های مادی کم کند.
از سوی دیگر توانگران و طبقه مرفه جامعه را از تظاهر به ثروت یعنی از تجمل و آرایش مظاهر زندگی، از خانه و لباس و ماشین و غیره نهی فرموده و از مخارجی که در نظر عموم مردم غیر معمولی است و طبقه متوسط جامعه تحمل دیدن آن گونه خرجها را ندارد (تحت عنوان) نهی از اسراف و تبذیر و امثال آن، جلوگیری نموده است.
غرض از اینها ایجاد زندگی متوسطی است که فاصله طبقاتی در آن فاحش و بیش از اندازه نباشد، تا در نتیجه، ناموس وحدت و همبستگی زنده گشته، خواست‌های متضاد و کینه‌‏های دل و انگیزه‌‏های دشمنی بمیرند، چون هدف قرآن این است که زندگی بشر را در شؤون مختلفش نظام ببخشد، و طوری تربیتش دهد که سعادت انسان را در دنیا و آخرت تضمین نماید و بشر در سایه این نظام در معارفی حق و خالی از خرافه زندگی کند، زندگی همه در جامعه‏ای باشد که جو فضایل اخلاق حاکم بر آن باشد و در نتیجه در عیشی پاک از آنچه خدا ارزانیش داشته استفاده کند، و داده‏های خدا برایش نعمت باشد، نه عذاب و بلا، و در چنین جوی، نواقص و مصائب مادی را برطرف کند.
و چنین چیزی حاصل نمی‏شود مگر در محیطی پاک که زندگی نوع، در پاکی و خوشی و صفا شبیه به هم باشد، و چنین محیطی هم درست نمی‏شود مگر به اصلاح حال نوع، به اینکه حوایج زندگی تأمین گردد، و این نیز به طور کامل حاصل نمی‏‌شود مگر به اصلاح جهات مالی و تعدیل ثروت‏ها، و به کار انداختن اندوخته‏ها، و راه حصول این مقصود، انفاق افراد - از اندوخته‏ها و ما زاد آنچه با کد یمین و عرق جبین تحصیل کرده‏اند - می‏باشد، چون مؤمنین همه برادر یکدیگرند، و زمین و اموال زمین هم از آن یکی است، و او خدای عز و جل است.
و این خود حقیقتی است که سیره و روش نبوی و علوی صحت و استقامت آن را در زمان استقرار حکومت پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله اثبات می‏کند و این همان نظامی است که امیرالمؤمنین علی صلوات اللَّه علیه از انحراف مردم از مجرای آن تاسف خورده و شکوه‏ها می‏کرد...»

انفاق در راه خدا موجب رشد جامعه می‌شود
آیت‌الله احمدی فقیه بیان داشت: چندین آیه در رابطه با انفاق و کسب و کار در آیات آخر سوره مبارکه بقره بیان شده است. به عنوان نمونه در آیه 261 سوره بقره آمده است:
«مَثَلُ الَّذینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ فی‏ سَبیلِ اللَّهِ کَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ فی‏ کُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَ اللَّهُ یُضاعِفُ لِمَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ»؛
«کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می‏‌کنند، همانند بذری هستند که هفت خوشه برویاند که در هر خوشه، یک صد دانه باشد و خداوند آن را برای هر کس بخواهد، دو یا چند برابر می‏کند و خدا وسیع، و داناست‏»
وی تاکید کرد: خداوند متعال به این نکته مهم اشاره دارد که انفاق در راه خدا موجب رشد جامعه می‌شود. افراد ضعیف جامعه قدرتمند می‌شوند و رشد می‌کنند و جامعه از مشکلات نجات پیدا می‌کند مثل اینکه از یک دانه گندم، هفت سنبله و خوشه‌ پیدا ‌شود و از هر خوشه، صد دانه بروید. معلوم می‌شود انفاقی که در راه خداوند انجام می‌گیرد، هم آثار دنیایی و هم آثار آخرتی و معنوی فراوانی دارد.

