1 مفسران برآن اند که مقصود از «نسل آدم» در این آیه همان ادریس پیامبر است که در آیات پیشین از او یاد شد؛ زیرا او جدّ پدرى نوح بود؛ و مقصود از «دودمان نوح» همان ابراهیم علیه السلام است؛ زیرا او از نوادگان نوح بود و منظور از «نسل ابراهیم» همان اسماعیل و اسحاق و یعقوب هستند و مقصود از دودمان اسرائیل (یا یعقوب) همان موسى، هارون، زکریا، یحیى و عیسى هستند که در آیات پیشین از آنان یاد شد
2 مقصود از هدایت یافتگان و برگزیدگانى که با شنیدن آیات الهى سجده مى کنند و سیلاب اشکشان جارى مى شود، یا همان پیامبرانى است که در این آیه از آنان یاد شد و یا اعم از آنان است که شامل غیر پیامبران نیز مى شود البته تفسیر دوم با ظاهر آیه سازگارتر است و در احادیث نیز بدان اشاره شده است

1- یادآورى نعمت‌هاى ویژه خداوند، عامل محبّت الهى است. «ذِکْرُ رَحْمَتِ رَبِّکَ»
2- یاد اولیاى خدا یک ارزش است. ذِکْرُ ... زَکَرِیَّا
3- عبادت ودعا، زمینه‌ى دریافت رحمت است. رَحْمَتِ رَبِّکَ‌ ... إِذْ نادى‌ رَبَّهُ‌
4- از نقش دعا در تحوّلات زندگى بشر غافل نشویم. «إِذْ نادى‌» پیامبران نیز براى حل مشکلات خویش به دعا روى مى‌آورند.
5- مؤمن هرگز احساس تنهایى نمى‌کند. «إِذْ نادى‌ رَبَّهُ»
6- اگر خداوند بخواهد نداى مخفى بندگان خالص را براى تاریخ علنى مى‌کند. «نِداءً خَفِیًّا»
7- دعاى پنهانى با ارزش‌تر است، چون به اخلاص نزدیک‌تر است. «نِداءً خَفِیًّا»

خدواند متعال صریحادر این آیه اشاره به جن میکندواگر منظورش شیطان یا شیاطین بود واضح به آن اشاره مینمود..ظاهرا مشرکان برطاعفه یا احدی از جن وجنیان مقام الوهیت یاتشریک در امر ربوبیت داده بودند وپروردگار بانزول این ایه خط بطلانی بر ان اعتقاد میکشد..تعمیم ظاهر ایه با انتصاب به شیطان یا اخص ابلیس که از طائفه جنیان بوده سازگار نیست.....الله اعلم

قلب مومن همواره باید متوجه بر این افتقار باشد...این انقیاد به اقتقار است که ادمی را غنی وابواب رحمت الهی را بر او میگشاید وآدمی به جهان غنای ربانی ورود پیدا میکد...این صفتی است که به اضداد عمل میکند...یعنی فقری که انسان را به کمال غنا میرساند...زیرا درگاه او مبری از هر کاستی وفقراست.

شفاعت با اذن الهی توسط انبیا و اولیاوابدال و....برصفت ها واقع میشود...یعنی مومنی که دارای لغزش های نفسانی،تکبر،شهوت مبتنی بر مشتهیات نفسانی ،وسایر نواقص است،نواقص صفاتی او به سبب هدایتش در این جهان وایمان وانقیاد او و....با فیض الهی در وادی جاوید و وساطتت اوتادی که ذکر شد اصلاح میشود...وانسان در ودای که مشتهیات نفسانی در آن واقع نیست باصورتی وارد جنت الهی وارد میشود که تمام صفات رذیله از وی منزه گشته ودرسلامت کامل به وادی السلام که همان عرصه ابدی حیات است وارد میشود...وعلت آن هم این است که حضرت ربوبی میفرماید(وسعت رحمتی کل شی)که اگر رحمتش بر غضبش وسعت نمیافت امکان شفاعت بکلی زائل میگشت و چه خاسر میشدو نگون بخت آدمی!!!!

