سوره مبارکه بقره آیه 30 :
« وَإِذْ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلاَئِکَةِ إِنِّی جَاعِلٌ فِی الأَرْضِ خَلِیفَةً قَالُواْ أَتَجْعَلُ فِیهَا مَن یُفْسِدُ فِیهَا وَیَسْفِکُ الدِّمَاء وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَنُقَدِّسُ لَکَ قَالَ إِنِّی أَعْلَمُ مَا لاَ تَعْلَمُونَ »

ابتدا لازم است ترجمه خود آیه بیان گردد که اگر ترجمه آنگونه هست بیان شود ، بسیاری از اشکالات برطرف میشود.

از اینرو در اینجا عین ترجمه آیت الله مکارم شیرازی(حفظه الله) را تقدیم میکنم :

(بخاطر بیاور) هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان گفت «من در روی زمین ، جانشینی (=نماینده ای) قرار خواهم داد.» فرشتگان گفتند : «پروردگارا ! ، آیا کسی را در آن قرار میدهی که فساد و خونریزی کند؟! ما تسبیح و حمد تو را بجا می آوریم ، و تو را تقدیس میکنیم.» پروردگار فرمود : «من حقایقی رامیدانم که شما نمیدانید.»

این آیه نکات بسیاری را در خود جای داده که در اینجا به یکی از نکات آن اشاره میکنیم و باقی مطالب آن را انشاالله در جای خود به هنگامیکه تفسیر ترتیبی ما به آنجا رسید ادامه خواهیم داد …

ملائکه خدمت خداوند عرض کردند : «خداوندا ، آیا کسی را در زمین قرار میدهی که فساد و خونریزی کند؟!…»
سؤال میشود که :
ملائکه از کجا فهمیدند که قرار است انسانها اینگونه شوند؟
تقریبا اکثر تفاسیر به این مطلب اشاره کرده اند ، من جمله تفسیر گرانقدر مجمع البیان (اثر مرحوم طبرسی) و احتمالاتی را برای آن بیان کرده اند که در اینجا دو احتمال را ذکر مینماییم:
خداوند بطور اجمال ، آینده انسان را برای ملائکه بیان فرموده بود ، و از همانجا ملائکه به عاقبت برخی انسانها پی بُردند.
حضرت آدم ، اولین انسانی که در روی کُره زمین میزیسته نبوده (چنانکه در تفسیر نمونه و بسیاری از تفاسیر به این مطلب اشاره شده) ، بله ایشان اولین انسان فهیم و دارای عقلی بودند که پس از خلقتی جدید ، همراه همسرشان در این زمین مشغول به زندگی شدند ؛ و چون ملائکه انسانهای گذشته را دیده بودند برایشان سؤال شد که چرا خداوند چنین موجودی را به مقام خلیفة اللهی برگزیده است !
اما بازهم علم ملائکه در اینجا کامل نبود ، چراکه در انتهای آیه خداوند میفرماید :
« إِنِّی أَعْلَمُ مَا لاَ تَعْلَمُونَ » ، «من (خداوند) چیزهایی را میدانم که شما نمیدانید … »
در اینجا نیز احتمالات زیادی برای این مطرح شده که :
ملائکه چه چیز را نمیدانستند ؟!
که در اینجا ما به دو احتمال ، بسنده میکنیم :
به تکبّر ابلیس که ملائکه او را بسیار پاک میپنداشتند.
به بودن انبیاء و صالحین ، در فرزندان آدم (علیه السلام)
آری از فرزندان حضرت آدم ، انسانهایی بوجود می آیند که به مقام عالی ای همچون « فَکَانَ قَابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنَى » (سوره نجم آیه 8) میرسند و البته از میان همین فرزندان ایشان عده ای مصداق آیه 179 سوره اعراف میشوند : « أُوْلَـئِکَ کَالأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَـئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ » { آنان همانند حیوانات بلکه پست تر از حیوانات هستند ، اینها همان غافلان هستند (که از عقل و انصاف تبعیت نمیکنند) }
آری خداوند به فرزندان آدم (علیه السلام) ادامه رُشد داد چرا که بخاطر بد بودن برخی از انسانها ، نمیشود از رُشد برخی دیگر جلوگیری نمود …