بعد از نیکی و خوبی به دیگران، باید گفتار و رفتار خوبی داشته باشیم
این استاد درس خارج حوزه علمیه به بیان آیه 262 سوره بقره پرداخت و گفت: خداوند در این آیه می‌فرماید:
«الَّذینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ فی‏ سَبیلِ اللَّهِ ثُمَّ لا یُتْبِعُونَ ما أَنْفَقُوا مَنًّا وَ لا أَذیً لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُون»؛‏
«کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می‏‌کنند، سپس به دنبال انفاقی که کرده‏‌اند، منت نمی‏‌گذارند و آزاری نمی‏‌رسانند، پاداش آنها نزد پروردگارشان (محفوظ) است و نه ترسی دارند، و نه غمگین می‏‌شوند.»
وی توضیح داد: این آیه به این مسأله اشاره می‌کند که پس از اینکه انفاقی انجام شد، دیگر پشت سر آن منت و اذیتی نیست. اگر هم حرفی می‌‌زنند، منت و اذیت در آن نباشد. بعد هم می‌فرماید:
«قَوْلٌ مَّعْرُوفٌ وَ مَغْفِرَةٌ خَیرٌْ مِّن صَدَقَةٍ یَتْبَعُهَا أَذًی وَ اللَّهُ غَنیِ‏ٌّ حَلِیم‏»؛
«گفتار پسندیده (در برابر نیازمندان)، و عفو (و گذشت از خشونت‌های آنها)، از بخششی که آزاری به دنبال آن باشد، بهتر است و خداوند، بی‏نیاز و بردبار است.»
این استاد حوزه علمیه افزود: حرف درست و خوب زدن از خود آن صدقه و انفاق نیز بالاتر است. لذا پس از انفاق و صدقه و هر کار خیری که انسان انجام می‌دهد، باید قول معروف و زبان خوبی داشته باشد. یعنی بعد از نیکی و خوبی به دیگران، باید گفتار و رفتار خوبی داشته باشیم.
وی یادآور شد: گفتار و رفتار ناپسند و زشت باعث باطل شدن نیکی‌ها می‌شود لذا قرآن در آیه 264 سوره بقره می‌فرماید:
«یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِکُم بِالْمَنّ‏ِ وَ الْأَذَی ...»؛
«‏ای کسانی که ایمان آورده‏اید! بخشش‌های خود را با منت و آزار، باطل نسازید ...»

کسی که برای خشنودی خدا انفاق می‌کند مانند بهشت است
استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه در آیه 265 سوره بقره مطالب بسیار برجسته و برتری آمده است.
خداوند در این آیه می‌فرماید: «وَ مَثَلُ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَ تَثْبِیتًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ کَمَثَلِ جَنَّةِ بِرَبْوَةٍ أَصَابَهَا وَابِلٌ فَاتَتْ أُکُلَهَا ضِعْفَینْ‏ِ فَإِن لَّمْ یُصِبهْا وَابِلٌ فَطَلٌّ وَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیر»؛
«و مثل کسانی که اموال خود را برای خشنودی خدا، و تثبیت روح خود، انفاق می‌‏کنند، همچون باغی است که در نقطه بلندی باشد، و باران‌های درشت به آن برسد، (و از هوای آزاد و نور آفتاب، به حد کافی بهره گیرد) و میوه خود را دو چندان دهد (که همیشه شاداب و با طراوت است) و خداوند به آنچه انجام می‏دهید، بیناست.»
بسیار جالب است کسی که انفاق در راه خدا و برای رضای خدا انجام بدهد و تثبیت و یک جنبه ثبوتی در نفس خود قرار بدهد و بخواهد با این کار فضایل انسانی را در روح خود پایدار کند، مثل بهشت بزرگ و زمین و باغ با عظمتی در نقطه‌ای بلند است که وقتی دانه‌ای در آن می‌کارند آب فراوان باران بر آن می‌بارد.
وی افزود: این دانه بزرگ می‌شود و رشد و عظمت پیدا می‌‌کند که عظمتی دنیایی و اخروی و معنوی دارد. همه اینها به طور کامل در رابطه با کمک کردن به جامعه و رساندن نیازمندان به جایی بهتر و بالاتر است.

بعضی‌ها برای کمک به فقرا و نیازمندان نذر می‌کنند
این استاد خارج حوزه علمیه قم با بیان اینکه حتی در این موارد، نذر هم توصیه شده، بیان داشت: خداوند در آیه 270 سوره بقره می‌فرماید:
«وَ مَا أَنفَقْتُم مِّن نَّفَقَةٍ أَوْ نَذَرْتُم مِّن نَّذْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ یَعْلَمُه‏...»؛
«و هر چیز را که انفاق می‌‏کنید، یا نذر کرده‏اید (در راه خدا انفاق کنید)، خداوند آنها را می‏داند ... »
وی توضیح داد: وقتی انسان کار خیری می‌‌‌کند و برای کمک به فقرا و نیازمندان قدم برمی‌‌دارد، یا نذر می‌کند، موجب پیشرفت کارش می‌شود، جامعه اصلاح می‌شود و کار خود فرد نیز اصلاح می‌شود.