1 در این آیات قرآن نامى از «معلم» برده نشده است، و تنها با عنوان «بنده ى خدا» از او یاد شده است او مردى دانشمند بود که از اسرار جهان آگاهى داشت و معلّم موسى شد، ولى از برخى احادیث استفاده مى شود که او پیامبرى بود که از عمرى طولانى برخوردار شده است
2 «بندگى خدا» مقامى بس بلند است که زمینه ساز رحمت خدا و استفاده از دانش الهى است آرى؛ از بزرگ ترین افتخارات انسان هاى آزاده آن است که بنده ى راستین خدا هستند؛ زیرا هرکس بنده ى خدا بود از بند شیطان، نفس، بت ها و مستکبران آزاد مى شود
3 مقصود از «رحمتى از نزد خدا» که بر معلم موسى فرود آمده بود، مقام نبوت یا عمر طولانى و یا استعداد شایان وسیع و شرح صدرى است که خدا به او داده بود تا پذیراى علم الهى گردد 4 دانش معلم موسى یک علم عادى نبود، بلکه علمى از نزد خدا بود به طورى که او را بر اسرار جهان و رموز حوادث آگاه مى ساخت

1 این آیه پاسخى به ثروتمندان غافل و هواپرست است که از پیامبر صلى الله علیه و آله مى خواستند مؤمنان فقیر را از اطراف خود براند در این جا به آنان پاسخ مى دهد که برنامه ى ضد طبقاتى اسلام و معارف آن حق است و تغییر نمى کند، پس هرکدام مى خواهید، با همین شرایط ، ایمان آورید یا کافر شوید
2 نکته ى جالب آن است که در این آیه، براى کافران ثروتمند و ستمکار همان تشریفاتى را بیان کرده که آنان در این جهان دارند؛ یعنى آنان در دنیا خیمه هاى بلند و اشرافى دارند و در هنگام تشنگى خدمتکاران را صدا مى کنند تا نوشابه هاى مختلف بیاورند و باده گسارى مى کنند و در رستاخیز نیز چنین است، لکن در قیامت خیمه اى از آتش دارند و نوشابه اى داغ برایشان مى آورند

1 وقتى که یکى از اصحاب کهف براى تهیه ى غذا به شهر آمد، چون سیصد و نه سال از زمان آنها گذشته بود، طرز لباس پوشیدن، سخن گفتن، قیافه ها، معمارى ساختمان ها و حتى حکومت شهر تغییر کرده بود و سلطانى خداپرست و صالح بر مردم حکومت مى کرد جوان مردى که براى تهیه ى غذا آمده بود، مى خواست بهاى غذا را با سکه ى نقره اى زمان دقیانوس بپردازد و همین مطلب موجب شد تا مردم گمان کنند که گنجى یافته و پس از پرسش هاى متعدد او را شناختند
2 برخى مفسران حکایت کرده اند که در آن زمان مسأله ى معاد جسمانى به یک شبهه ى جدّى براى مردم تبدیل شده بود و گروهى مخالف و موافق آن بودند، اما همین که اصحاب کهف پس از سیصد سال برانگیخته شدند و به شهر آمدند، شبهه ى معاد جسمانى حلّ شد

شأن نزول: روایت شده که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله شبى در مکه و در حال سجده خدا را با نام «رحمان و رحیم» مى خواند مشرکان بهانه جو گفتند: ببینید این مرد دو خدا را پرستش مى کند، در حالى که مى پندارد موحّد است آیه ى فوق بدین مناسبت فرود آمد و به آنها پاسخ داد که همه ى این نام هاى نیکو از آن خداست

1 قرآن کریم در حدود 20 تا 23 سال در مکه و مدینه و در حالات و مکان ها و زمان هاى مختلف بر پیامبر صلى الله علیه و آله فرود آمد و بیانگر حقوق اجتماعى، سیاسى و عبادى مسلمانان بود و وظایف آنان را در مواقع جنگ و صلح روشن مى کرد؛ ازاین رو ممکن نبود که این کتاب یکجا بر مردم فرود آید و همه چیز را بیان کند؛ چرا که بسیارى از حوادث اتفاق نیفتاده بود
2 نزول تدریجى قرآن داراى حکمت ها، فواید و آثارى بود که برخى از آنها عبارت اند از: الف) قرآن کتاب علمى تنها نبود که نویسنده اى آن را در مدت کوتاهى به نگارش درآورد، بلکه قرآن کتاب علم و عمل، کتاب زندگى و دستور العمل روزمره ى زندگى مسلمانان بود که به مناسبت وقوع حوادث و پرسش ها فرود مى آمد ب) قرآن کتاب اجرایى بود و ابلاغ و اجراى تمام مطالب آن در یک زمان براى همه ى مردم مشکل بود؛ یعنى همان طور که نمى توان به یک کودک تمام مطالب درسى دبستان تا دانشگاه را یکجا تعلیم کرد، مطالب قرآن نیز در یک زمان قابل ابلاغ و اجرا نبود ج) نزول تدریجى قرآن و پیاده شدن جزء به جزء آن براى پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله نیز آسان تر بود و سبب ارتباط دایمى او با منبع وحى و تقویت روحیه ى او مى گردید