ابن بابویه می گوید : پدر م برای ما روایت کرد: از جعفربن محمد صوفی نقل می کند: از ابو جعفر محمدبن علی الرضا علیه السلام پرسیدم: ای فرزند رسول خدا! چرا پیامبر صلی الله علیه وآله اُمّی نامیده شد؟ فرمود: مردم چه می گویند: گفتم : آنها می پندارند که پیامبر به دلیل آن که قادر به نوشتن نبود، امّی نامیده شد.
ایشان فرمود: دروغ می گویند؛ لعنت خدا بر آنها باد! چگونه چنین چیزی ممکن است در حالی که خداوند در قرآن می فرماید:" هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِّنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ" چگونه می توانست چیزی را آموزش دهد که خود آن را فرا نگرفته است؟ به خدا قسم ! رسول خدا صلی الله علیه وآله می خواند و به هفتاد دو - و یا فرمود: به هفتاد و سه - زبان می نوشت؛ ایشان به این دلیل امّی نامیده شد که از اهل مکه بود و مکه از " اُمّهات قُری" بود و این همان چیزی است که خداوند می فرماید:" لِتُنذِرَ اُمّ القُری وَ مَن حَولَها" (سوره انعام آیه 92) ( برای اینکه (مردم) اُمّ القری(= مکه) و کسانی را که پیرامون آنند هشدار دهی)

سند بزرگ بر فضیلت اهل بیت پیامبر (ص)
ابن عباس می گوید:امام حسن و امام حسین(ع) بیمار شدند. پیامبر (ص) با جمعی از یاران به عیادتشان آمدند و به حضرت علی (ع) گفتند: ای ابوالحسن، خوب بود نذری برای شفای فرزندان خود می کردی . حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) و فضه- خدمتکار ایشان- نذر کردند که اگر آنها شفا یابند ، سه روز روزه بگیرند. طبق بعضی از روایات ، امام حسن و امام حسین نیز نذر کردند روزه بگیرند. چیزی نگذشت که هر دو شفا یافتند. در حالی که از نظر مواد غذایی دست خالی بودند، حضرت علی (ع) سه من جو قرض کرد و حضرت فاطمه (س) یک سوم آن را آرد کرد و نان پخت. هنگام افطار، سائلی بر در خانه آمد و گفت: سلام بر شما ای خاندان محمد! مستمندی از مستمندان مسلمان هستم. غذایی به من بدهید، خداوند به شما غذاهای بهشتی مرحمت کند. آنها همگی مسکین را بر خود مقدم داشتند و سهم خود را به او دادند و آن شب جز آب ننوشیدند.روز دوم همچنان روزه گرفتند و موقع افطار، که غذا(نان جو) را آماده کردند، یتیمی در خانه آمد . آن روز نیز ایثار کردندو غذای خود را به او دادند و بار دیگر با آب افطار کردند. روز بعد را نیز روزه گرفتند. در سومین روز، اسیری هنگام غروب آفتاب بر در خانه آمد. باز هم سهم غذای خود را به او دادند. هنگامی که صبح شد، حضرت علی (ع) دست امام حسن و امام حسین (ع) را در دست گرفته، خدمت پیامبر رفت. هنگامی که پیامبر (ص) آنها را مشاهده کرد، دید از شدت گرسنگی می لرزند. فرمود: این حالی که در شما می بینم، بر من بسیار گران است. سپس برخاست و با آنها حرکت کرد. هنگامی که وارد خانه حضرت فاطمه (س) شدند، دیدند در محراب عبادت ایستاده؛ در حالی که شکم او از شدت گرسنگی به پشت چسبیده و چشم هایش به گودی نشسته بود پیامبر از این منظره بسیار ناراحت شد. در همین هنگام ، جبرئیل نازل شد و گفت: ای محمد، این سوره را بگیر که خداوند با داشتن چنین خاندانی به تو تهنیت می گوید. سپس سوره انسان را بر او خواند. بعضی گفته اند که از آیه 5 تا 22 در این هنگام نازل شد.

"و اما من جاءک یسعی" منظور ابن امّ مکتوم است( و اما آنکه با تلاش به سوی تو(پیامبرصلی اله علیه وآله) آمد.

"و ما علیک ألا یزکی" منظور این است که اگر شخصی ثروتمند باشد، دیگر برای تو اهمیتی ندارد که آیا شخص پاک و با تقوا هست یا نیست.

سپس عثمان را مورد خطاب قرار داد" اما من استغنی*فأنت له تصدی" یعنی این که: اگر ثروتمندی نزد تو بیاید، به وی توجه می کردی و مقامش را بالا می بردی

ابن امّ مکتوم پند سودش دهد؛ "او یذکر" گفت : یعنی این که رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم وی را پند دهد،" فتنفعه الذکری".

علی بن ابراهیم: در خصوص عثمان و ابن امّ مکتوم نازل شد. ابن امّ مکتوم، مؤذن رسول خدا صلی الله علیه وآله بود و نابینا بود. یاران رسول خدا صلی الله علیه وآلهوسلم نزد ایشان بودند و عثمان نیز آنجا بود که ابن امّ مکتوم وارد شد و رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم وی را بر عثمان مقدم کرد. پس عثمان ترشرویی کرد و روی برتافت. پس خداوند "عزّوجّل این آیات را نازل کرد: " عبس و تولی" منظور عثمان است" ان جاءه الاعمی و ما یدریک لعله یزکی" منظور این است که تو چه می دانی،شاید طاهر و پاک باشد، (ادامه در تفسیر آیات بعد...)

در روایت ابو جارود، از امام محمد باقر علیه السلام روایت شده است که : منظور از " و اذا النفوس زوجت"، بهشتیان با دوشیزگان نرم خو و زیبارو ازدواج می کنند. این در حالی است که هر کدام از دوزخیان، شیطانی همراه وی خواهد بود. جان های کافران و منافقان با شیاطین پیوند می خورد و این شیاطین، همنشین آنها هستند.
این تفسیر در تفسیر قمی نیز آمده ج2،ص200

این سخن شوخی نیست:
خداوند در دو آیه پیش به آسمان و زمین سوگند یاد کرد و در این آیه بیان می کند که برای چه سوگند خورده است. آری، قرآن سخنی است که حق و حقیقت را از باطل و ناراستی جدا می کند و سخنی نیست که در آن مطلبی غیر جدی وجود داشته باشد. پس آنچه که قرآن آن را حق می داند، بدون شک حق است و آنچه را که قرآن باطل معرفی می کند ، بدون شک باطل است.