انفاق‌کنندگان از چیزی خوف‌ناک و اندوهگین نیستند
استاد خارج فقه حوزه علمیه قم بیان داشت: در آیه 274 سوره بقره راجع ‌به انفاق اموال در مواردی که لازم است دستور داده‌ شده است. می‌‌فرماید:
«الَّذینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّیْلِ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِیَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ»؛
خداوند متعال در این آیه به کسانی اشاره می‌کند که اموال خود را در شب و روز یعنی به طور مرتب انفاق می‌کنند و در این امر هم به طور خفی و پنهان و هم به طور کامل و آشکار رفتار می‌کنند.
وی افزود: بعد می‌فرماید: اینها اجر و پاداشی نزد خداوند دارند و چون ارزش اجر نزد خداست، پس خیلی بزرگ است. سپس می‌فرماید: بر اینها هیچ خوفی نیست، از هیچ چیزی خوف‌ناک نیستند و اندوهگین هم نخواهند شد به جهت اینکه بهترین وظیفه را انجام می‌دهند.

ربا بیماری فرد و جامعه است که در مقابل فرهنگ انفاق و قرض‌الحسنه قرار دارد
استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم با بیان اینکه خداوند متعال بعد از بیان این مسائل، مسأله ربا را مطرح فرموده است گفت: آن سلامت کامل جامعه که با انفاق و صدقات و رسیدگی به جامعه و مستمندان و گرفتاران به دست می‌آید و کمک به رشد افراد در امور اقتصادی و معنوی می‌کند و چنان فرهنگ عظیمی است که حتی منت، اذیت و گفتار ناشایست در آن راه ندارد، بیماری خطرناکی به عنوان ربا در مقابلش برمی‌خیزد.

رباخواران با وسوسه شیطان دیوانه می‌شوند
آیت‌الله احمدی فقیه با اشاره آیه 275 سوره بقره گفت: به این آیه دقت کنید خداوند می‌فرماید:
«الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبَواْ لَا یَقُومُونَ إِلَّا کَمَا یَقُومُ الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطَانُ مِنَ الْمَسّ‏ِ ذَالِکَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ إِنَّمَا الْبَیْعُ مِثْلُ الرِّبَواْ وَ أَحَلَّ اللَّهُ الْبَیْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبَواْ فَمَن جَاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَانتَهَی‏ فَلَهُ مَا سَلَفَ وَ أَمْرُهُ إِلیَ اللَّهِ وَ مَنْ عَادَ فَأُوْلَئکَ أَصْحَبُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَلِدُون‏»؛
یعنی کسانی که ربا می‏خورند، بر نمی‏‌خیزند مگر مانند کسی که بر اثر تماسّ شیطان، دیوانه شده است. این، به خاطر آن است که گفتند: «داد و ستد هم مانند ربا است» در حالی که خدا بیع را حلال کرده، و ربا را حرام! و اگر کسی اندرز الاهی به او رسد، و (از رباخواری) خودداری کند، سودهایی که در سابق به دست آورده، مال اوست و کار او به خدا واگذار می‏‌شود (و گذشته او را خواهد بخشید.) امّا کسانی که بازگردند (و بار دیگر مرتکب این گناه شوند)، اهل آتشند و همیشه در آن می‏‌مانند.
این استاد درس خارج حوزه علمیه با اشاره به اینکه شیطان، این افراد را خبطشان کرده و دیوانه و بیچاره‌شان کرده است، ابراز داشت: این افراد در دنیا هم به واسطه این ربا خوردن گرفتار مسأله خبط و وسوسه شیطان شده‌اند و از این کارشان نیز دست بر نمی‌دارند و حرفشان این است: بیع و معامله مثل رباست. چه فرقی دارد! مگر بیع چه کار می‌کند؟ اگر مثلا در بیع، برنج و میوه‌‌ای می‌‌فروشیم و سود می‌کنیم در ربا نیز همینطور است؛ ما پولی می‌دهیم و در عوض آن، چیزی اضافه‌تر می‌گیریم و فرقی نمی‌کند.

قرآن کریم، مصلحت دنیا و آخرت مردم را دوستانه بیان می‌کند
آیت‌الله احمدی فقیه تأکید کرد: بیع مانند ربا نیست. در بیع، حرکت و تجارت حلال است و جریان صحیحی وجود دارد. خداوند بیع را حلال کرده و در بیع، شما کسب و تجارت می‌کنید و استفاده و سودی می‌برید و این درست است. اما وقتی از مال خود بخواهید ربا بگیرید، درست نیست و خداوند ربا را حرام کرده است.
وی با اشاره به اینکه رباخواران با این بیان که بیع مثل رباست، می‌خواستند بر عمل خود باقی بمانند، افزود: خداوند خط بطلان روی ربا کشید و فرمود: بیع حلال است و ربا حرام است. ما باید این عبارات را با لحاظ خصوصیت آیات معنا کنیم. یعنی این قرآن نامه‌ای است از محبوب و از دوست که به دوست و مخلوق آمده است و دوستانه موعظه می‌کند به اینکه بعضی کارها برای تو جبران ندارد و خسارت دارد و بعضی کارها برای تو خوب و مفید است.

از گذشته رباخواری که توبه کرده، بازخواست نمی‌شود
آیت‌الله احمدی فقیه با اشاره به اینکه حقیقت قرآن که یک حقیقت الهیه عالی معنویست، تنزل پیدا کرده و تبدیل به نامه‌ای شده که ما از آن بتوانیم بهترین استفاده و بهره دنیا و آخرت را ببریم گفت: به همین جهت است که در ادامه آ‌یه ربا می‌بینیم خداوند می‌فرماید اگر این موعظه پروردگار در او اثر کرد و متنبه شد و دیگر ربا را انجام نداد، از آنچه که گذشته، دیگر مواخذه‌اش نمی‌کنیم.
وی در توضیح عبارت «و أمره إلی الله؛ و کار او به خدا واگذار می‏‌شود» گفت: این فرد امرش به خدا می‌رسد و خدا جبران می‌کند. حالا که موعظه در او اثر کرده از کارهای قبلی‌اش مواخذه دنیایی برداشته می‌شود و آن قسمت که مربوط به آخرت است، مربوط به ایمان و اعتماد و نیت اوست، به خداوند بر می‌گردد. اما اگر خدای نکرده پس از اینکه فهمید که ربا حرام است، باز سراغ ربا رفت و از کار حرام ربا دست نکشد، بداند که اهل جهنم است و در آن جاودانه است و تا ابد در آتش می‌‌سوزد.

ربا خواری جنگ با خدا و رسول خداست
این استاد حوزه علمیه با اشاره به آیه 278 و 279 سوره بقره گفت: خداوند می‌فرماید:
«یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ اللَّهَ وَ ذَرُواْ مَا بَقِیَ مِنَ الرِّبَواْ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ - فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْبٍ مِّنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِن تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُءُوسُ أَمْوَالِکُمْ لَا تَظْلِمُونَ وَ لَا تُظْلَمُونَ»؛
«ای کسانی که ایمان آورده‏اید! از (مخالفت فرمان) خداوند بپرهیزید، و آنچه از (مطالبات) ربا باقی مانده، رها کنید اگر ایمان دارید - اگر (چنین) نمی‏کنید، بدانید خداوند و رسولش، با شما پیکار خواهند کرد! و اگر توبه کنید، سرمایه‌‏های شما، از آنِ شماست [اصل سرمایه، بدون سود] نه ستم می‏کنید، و نه بر شما ستم وارد می‌‏شود.»
وی در توضیح این آیات گفت: اگر مثلا نصف ربا را گرفته‌اید و برای زمان جاهلیت شما بوده و الآن در وسط کارید، بقیه را باید دور بریزید و نگیرید و رها کنید. نگویید ما چون قراردادمان را قبلا بسته‌ بودیم و حالا با اینکه آیه هم نازل شده و موعظه پروردگار آمده، باز ربا را ادامه دهیم و تا آخر برویم. بلکه بقیه را رها کنید.
آیت الله احمدی فقیه تاکید کرد: خداوند می‌فرماید اگر اهل ایمان هستید، بقیه ربا را رها کنید تا خداوند اجر و پاداش خودش برایتان قرار دهد.
استاد حوزه علمیه اضافه کرد: اینجا یک مسأله بسیار با عظمت است. کسانی که اهل ربا باشند و آن را رها نکنند، اینجا دیگر جای محاربه است. یعنی اگر ربا را ترک نکردید بدانید که به جنگ با خدا و رسول می‌‌روید، اینجا دیگر جنگ با شخص نیست، جنگ با جامعه تنها نیست. فکر نکنید که فقط حق عده‌ای را از بین می‌برید و جامعه را ضایع می‌کنید بلکه جنگ با خدا می‌کنید. آگاه و مطلع باشید ربا خوردن جنگ با خدا و رسول خدا صلی الله علیه است و باید حکومت اسلامی به شدت با ربا خواری چه فردی و شخصی باشد و چه دولتی و حقوقی باشد برخورد کند.
احمدی فقیه افزود: آیه در اینجا اشاره می‌کند حالا که ربا را گرفتید و توبه کردید، اصل مال که به افراد قرض دادید، مال خودتان باشد ولی ربای آن را نگیرید. نه ظلم و ستم بکنید، نه ظلم و ستم بکشید. نه اینکه اصل مالتان را نگیرید و به شما ستم شود و نه اینکه بیشتر بگیرید و به دیگری ستم کنید.
وی بیان کرد: در آیه بعد یعنی آیه 280 سوره بقره می‌فرماید:
«وَ إِن کاَنَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلیَ‏ مَیْسَرَةٍ وَ أَن تَصَدَّقُواْ خَیرٌْ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُون‏»؛
«و اگر (بدهکار،) قدرت پرداخت نداشته باشد، او را تا هنگام توانایی، مهلت دهید! (و در صورتی که براستی قدرت پرداخت را ندارد،) برای خدا به او ببخشید بهتر است اگر (منافع این کار را) بدانید»
احمدی فقیه توضیح داد: از نکات بسیار زیبای این آیه این است که می‌فرماید: اگر می‌بینید طرف مقابلتان تنگ دست است به او مهلت دهید تا اصل مال را بدهد. قدری صبر کنید تا در راحتی قرار بگیرد و دستش باز شود تا بتواند مال شما را پس دهد. و اگر مشاهده کردید که خیلی گرفتار و تنگ دست است که حتی اصل مال را هم مشکل دارد که بپردازد، صدقه بدهید که بسیار عالی است.
این استاد درس خارج حوزه علمیه قم در پایان بخش اول این گفتگو به آیه 281 اشاره کرد و گفت: بعد از این سفارش‌ها خداوند فرمود:
«وَ اتَّقُواْ یَوْمًا تُرْجَعُونَ فِیهِ إِلیَ اللَّهِ ثُمَّ تُوَفیَ‏ کلُ‏ُّ نَفْسٍ مَّا کَسَبَتْ وَ هُمْ لَا یُظْلَمُون‏»؛
«و از روزی بپرهیزید و بترسید که در آن روز، شما را به سوی خدا بازمی‏‌گردانند سپس به هر کس، آنچه انجام داده، به طور کامل باز پس داده می‏شود، و به آنها ستم نخواهد شد.»
آیت الله احمدی فقیه توضیح داد: چون هر چه می‏‌بینیم، نتایج اعمال خودمان است. بالاخره همه ما در آخر، خواهیم یافت که در محضر خدا هستیم و هیچ کس آنجا ظلم نمی‌‌کند و عدالت برقرار است. لذا از همین جا درست رفتار کنیم که آنجا در عذاب و گرفتاری و مواخذه قرار نگیریم.
ادامه دارد ...
* در بخش دوم این گفت‌وگو می‌خوانید:
ـ ضرورت رعایت ضوابط شرعی در بانک‌ها
ـ مسئله دیرکرد‌ در بانک‌ها
ـ ضرورت واقعی بودن معاملات و عقود شرعی
ـ نیاز به تخصصی شدن کار و فعالیت بانک‌ها
ـ ضرورت تجدید نظر در نظام بانکداری کشور
ـ تضعیف ایمان و پذیرفته نشدن عبادت از آثار اولیه رباست
ـ تکلیف سودهای بانکی چیست؟

سلام و درود و تبریک ایام موسم حج
علت به کاربردن کلمه «عمیق» در این آیه؟
در این آیه از کلمه «عمیق» استفاده شده است و این یکی از نشانه های اعجاز علمی قرآن حکیم است. اگر زمین مسطح بود می توانست از کلمه «بعید» یا مشابه آن استفاده شود ولی به خاطر کرویت (بیضوی) زمین از کلمه «عمیق» استفاده شده است که در علم آن زمان هنوز کرویت زمین مشخص نشده بود.

سلام و درود
در کلمه «خَلَقَهُنَّ» نون تأنیث برای جمع مؤنث است و به تعدد خورشیدها و ماه ها برمی گردد و این خود یکی از نشانه های اعجاز علمی در قرآن حکیم است. در حال حاضر علم نجوم نیز به تعداد بسیاری از خورشیدها و منظومه های مختلف و انواع ماه ها پی برده است.

بسم الله الرحمن الرحیم
تدبّر چیست؟ اشاره‌ای به معنای تدبّر.
تدبر، ضمن اینکه با حواس انسان و عناصر تفکر، تعقل، تفقه، تذکر و تأمّل آمیخته است، در درجه و مراتب بالاتری از آن‌ها قرار دارد. تدبّر، علاوه‌بر اینکه عوامل و خصوصیات یک امر را در نظر دارد، به عواقب و نتایج آن نیز می‌پردازد. تدبر، با قلب پاک چه از لحاظ ظاهر و باطن سروکار دارد. تدبّر، تعامل فکر و دل و عمل است. تدبّر، همراه با ذهنی روشن و بینا و برداشت عمقی و باطنی از آیات قرآن حکیم می‌باشد. تدبّر، نفوذ آگاهانه کلام الاهی در قلب و جریان آن در شریان‌های وجود انسان مؤمن و پرهیزکار برای ایجاد تحول و خدایی شدن و همراه با اندیشیدن و ایمان و هدایت و رشد و آرامش و طهارت و کمال انسانی است. کلید سعادت و رستگاری، تدبر در آیات قرآن مبین همراه با عترت، علیهم‌السلام، و تسلیم در برابر آن‌ها است.
از ریشه «دبر» ۴۴ کلمه در قرآن عظیم آمده است و دو آیه به تدبر در قرآن حکیم سفارش شده است (آیه ۸۲ سوره نسا و آیه ۲۴ سوره محمد).

اوّلین آیه‌ای که با کلمه‌ی «ربّنا» شروع می‌شود، در این آیه ذکر شده است.

بسم الله الرحمن الرحیم
گزارش سومین جلسه نقد و بررسی مورخ 14 اسفند با موضوع اثر انگشت منحصر به فرد انسان

موضوع: اثر انگشت
آیات: أَ یَحْسَبُ الْإِنْسانُ أَلَّنْ نَجْمَعَ عِظامَهُ (3) بَلى‏ قادِرینَ عَلى‏ أَنْ نُسَوِّیَ بَنانَهُ (القیامه:4)
ترجمه: آیا آدمى مى‏پندارد که ما استخوانهایش را گرد نخواهیم آورد؟ (3) آرى! قادریم که (حتى خطوط سر) انگشتان او را موزون و مرتب کنیم»
ارائه دهندگان: خانم غروی و مهندس شناسا
داوران: آقایان دکتر حمیدرضا ربیعی (دانشگاه علم وصنعت)، حجه الاسلام دکتر محمد سادات منصوری (دانشگاه شهید بهشتی)، حجه الاسلام دکتر محمود متوسل (دانشگاه تهران)
گزارش جلسه:
در تاریخ 14/12/90 سومین جلسه نقد و بررسی اعجاز قرآن در مؤسسه‌ی فرهنگی تبیان رأس ساعت 18 برگزار گردید.
مشروح جلسه:
پس از قرائت قرآن، آقای مهندس ابراهیم شناسا بحث خود را با بیان تاریخچه تشخیص هویت آغاز نمود و سپس به شرح روش های تشخیص هویت و سیستم های بیومتریک از جمله اثر انگشت پرداخت. در این میان، بحث ویژه¬ای روی الگوی رگ های انگشتان و منحصر به فرد بودن آن ها داشت. سپس بررسی مقایسه ای میان روش های مختلف بیومتریک عنوان نمود که در نتیجه مشخص گردید تصاویر رگ های درونی انگشت و پس از آن اثر انگشت از همه روش ها دقیق تر بوده است.
سپس تاریخچه علمی انگشت نگاری را بیان نمود و نیز اشاراتی به تاریخچه اثر انگشت قبل از میلاد داشت. پس از آن به اثبات انحصار اثر انگشت هر فرد پرداخت که از روی آمار ریاضی و فرمول های ارائه شده بدست آمده است؛ تا آنجا که احتمال یکی بودن اثر انگشت دو فرد 10 به توان 80- می¬رسد. و این مقدار از کل تعداد بشری که روی کره زمین آمده بیشتر است. یعنی این احتمال نزدیک به صفر است.
بعد از آن خانم غروی به بررسی قرآنی این موضوع پرداخت. بررسی ریشه لغات: «عِظام: استخوان ها» و «نُسَوِّیَ: که به معنی هماهنگی و برابر کردن است» و نیز واژه «بنان» که به معنی انگشتان و اطراف انگشتان (سر انگشتان) است. بنابراین عبارت «نسوی بنانه» به معنی باز¬آفرینی انگشتان و سر¬انگشتان خواهد بود و کلمه «بلی» تأکیدی است که نه تنها استخوان¬های او را جمع می نماییم؛ بلکه سر انگشتان اورا نیز بازسازی می¬کنیم.
و نیز آیات مرتبط در مورد سؤالاتی که منکرین معاد درباره این مسئله داشتند مطرح شد.
همچنین بحث معاد جسمانی و داستان انبیاء در این مورد و سؤالات ایشان مطرح گردید و در آخر نتیجه¬گیری بر مبنای همان دو سؤال اساسی منکرین معاد و پاسخ قرآنی به آن عنوان شد. که بر این اساس اعجاز علمی آیه ثابت می¬شود.
نقد و بررسی ادعا توسط اساتید و حضار:
آقای دکتر ربیعی:
چون بشر با دست کار می¬کرده، سابقه اثر انگشت به عنوان الگو به قبل از اسلام یعنی به بابلیان و دوران قبل از میلاد باز می¬گردد. اما به عنوان یک ویژگی UNIQUE (منحصر به فرد) استفاده نمی شده است. اثر انگشت سیصد سال پس از میلاد برای شناسایی نیز استفاده می¬شد اما در مورد اینکه یونیک بوده و برای هر فرد انحصار داشته است شواهد خاصی در دست نیست.
ایشان بر این باور بودند که دلایل ارائه شده در جلسه چندان محکم نبوده و این گونه قابل تطبیق با آیات نمی باشد چراکه ممکن است منظور آیه بازسازی استخوانهای انگشتان باشد کما اینکه امروزه استخوانهای ریز انسان را نیز بازسازی می کنند.
خانم غروی: آن مواردی که از قبل از اسلام فرمودید طبق شواهدی که جمع¬آوری شده، در مورد خطوط سر انگشت نبوده، بلکه شکل و فرم انگشتان و دست مطرح بوده است. البته هدف از این جلسه نیز رفع اشکالات موجود و تصحیح مطلب می باشد.
دکتر طالب پور: سؤال آقای دکتر خیلی خوب بود و اساسی¬ترین سؤال در این زمینه است. اگر در آیه دقت کنیم: ابتدا با لفظ «بلی» می فرماید: «می توانیم»؛ ولی چرا با عبارت: «قادِرینَ عَلى‏ أَنْ نُسَوِّیَ بَنانَهُ» ادامه یافته؟ در تفاسیر آمده است که این جمله حالیه است. بعلاوه سر انگشتان برای مردم آن دوره اصلاً شناخته شده نبوده است. پس حداقلِ استنباط ما این است که اثر انگشت مسأله ویژه ای است که آیه به آن اشاره دارد. با توجه به بحث معاد در قرآن و شبهات منکرین معاد و پاسخ های قرآن این سؤال نیز مطرح است که آیا ما جاودانه هستیم؟. مثلاً حضرت ابراهیم می خواست بداند آیا ویژگی های افراد دوباره برمی گردد؟ که خداوند با مثال [زنده نمودن] مرغ ها که در قرآن آورده، به آن پاسخ داد.
در آیه مورد نظر یا می توانیم بگوییم: به این ویژگی ها اشاره کرد و یا اینکه: پاسخ به سؤال دوم را با اشاره به ویژگی های منحصر به فرد آن بیان کنیم.
دکتر ربیعی: قسمت اول سؤال مورد تأکید است. تفسیر علامه در این زمینه چیست؟
خام غروی: بیان علامه نشان می دهد ظرافت هایی در دست انسان است که در حیوانات نیست و به باز آفرینی آن اشاره شده و به این دلیل خداوند به آن اشاره نموده است.
دکتر سادات منصوری: ظاهراً سؤال اساسی در این آیات این است که چرا [خداوند] در میان اعضای بدن سر انگشتان [را مثال زده که] به صورت اول در می آید. که البته به نظر علامه انحصار از آن بر نمی آید. به هر حال 1. مطابق علم و دانش آن روز هم مردم این ظرافت ها را تشخیص می دادند.
2. در اسلایدی که از بیان تفاسیر ارائه شد، معلوم بود که کل انگشت را باید در نظر بگیریم. و با توجه به آیه ی «وَ اضْرِبُوا مِنْهُمْ کُلَّ بَنانٍ» (الانفال:12) که در قرآن آمده تنها مفهوم انگشتان از بنان در می آید.
3. در اسلاید هفتادم سؤال دومی که مردم داشتند این گونه مطرح شد که: چطور شناسایی افراد انجام می شود؟ که این سؤال به نظر می¬رسد در بیان قرآن وجود نداشته باشد. اگر این سؤال مورد خدشه باشد، اساس استدلال این ادعا مورد تردید واقع می شود.
دکتر ربیعی: این سؤال هم مطرح است که به فرض صحت ادعا، چرا قرآن از میان روش های بیومتریک فقط اثر انگشت را بیان کرده و مثلاً عنبیه را مطرح نفرموده است.
دکتر طالب پور: طرح یک مورد از روش های بیومتریک در قرآن کفایت می¬کند که اعجاز علمی آیه مزبور اثبات گردد. در مورد سؤال حاج آقا: ما ممکن است سؤالات مختلفی داشته باشیم و قرآنی که (تبیاناً لکل شیء) وکتاب هدایت برای عالمیان است باید به آن پاسخ گوید.
اما پاسخ به سؤال پیامبرانی چون حضرات عزیر و ابراهیم علیهماالسلام متفاوت است. در مورد ابراهیم (ع) خداوند هم زنده کردن و هم به شکل اول بازگشتن اعضاء را نمایان می¬سازد.
دکتر فقیهی: احتمالی که مطرح شد 10 به توان80- نزدیک به صفر است اما غیر ممکن نیست مثل اینکه بگوییم در همین لحظه یک پسر به دنیا بیاید که این احتمال نزدیک به صفر است ولی غیر ممکن نیست. این نشان می دهد منحصر به فرد نمی تواند باشد.
دکتر طالب پور: فقره دوم آیه نه برای خداوند و نه برای مردم آن زمان مهم نبوده است.
آقای احمدی فقیه از سازمان انرژی اتمی: ما خودمان را محدود به یک معنی استقلالی در مورد اثر انگشتان کردیم اما این عظام معانی دیگری هم دارد. از جمله کامل شدن. لذا می تواند بحث عنبیه را هم شامل شود.
دکتر طالب پور: چنین معنایی را در مورد لغت عظام نداشتیم! و این استدلال بعید به نظر می رسد.
دکتر متوسل: باید برای اثبات یک معجزه قرآنی چندین مورد را اثبات کنیم. حداقل چیزی که در واژه بنان مد نظر است انگشت و سر انگشت است. اما حداقل چیزی که آیه می¬رساند، خود انگشت است. تا چه رسد به خطوط انگشت و سر انگشت. آیه حتی به خطوط هم اشاره ندارد. نکته دیگر اینکه قرآن به قدرت های الهی اشاره می کند. مثل این آیات: «أَ لَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَیْنَیْنِ» (8) «وَ لِساناً وَ شَفَتَیْنِ» (البلد:9)
اگر به این شکل برخورد کنیم به نظر می¬ رسد، قرآن در مقام بیان مطلب نباشد و این ادعا به آن تحمیل می شود.
دکتر طالب پور: البته در معانی بنان، راه های فرعی نیز داشتیم که می تواند به خطوط اشاره داشته باشد.
دکتر متوسل: این معنا خطوط را نشان نمی دهد. حداکثر سر انگشت را نشان می دهد.
دکتر طالب پور: مطلب مهمتر آنکه سیاق این آیه نشان می دهد که خداوند در مقام بیان ویژگی هایی خاص انگشتان است.
دکتر حسینی خامنه (متخصص ارتوپدی) از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی: چون بحث عظام است، به نظر من ریزترین استخوان های بدن یعنی 26 عدد استخوان های دست را در بر می گیرد. پس به همان عظام بر می گردد نه سر انگشت. و استخوان خود بند انگشت از همه ی استخوان ها ریزتر است. در مورد فرمایش شما باید روی بنان بحث کنیم نه سر انگشتان.
دکتر حسن زاده استاد تشریح و جنین شناسی دانشگاه تهران: همان طور که دکتر حسینی فرمودند خصوصیات انگشتان بسیار خارق العاده است بلکه از مغز انسان نیز خارق العاده تر است. ساختار خود انگشتان از سر انگشت پیچیده تر است. حال سؤال این است آیا در قرآن بحث چشم وگوش نیامده، چرا آن ها را به عنوان اعجاز در نظر نمی گیریم؟ آیا علمی که مردم در مورد عنبیه داشتند همان است که الان دارند؟
آقای مصلح از مؤسسه قرآن پژوهشی شیراز: در مورد واژگان کلیدی مبحث مهم، واژه شناسی تاریخی است. نظر به آیات دیگر مثل این آیه: (الَّذِی خَلَقَ فَسَوَّى وَ الَّذِی قَدَّرَ فَهَدى‏) هماهنگی و برنامه ریزی در ماده (قدر) می باشد و (نسوی) به معنی جدا و سوا کردن است نه به معنی هماهنگی.
دکتر طالب پور: در اینجا زمان جلسه به پایان رسید . انشاءالله پاسخ باقی سؤالات جمع آوری شده بزودی بر روی سایت نمایان می گردد. نکته ای که باید عنوان گردد اینست که ما اکنون در مقام تبیین مسأله هستیم؛ در این جلسات اعجاز علمی برخی از موارد ادعایی اثبات می¬گردد و برخی اصلاح و یا رد می¬شود.
دکتر فقیهی: مسأله مهم برخورد با یک مسأله علمی است و متد کار برای ما مهم است و در اینجا با دید انتقادی این کار صورت می¬گیرد. همچنین بر خلاف سایر مواردی که در دنیای کنونی مطرح است، در جلسات انجمن علمی اعجاز قرآن ایران نظرات اساتید حوزه و دانشگاه با هم جمع و تبادل افکار صورت می گیرد.
منبع: سایت علمی اعجاز قرآن

بسم الله الرحمن الرحیم
سوره زلزال آخرین سوره ی کاملی است که تمام آیات آن یکجا نازل شده است. شماره ترتیب این سوره در مصحف شریف برابر 110 می باشد که اشاره ای به نام عزیز «علی» علیه اسلام دارد که قرآن عظیم به دست توانای او سپرده شده است...